Ünite 5: Spor İşletmelerinde Finansman ve Fon Temini

Giriş

Spor endüstrinin her bir bileşeni spor işletmesi veya spor organizasyonu olarak karşımıza çıkmaktadır. Spor işletmelerinin kurulabilmesi, sürekliliği, amaçlarına ulaşabilmesi ve hedeflerini gerçekleştirebilmesi için paraya gereksinimi vardır. Spor işletmesinde ihtiyaç duyulan paranın en uygun kaynaklardan sağlanmasını ve en ekonomik şekilde kullanılmasına finansman denilmektedir. Spor işletmelerine finansman açısından baktığımızda; ticari finansman ve ticari olmayan finansman şeklinde karşımıza çıkmaktadır.

İşletmelerde Fon Finansmanı

Finansman bir spor işletmesinde ihtiyaç duyulan fonların veya paranın en uygun kaynaklardan sağlanmasını ve en ekonomik şekilde kullanılmasını içermektedir. Bir işletmenin kurulabilmesi ve işlemesi için paraya gereksinimi vardır. İşletmelerin, sürekliliği, amaçlarına ulaşabilmesi ve hedeflerini gerçekleştirebilmesi için istenilen zamanda, istenilen miktarda; nakit, vadesiz mevduat, nakte çevrilebilir değerler ve gerektiğinde para gibi görev yapabilecek unsurlara yani fonlara ihtiyacı vardır. Finansman, temel işletmecilik fonksiyonlardan biri olarak işletmenin kritik öğelerinden birisidir. İşletmeler faaliyet gösterdikleri alanlara göre çok sayıda kısa ve uzun vadeli yatırım yapmak durumundadırlar. Yatırımlar yapılırken ileride oluşabilecek riskler nedeniyle verilecek kararlar yatırımın riski ile getirisi karşılaştırılarak verilmelidir.

Spor işletmeleri borçlanarak (yabancı kaynak kullanarak) ya da öz kaynaklar (ortaklardan) yoluyla kaynak sağlarlar.

Spor İşletmeleri İçin Fon Finansmanının Önemi ve Türleri

Gelişmekte olan dünya ekonomilerinde spor endüstrisi de üst sıralarda yerini almakta ve hatta ülkelerin oluşan GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) içinde oldukça önemli paylar almaktadır. Bu payla birlikte spor işletmeleri de (örgütleri, kulüpleri) profesyonel bir yönetim anlayışını benimsemek zorunda kalmaktadır. Günümüzde spor organizasyonları gelişen ekonomiye ve profesyonel yönetim anlayışına sahip olmanın yanı sıra performanslarını artırmak ve başarılı olmak amacıyla birer işletme anlayışı içerisinde şirketleşme modellerini benimsemiş durumdadırlar.

Spor kulüpleri daha değişik, daha uzun vadeli ve daha düşük maliyetli fonları sağlayabilmek için sermaye piyasalarına açılmışlardır.

Birçok çeşitliliği içinde barındıran spor işletmeleri ve organizasyonları ihtiyaç duyulan finansmanı, kâr amacı güden (ticari) ve kâr amacı gütmeyen (amatör olarak) sportif organizasyonlar şeklinde sağlamaktadır.

Ticari Olmayan Finansman Türleri

Kâr amacı gütmeksizin (amatör olarak) gerçekleştirilen sportif faaliyetlerin finansmanı, yani bu faaliyetleri yapabilmek için ihtiyaç duyulan para, geleneksel yöntemler diyebileceğimiz yöntemlerle sağlanabilmektedir.

Kâr amacı gütmeyen sportif faaliyetlerin fon temin alanları şunlardır:

• Üye aidatları
• Bağışlar
• Reklam ve sponsorluk gelirleri
• Aile ya da arkadaşlar

Sponsorluk harcaması kapsamında, sponsor olan kurumun adının anılması koşuluyla oluşturulabilecek faaliyetler şunlardır:

• Resmi spor organizasyonları için yapılan saha, salon veya tesis kira bedelleri
• Sporcuların iaşe, seyahat ve ikamet giderleri
• Spor malzemesi bedeli
• Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün uygun göreceği spor tesisleri için yapılan ayni ve nakdi harcamalar
• Sporcuların transfer edilmesini sağlayacak bonservis bedelleri
• Spor müsabakaları sonucuna göre sporculara veya spor adamlarına prim mahiyetinde ayni ve nakdi ödemeler

Spor sahalarına, sporcuların veya diğer ilgililerin spor giysilerinin ya da spor araç ve gereçlerinin üzerine yazılı veya elektronik sinyaller yardımıyla sanal olarak kurumun tanıtımının yapılmasını sağlayacak amblem, marka, isim ve benzeri işaretler konulması gibi doğrudan ticari fayda sağlayan ve kurumun tanıtımını amaçlayan harcamalar ise reklam harcaması olarak değerlendirilmektedir. Aile ya da arkadaşlar, “resmî olmayan” yatırımcılar olarak da ifade edilebilecek küçük spor işletmelerinin sıklıkla başvurduğu kaynak temin alanlarındandır.

