Ünite 3: Sporda Finansal Yönetimin Fonksiyonları

Spor Örgütlerinde Finansal Analiz

Bir spor örgütünün finans yöneticisinin yönetim başarısı elde edebilmesi için finansal tabloların nasıl analiz edileceğini iyi bilmesi ve doğru finansal tahmin ve planlamalar yapması gerekmektedir. Bir spor örgütün finansal tabloları ilgili spor örgütünün mali durumu hakkında tarafsız, doğru, güvenilir, karşılaştırılabilir ve detaylı bilgiler sundukları için finansal analizde kullanılan önemli bilgi kaynaklarıdır. Bir spor örgütünün finansal tabloları yatırımcılara, kredi verenlere ve diğer ilgililere karar almada faydalı bilgiler sağlar. Finansal analiz yapılma amacına göre; yönetim analizi, yatırım analizi ve kredi analizi olarak isimlendirilir. Yönetim analizinde, işletme faaliyetlerinin planlanan hedefler doğrultusunda gerçekleşip gerçekleşmediği incelenmektedir. Yatırım analizi ise işletmenin planladığı duran varlık ya da finansal varlık yatırımlarının performansını değerlendirmek için yapılır. Kredi analizi, işletmeye kredi verenler tarafından borç ödeme gücünü ölçmek amacıyla yapılır. Analizin yapılış¸ biçimine göre finansal analiz, statik ve dinamik olmak üzere iki şekilde yapılır. Statik analizde işletmenin finansal durumu tek bir dönemde değerlendirilirken, dinamik analizde işletmenin birden fazla dönemi kapsayan finansal tabloları kullanılarak zaman içindeki değişim tespit edilmiş¸ olur. Analizi yapacak kişiye göre finansal analiz iç ve dış olarak adlandırılır. Eğer analiz işletmenin içinden biri tarafından yapılıyorsa bu iç analizdir. Ama analiz aracı kurum, denetim firması gibi işletme dışından biri tarafından yapılıyorsa bu dış¸analizdir.

Bilanço, bir spor işletmesinin herhangi bir zamandaki çekilmiş¸ fotoğrafını göstermektedir. Bilançonun sol tarafı varlıkları, sağˆ tarafı ise kaynakları göstermektedir. Bir spor örgütü fon kaynağını ya borçlanma yoluyla ya da ortaklardan temin etmektedir. Ortakların getirdiği sermaye öz kaynak olarak adlandırılmaktadır.

Likidite bir varlığın değer kaybetmeden nakde dönüş¸ hızını göstermektedir. Bu kapsamda likiditenin hızla nakde dönüşme değer kaybetmeme olmak üzere iki önemli unsuru vardır. Bilançonun varlık tarafı incelendiğinde Dönen varlıklar en likit varlıklardır ve Dönen varlıkların bir yıldan daha kısa sürede nakde dönüşmesi beklenmektedir. Bu kapsamda Dönen varlıklar nakit ya da kısa süreli finansal varlıklardan oluşmaktadır. Spor örgütlerinde Dönen varlıkları oluşturan bir başka önemli kalem Menkul kıymetlerdir. Menkul kıymetler , spor örgütlerinin geçici bir süre değerlendirilmek amacıyla aldığı, gerek duyduğunda da satabileceği konumdaki hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, vb. varlıkları gösteren kalemdir. Spor örgütlerinin asıl faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satısından doğan senetli ya da senetsiz alacakları Dönen varlıkların ticari alacaklar kalemini oluşturmaktadır. Spor örgütünün herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş¸ olan ve en çok 1 yıl içinde tahsil edilmesi beklenen senetli ve senetsiz alacakları dönen varlıkların ticari alacaklar kaleminde değil Dönen varlıkların diğer alacaklar kaleminde gösterilmektedir.

Bilançodaki varlıklar kaleminin diğer bileşeni olan Duran varlıklar en az likit olan varlıklardır. Bir spor örgütünün asıl faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satısından doğan ve vadesi 1 yılın üzerinde olan senetli ya da senetsiz alacakları Duran varlıkların ticari alacaklar kalemini oluşturmaktadır. Ayrıca bir spor örgütünün ticari alacakları dışında kalan vadesi 1 yıldan uzun olan alacaklar, diğer alacaklar kaleminde yer alır. Ayrıca spor örgütlerinin uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tuttukları ya da 1 yıllık süre içinde paraya çevrilme imkânı bulunmayan menkul kıymetleri mali duran varlıklar hesabında izlenirken spor örgütlerinde bir yıldan daha uzun sürelerde kullanılmak üzere edinilen maddi değerler maddi duran varlıklar hesabında izlenir.

Bilançonun sağˆ tarafındaki kaynaklar ne zaman geri ödeneceği göz önüne alınarak yukarıdan aşağıya doğru sıralanmaktadır. Örneğin, Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar bilançonun kaynaklar kaleminin en yukarısında yer alan ve bir yıldan daha kısa süre içerisinde geri ödenme yükümlülüğü olan borçları göstermektedir. Kaynaklar kaleminin ikinci sırasında bir yıldan daha uzun sürede ödeme yükümlülüğü bulunan Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar kalemi yer almaktadır. Kaynaklar kaleminin son sırasında ortaklardan sağlanan sermaye kalemini gösteren Öz kaynaklar yer almaktadır.

Gelir tablosu bir spor örgütünün belirli döneme ait kârlılığını ölçmektedir. Gelir tablosu en basit anlamıyla bir spor örgütünün belirli bir dönem sonunda elde ettiği gelirler ile bu gelirleri elde etmek için katlandığı giderleri gösteren mali tablodur. Bir spor örgütünün gelir tablosunda brüt satışlarından satış¸ indirimleri çıkarılırsa spor örgütünün net satışlarına erişilmektedir. Bir spor örgütünün gelir tablosunda net satışlardan, satışların maliyetinin çıkarılması sonucu ulaştığı tutara brüt satış¸ kârı veya zararı denir. Brüt satış¸ kârı veya zararı kaleminden faaliyet giderlerinin çıkarılması sonucu elde edilen tutar faaliyet kârı veya zararı olarak adlandırılır. Gelir tablosunda bir spor örgütünün borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş¸ faizler, kur farkları, kredi komisyonları gibi giderlerin izlendiği hesaba finansman giderleri adı verilmektedir. Faaliyet kârı veya zararı kaleminden diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kâr, diğer faaliyetlerden olağan gider ve finansman giderlerinin çıkarılması sonucu elde edilen tutara olağan kâr veya zarar adı verilir. bir spor örgütünün sürekli olarak ortaya çıkması beklenmeyen olaylardan kaynaklanan esas faaliyetleri dışındaki gelir ve kârların izlendiği hesaba olağandışı gelir ve kârlar hesabı, esas faaliyetleri dışındaki gider ve zararların izlendiği hesaba olağandışı gider ve zararlar hesabı adı verilir.

Finansal Analizde Kullanılan Teknikler

Finansal analizde yaygın olarak kullanılan yöntemler oran analizi, karşılaştırmalı tablolar analizi (yatay analiz), yüzde yöntemi ile analiz (dikey analiz) ve trend analizidir.

Oran analizinin temelinde, birbiriyle ilişkili olduğu düşünülen bilanço ya da gelir tablosu kalemlerinin birbirleriyle oranlanarak anlamlı ilişkiler kurulmaya çalışılması yatmaktadır. Analizde kullanılan oranlar likidite oranları, finansal yapı oranları, faaliyet oranları, kârlılık oranları ve piyasa oranları olmak üzere, farklı şekilde ayrıma tabi tutulmaktadır.

Likidite oranları bir spor örgütünün kısa süreli finansal yükümlülüklerini yerine getirme gücünü ölçmektedir. En sık kullanılan likidite oranı cari orandır. Cari oran Dönen Varlıkların, Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar kalemine oranlanması ile aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır:

Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Bir spor örgütünün likitide yapısının ölçülmesinde kullanılan ikinci önemli oran asit-test oranıdır. Asit-test oranında cari orandan farklı olarak Dönen varlıklar kaleminden stoklar kalemi çıkarılır.