Örneğin , bir kurumun, bir kulübe bonservis bedelini karşılayarak transfer ettiği bir sporcuyu aynı zamanda şirketin veya ürünlerinin tanıtımına yönelik reklamlarda kullanması halinde, reklam faaliyetine ilişkin harcamalar, bonservis bedelinden sözleşmede belirtilmek ve emsallerine uygun olmak şartıyla ayrıştırılabilmekte ve reklam gideri olarak dikkate alınabilmektedir.

Kâr Amacı Gütmeyen Spor Organizasyonları ve Sponsorluk

Spor organizasyonları; amatör–profesyonel sporlar, spor kulüpleri, üniversite spor kulüpleri, federasyonlar, Uluslararası Olimpiyat Komitesi gibi geniş bir etkinlikler zincirini oluşturmaktadır. Kâr amacı gütmeyen spor organizasyonları birçok amaç için yapılabilmektedir. Örneğin, toplum içerisinde sosyal iletişimi arttırmak, kültürlerarası etkinlikler oluşturmak, fiziksel etkinliklere ve gönüllü faaliyetlere katılımı arttırmak gibi amaçları sıralayabiliriz. Ayrıca, kâr amacı gütmeyen spor organizasyonlarına ulusal boyutta örnek olarak tenis kulüpleri, üniversite takımları vb. yer aldığı organizasyonlar gösterilebilir.

Kâr amacı gütmeyen ulusal boyutta spor organizasyonlarına örnek olarak tenis kulüpleri ve üniversite takımları verilebilir.

Sponsorluk, karşılıklı fayda sağlamak amacıyla sporun, spor organizasyonlarının ve sportif faaliyetlerin kişi ya da kurumlarca desteklenmesidir. Spora ilişkin finans kaynaklarından biri olarak sponsorluğun üç önemli özelliği bulunmaktadır:

• Sponsor, nakit veya başka herhangi bir şekilde spora bir katkı sağlamaktadır.
• Desteklenen sportif faaliyet, sponsor kurum ya da kişinin ticari faaliyetinin bir parçası değildir.
• Sponsor, bu faaliyeti nedeniyle en azından kendisine olumsuz yansıması olmayacak bir popülerlik getirisi beklentisi içindedir. Sponsorluk değişik şekillerde yapılabilmektedir. Oyuncu sponsorluğu, giysi sponsorluğu veya sportif faaliyet sponsorluğu, yaygın sponsorluk uygulamalarına birer örnektir.

Gerçek ve tüzel kişiler; federasyonlara, gençlik ve spor kulüplerine veya sporculara, spor tesisleri ve faaliyetlerine ilişkin olarak anılan yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar dahilinde sponsor olabileceklerdir.

Ticari Finansman

Tüm işletme varlıklarının finansmanında kullanılan kaynaklar, başlıca iki grupta toplanır.

Bunlar, öz kaynaklar (öz sermaye) ve yabancı kaynaklar (yabancı sermaye/borçlar).

Yukarıdaki fon temin maddelerinin yanı sıra factoring, leasing ve risk sermayesi gibi finansman tekniklerinden de yararlanılabilir.

Öz kaynaklar (öz sermaye): Kuruluş aşamasında işletmeyi faaliyete geçiren girişimci ya da ortaklar tarafından kendi öz varlıklarından işletmeye tahsis ettikleri maddi ve maddi olmayan ekonomik değerlere o işletmenin öz sermayesi denir.

Bir işletmede öz sermayeyi arttırmanın başlıca iki yolu vardır:

• Otofinansman
• Sermaye artış

Otofinansman , işletme kazançlarının ortaklara dağıtılmayarak işletmede alıkonulmasıdır. İşletmeler, otofinansman yoluyla öz sermayelerini artırabilirler. Özellikle küçük ve orta büyüklükteki kredi olanakları sınırlı işletmeler için kaynak temininde başlıca yol otofinansmandır.

Sermaye artışı, işletmenin büyümesiyle mevcut sermaye yetersiz kalabilmektedir. Bir şirketin yüksek enflasyon şartlarında erimiş olan sermayelerini güçlendirmek ve yeni yatırımlar için gereken fon ihtiyacının giderilerek, esas sermayesine karşılık olan hisse senetlerinin bedelleri ödendikten sonra genel kurul kararı ile yeni hisse senedi çıkarılarak şirket sermayesinin arttırılmasıdır.

Yabancı kaynaklar (yabancı sermaye/borçlar); işletmenin borçlanma yoluyla sağladığı kaynaklardır. İşletmelerin dış kaynaklardan sağladıkları bu fonlara yabancı sermaye de denir. Yabancı kaynaklar, yalnızca para olarak değil, maddesel değerler de olabilir (finansal kiralama yoluyla elde edilen maddi varlıklar gibi).

Yabancı sermaye, kullanım süresi bakımından;

1. Kısa süreli yabancı kaynaklar (kısa süreli borçlar) ve
2. Uzun süreli yabancı kaynaklar (uzun süreli borçlar) olarak ikiye ayrılır.