Asit-test oranı = (Dönen Varlıklar-Stoklar) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Likite oranlarından bir başka oran nakit oranıdır. Nakit oranı Dönen varlıklar grubunun en likit kalemi olan hazır değerler kaleminin kısa vadeli yabancı kaynaklara bölünmesiyle hesaplanır.

Nakit Oranı = Hazır Değerler / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Bir spor örgütünün kaynak yapısının ve uzun vadeli borç ödeme gücünün ölçülmesinde kullanılan oranlardır. En sık kullanılan finansal yapı oranı finansal kaldıraç oranıdır ve bu oran daha çok öz kaynak yerine borçla finansman sağlayan bir spor örgütünün kaynak yapısının ve uzun vadeli borç ödeme gücünün ölçülmesinde kullanılır. Finansal kaldıraç oranı aşağıdaki gibi hesaplanır:

Finansal Kaldıraç Oranı = (Toplam Yabancı Kaynaklar) / (Toplam Varlıklar)

Bir başka finansal yapı oranı Kısa Vadeli Borçlar/Toplam Borç Oranıdır. Bu oran toplam borçlarının içindeki kısa vadeli borcun yüzdesini göstermektedir.

Bir başka finansal yapı oranı Uzun Vadeli Borçlar / Toplam Borçlar Oranıdır. Bu oran işletmenin yabancı kaynakları içinde, uzun vadeli borçlarının payını gösterir.

Faiz karşılama oranı bir başka finansal yapı oranıdır. Bu oran bir spor örgütünün faaliyet gelirlerini faiz giderlerinin karşılamada yeterli olup olmadığı konusunda fikir vermektedir ve (Faiz ve Vergi Öncesi Kâr) / (Faiz Giderleri) seklinde hesaplanmaktadır.

Faaliyet oranları bir spor örgütünün varlıklarını ne derece etkin kullandıklarını göstermekte kullanılmaktadır. En sık kullanılan faaliyet oranlarından biri stok devir hızı oranıdır. Bu oran (Satılan Malın Maliyeti) / Stoklar seklinde hesaplanmakta olup, işletmenin stoklarını bir yılda kaç defa paraya çevirebildiğini gösterir.

Bir başka faaliyet oranı Alacak Devir Hızı Oranıdır. Bu oran Satışlar / Alacaklar seklinde hesaplanmak olup, işletmenin alacaklarını bir yılda kaç defa paraya çevirebildiğini gösterir.

Bir başka önemli faaliyet oranı Aktif Devir Hızı Oranıdır. Bu oran, bir spor örgütünün varlıklarını satış¸ yapmada ne derece etkin kullandığını göstermektedir ve Satışlar/Top lam Varlıklar seklinde hesaplanmaktadır.

Kârlılık oranları bir spor örgütünün kârlı bir şekilde çalışıp çalışmadığını ölçmede kullanılır. Kârlılık analizinde kullanılan oranlardan biri net kâr marjı oranıdır. Bu oran bir spor örgütünün yaptığı her bir liralık satıştan ne kadar net kâr elde ettiğini analiz etmek için kullanılır. Yatırımın getirisi olarak bilinen bir başka kârlılık oranı da Aktif Kârlılığı Oranıdır. Bu oran Net Kâr/Toplam Varlıklar seklinde hesaplanmakta olup bir spor örgütünün yatırım yaptığı her bir liralık varlığına karşılık ne kadar net kâr elde edildiğini göstermektedir.

Spor örgütlerinin ne kadar kârlı çalıştıklarının ölçülmesinde kullanılan bir başka önemli oran öz kaynak kârlılığı oranıdır. Bu oran Net Kâr / Öz kaynak seklinde hesaplanmakta olup işletmenin sahip olduğu her bir liralık öz kaynak karşılığında ne kadar net kâr elde ettiğini göstermektedir.

Eğer bir spor örgütü halka açılmış¸ ve borsada işlem görüyorsa, söz konusu spor örgütünün değerlendirilmesi Fiyat/Kazanç oranı ve Piyasa Değeri / Defter Değeri oranlarının yardımıyla yapılır. Fiyat / Kazanç Oranı yatırımcıların 1 liralık hisse basına kâr için işletmenin hisse senedine ne kadar fiyat ödemeye razı olduklarını gösterir. Piyasa Değeri / Defter Değeri oranı bir spor örgütünün piyasada oluşan değerlerinin, özkaynağının kaç katı olduğunu gösterir ve Hisse Senedinin Piyasa Fiyatı / Hisse Senedinin Defter Değeri seklinde hesaplanır.

DuPont analizi bir spor örgütünün özkaynağının getirisini alt oranlara ayırarak, kârlılığının nereden hangi oranda kaynaklandığını bulmaya yarayan analizdir. DuPont analizi kapsamında öz kaynak kârlılığı aşağıdaki gibi hesaplanabilir:

Öz kaynak kârlılığı = Net Kâr / Satışlar * Satışlar / Varlıklar * Varlıklar / Öz kaynak

Bir spor örgütü için karşılaştırmalı tablo analizi yapılmak istendiğinde, ilgili spor örgütüne ait finansal tablolar iki ya da daha fazla dönem için yan yana getirilerek bu tablolardaki kalemlerin mutlak ve yüzde olarak değişimi hesaplanır.

Bir spor örgütü için yüzde yöntemi ile analiz yapılmak istendiğinde ilk olarak ilgili spor örgütünün finansal tablolarındaki her bir hesap kaleminin genel toplam içindeki payı % olarak gösterilmektedir.

Bir spor örgütünün trend analizinin yapılabilmesi için en az 5 yıllık bilanço ya da gelir tablosu verileri gerekmektedir. Bir spor örgütü için trend analizi yapılmak istendiğinde, birbirini izleyen dönemlere ait finansal tablolarda yer alan kalemlerin, baz yıla ait hesap kalemlerine göre gösterdiği artış¸ ya da azalışları yüzde olarak hesaplanır ve bu değişmelerin nedenleri analiz edilir.

Finansal Planlama

Finansal planlama en basit tanımıyla, bir spor örgütünün geleceğini etkileyecek kararların bu günden alınması demektir. Finansal planlama bir spor örgütünün yatırım seçeneklerini analiz etme, cari kararların gelecekte doğuracağı sonuçları tahminlime, seçilecek alternatiflere karar verme ve finansal planda belirlenen hedeflere göre ulaşılan performansı ölçme aşamalarından oluşan bir süreçtir.

Finansal planlamada üzerinde durulan temel faktörler nakit akımları, bölümlere ayrılmış¸ analiz, senaryo analizi, uzun ve kısa vadeli zaman dilimleridir. Nakit akımları, başarılı bir finansman planın temelini oluşturur. Farklı seçeneklerin spor örgütü üzerindeki olası etkilerini belirlemek amacıyla senaryo analizleri kullanılmaktadır. Senaryo analizleri genelde iyimser ve kötümser senaryolar seklinde uygulanmaktadır.

Finansal planlama süreci sonunda hem kısa hem de uzun vadeli nakit akım tahminleri ortaya konacaktır. Hesaplanan risk ve getiri oranlarına göre belirli genişleme noktaları saptanacaktır. Ayrıca tasarruf yapılacak ya da tasfiye edilecek bölgeler de belirlenecektir.

Planlama yapılırken gelecek, uzun vade ya da kısa vade olarak iki dilimde ele alınmaktadır. Kısa vade, genelde bir yıla kadar sınırlandırılırken finansal planlama da daha fazla önem verilen uzun vade ise, ortalama 5 yıl ile ifade edilmektedir. Finansal planlama en kötü durum planı, normal durum planı ve en iyi durum planı olmak üzere üç ayrı seklide gerçekleştirilebilir. Bu planlar şunlardır:

• En Kötü Durum Planı: Bu plan, bir spor örgütünün ve ekonominin durumu hakkında olası en kötü varsayımların dikkate alınmasını gerektirir.
• Normal Durum Planı: Bu plan, bir spor örgütünün ekonomik koşullarla ilgili gerçekleşme olasılığı en yüksek olan varsayımların dikkate alınmasıyla oluşmaktadır.
• En İyi Durum Planı: Bu plan, bir spor örgütünün mümkün olan en iyimser varsayımlara göre oluşturduğu plandır.