Kısa süreli finansman kaynakları genellikle dönen varlıkların finansmanı için kullanılır. Spor işletmelerinin genellikle kısa vadeli finansmanda kullandıkları yabancı kaynaklar ise şunlardır:

• Kısa süreli banka kredileri; satıcı kredisinden sonra en fazla kullanıma sahip ikinci derecede önemli bir finansman kaynağı olan kısa süreli banka kredileri ticari bankalarca en fazla 1 yıl süreli olarak işletmelere verilen kredilerdir. İşletmeler stok finansmanı ve sermaye ihtiyacını karşılamak için bu tip kredilere başvururlar.
• Kısa süreli ticari krediler (satıcı kredileri); işletmelerin müşterilerine kredili olarak mal ve hizmet alımı amacı ile verdiği kısa vadeli kredidir. Kredi kullanım kolaylığı açısından ticari krediler satışı artırma aracı olarak kullanılmaktadır. Özellikle küçük ve orta boy işletmeler tarafından sıkça kullanılmaktadır.
• Finansman bonoları; işletmenin kısa süreli fon ihtiyaçlarını karşılamak için, büyük şirketler, bankalar ve diğer finansal kuruluşlar tarafından çıkarılıp ihraç edilen borç senetleri olup geri ödenmeme riski çok düşüktür.

Factoring ; factoring işlemi, işletmelerin kısa vadeli ticari alacaklarının factoring adı verilen bir finansal kurum tarafından satın alınması esasına dayanan bir finansal işlemdir

Varlığa dayalı menkul kıymet (kısa süreli); Bankaların ihracat kredileri, tüketici kredileri, konut kredileri vb. kaynaklanan senetli alacakları karşılığında doğrudan ihraç edecekleri kıymetli evraktır.

Repo ; sabit getirili yatırım araçlarından olup, kısa vadeli getiri sağlayan ve geri alma taahhüdü ile yapılan satış işlemidir

Orta Vadeli Finansman Kaynakları; bir spor işletmesinin geri ödeme süresi bir yıl ile beş yıl arasında değişen genellikle duran varlıkların ya da devamlılık arz eden faaliyetlerin finansmanında kullanılan yabancı kaynaklardır. Orta vadeli finansman kaynakları;

• Orta vadeli banka kredileri
• Taksitli donatım (teçhizat) kredileri
• Rotatif krediler
• Orta vadeli satıcı kredileri
• Finansal kiralama (leasing)
• Euro krediler
• Forfaiting

Uzun Süreli Finansman Kaynakları ; bir spor işletmesinin geri ödeme süresi beş yıldan daha uzun vadeli olarak kullandığı fon kaynaklarına denir. Uzun süreli finansman kaynakları sabit varlıkların finansmanı için kullanılır.

Spor Finansmanında Kamu Sektörü ve Fonlama Araçları

Ülkemizde sporun gelişmesini, spor faaliyetlerinin programlamasını, düzenlemesini, yönetilmesini ve bu faaliyetlerin gelişmesini sağlama görevi “Gençlik ve Spor Bakanlığı’na” bağlı “Spor Genel Müdürlüğü” tarafından yürütülmektedir. Gençlik ve Spor Bakanlığı, spor faaliyetlerinin tanıtılması, teşvik edilmesi ve desteklenmesi için gerekli tedbirleri alarak, spor hizmet ve faaliyetleri ile ilgili kamu kurum/kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ile iş birliğinde bulunma görevlerini de yürütmektedir.

Aşağıda Spor Genel Müdürlüğü gelirlerinin neler olduğu başlıklar halinde belirtilmiştir:

• Sportif faaliyet gelirleri
• Spor toto-loto payları
• Diğer gayrimenkul kira gelirleri
• Menkul kıymet ve gecikmiş ödeme faizleri
• Cezalar
• Şartname
• Basılı evrak
• Form
• Kitap yayın vb. satış gelirleri ve diğerleri
• Tahsilinde bütçeye gelir kaydedilecek olan alacaklar
• Tahsilinde bütçeye gelir kaydedilen alacakların faizi ve diğer alacakların faizi
• Hazine yardımlarıdır.

Spor Finansmanında Kamu Harcamaları ve Vergilerin Değerlendirilmesi

Ülkemizde “Spor Genel Müdürlüğü” faaliyetlerine baktığımızda, hem ulusal boyutta hem de uluslararası arenada aktif bir şekilde yürütüldüğü görülmektedir. Spor faaliyetlerinin düzenlenmesi, organize edilmesi, yürütülmesinin yanı sıra sporda şiddetin ve dopingin önlenmesi için eğitimlerde verilmektedir. Genel müdürlük tarafından ulusal boyutta yapılan hizmetlere ve faaliyetlere örnekler aşağıdaki gibidir:

• Spor federasyonları
• Sağlık hizmetleri
• Tesis ve yatırım faaliyetleri
• Danışmanlık ve denetim faaliyetleri
• Spor kuruluşları faaliyetleri,
• Strateji geliştirme faaliyetleri
• Personel hizmetleri
• İdari ve mali işler ve
• Sponsorluk faaliyeti’dir.