Finansal planlama araçları; nakit bütçesi ve prafama bilanço ve gelir tablosu şeklinde iki başlık altında toplanabilir.

Nakit bütçesi; bir spor örgütünün gelecekte belirlenen bir dönemdeki nakit giriş¸ ve çıkışlarının tahmin edilerek özetlendiği bir tablodur. Nakit bütçesi hazırlamaktaki amaç, bir spor örgütünün borçlarını vadesinde ödeyebilmek ve kasasındaki nakdi değerlendirebilmek için gerekli dengenin kurulmasına yardımcı olmaktır.

Proforma bilançolar, nakit bütçelerine göre daha geniş¸ kapsamlı olmakla beraber aktif ve pasif kalemlerinin gelecekteki bir tarihte parasal tutarlarının ne olacağını tahmin etmektedir. Proforma bilançolarda, belli bir dönem için planlanan faaliyetlerin bir spor örgütünün aktif ve pasifi üzerindeki etkileri araştırılmaktadır.

Yatırım Kararları

Bir spor örgütünün finansal amacı, piyasa değerlerini en yüksek seviyeye çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda verecekleri en önemli kararlar da şüphesiz ki yatırım kararları olacaktır. Bir spor örgütü açısından yatırım, ilgili spor örgütüne uzun süre gelir sağlayacak her türlü harcamadır. Yatırım dönen varlıklara yatırım ve duran varlıklara yatırım olarak ikiye ayrılır. Dönen varlıklar için yapılan yatırımlar göreli olarak kısa süreli olduğundan, dönen varlıklarla ilgili kararları birkaç aylık bir dönem içerisinde revize etmek olanak dâhilindedir. Oysa maddi duran varlık yatırımlarında, firmanın fonları uzun süreli olarak bağlı kaldığından, bu tür yatır.

Finansman Kararları

Bir spor örgütü ihtiyaç duyduğu fonu ya borçlanarak (yabancı kaynak kullanarak) ya da ortaklardan alarak (öz kaynaklardan yararlanarak) finanse ederler. Bir spor örgütünün ihtiyaç duyduğu fonu hangi oranda yabancı kaynak ya da hangi oranda öz kaynak kullanarak temin edeceği konusu bir finans yöneticisinin önemle üzerinde durduğu ve ilgili spor örgütünün piyasa değerini önemli derecede etkileyen sermaye yapısı kararıdır.

Bir spor örgütünün bir yıl içerisinde geri ödemekle yükümlü olduğu yabancı kaynaklara, kısa süreli finansman kaynakları denir. Kısa süreli borçlar ilgili spor örgütünün faaliyetleri devam ederken, kendiliğinden oluşmaktadır. Bu borçlar, ticari borç ve birikmiş¸ borç baslıkları altında toplanabilir.

Bir spor örgütünün vadeleri bir yıl ile beş¸ yıl arasında değişen yabancı kaynakları orta vadeli finansman kaynakları olarak adlandırılır. Ancak süre olarak yapılan bu ayrım objektif olmadığı için, bu vadeler ülkeden ülkeye değişebilmektedir.

Bir spor örgütünün genellikle 5 yıldan daha uzun vadeli olarak kullandığı fon kaynaklarına, uzun süreli fon kaynakları denir. Uzun vadeli fonlar ilgili spor örgütünün içinden ya da dışarıdan olmak üzere iki şekilde temin edilir.

Finansal Denetim

Bir başka ifade ile bir spor örgütü için denetim, planların uygulanmasını garanti altına almak ve piyasa koşullarına göre gerekli değişiklikleri yaparak, hedeflenen amaçlara ulaşmayı kolaylaştırıcı faaliyetler bütünüdür. Büyük spor örgütleri için finansal denetim, bazen gerçekleştirilmesi kolay olmayan bir görevdir. finansal raporların periyodik olarak hazırlanması, denetim amacı bakımından oldukça faydalıdır.