Ünite 1: Finansal Yönetimde Temel Kavramlar ve Spor Finansmanı

Giriş

En genel tanımıyla; sınırlı kaynakları kullanarak mal, hizmet ve fikir üreten ve ürettikleri bu ürünleri topluma fayda sağlamak, varlığını sürdürmek ve kârlılık amaçlarıyla müşterilere ulaştıran ekonomik birimlere işletme denir.

İhtiyaç duyulan finansal kaynakları; işletmenin ortakları tarafından konulan öz sermaye ve dağıtılmayarak işletmede kalan kârlar ile finansal kuruluşlardan faiz karşılığı sağlanan borçlar oluşturmaktadır.

Finansçı ya da finans yöneticilerinin görev ve sorumlulukları şu şekilde özetlenebilir:

• Üst yönetimin liderliğinde ve diğer işletme birimleriyle iş birliği içinde gerçekleştirilmesi planlanan hedefler doğrultusunda uzun vadeli stratejik yatırım planları yapmak,
• Bu stratejik planları gerçekleştirmek için gerekli fon ya da kaynak ihtiyacını planlamak,
• İhtiyaç duyulacak fonların hangi kaynaklardan (iç–dış) elde edileceğine karar vermek,
• İşletme içi kaynakların alternatif kullanım alanlarını ve fırsat maliyetlerini, dış kaynakların ise nerelerden hangi koşullarda sağlanacağını belirlemek,
• İşletmenin sahip olduğu tüm kaynakları en etkin şekilde yönetmek.

Finansın Tarihsel Gelişimi

1900’lü yıllarda hızla gelişmeye başlayan sanayileşme süreciyle birlikte işletmelerin yeni fiziki yatırımlara olan ihtiyaçları da artmıştır. Sermaye piyasalarının henüz belirli yasal düzenlemelere bağlı olmadığı bu dönemde işletmeler yeni yatırımlar için gereken kaynakları finans kuruluşları ve tasarruf sahibi bireylerden sağlamaya çalışmışlardır

1960’lı yıllara gelindiğinde bilgisayarların işletmelere girmesiyle birlikte veri depolama, işleme ve raporlama faaliyetleri sistematik bir şekilde yapılmaya başlanmış ve işletmeler bilançolarındaki pasif varlıklarının yönetiminin yanı sıra aktif varlıklarının yönetimine de dikkat etmeye başlamışlardır. Bunu izleyen süreçte ise 1970’li yılların ekonomik anlamda en önemli olayı petrol kriziyle birlikte enflasyon ve faiz konuları da işletmelerin gündeminde daha sık yer almaya başlamıştır.

Son olarak, günümüz teknoloji ve bilişim çağında yaşanan hızlı gelişmeler neticesinde işletmelerin finans fonksiyonu üzerinde etkili olan diğer unsurlar şöyledir:

• İşletmelerin büyük ölçekte faaliyette bulunmaları
• Ürün çeşitliliğinin artması
• İşletmelerin ürünlerini çeşitli piyasalarda sunmaları
• Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin artması
• İşletmelerin çeşitli büyüme stratejileri uygulaması
• Teknolojinin hızla gelişmesi
• Kâr paylarının daralması
• Rekabetin artması
• Faiz ve döviz kurlarında dalgalanmanın artması
• Dünya genelinde hızlı bir ekonomik, siyasi ve sosyal değişimin yaşanması

Finansal Yönetimin Amaçları

İşletmelerin faaliyet göstermesiyle birlikte işletmelerin bir fonksiyonu olarak ortaya çıkan finans biriminin temel amacı, başlangıçta kârı maksimize etmek yani en çoklamaktı. Ancak finansın tarihsel gelişimi bölümünde de belirtilen konular dikkate alınarak günümüzde yeniden tanımlanan finansal yönetimin temel amacı, hissedar değerinin en üst düzeye çıkarılması (maksimizasyonu) olarak belirlenmiştir.

Finansal açıdan, işletmeler en uygun sermaye yapısı ve maliyeti (finansman) ile en yüksek getiriyi sağlayabilecek yatırımları gerçekleştirmek amacındadır. Firmaların temel finansal amaçları; parasal amaçlar ve parasal olmayan amaçlar olarak gruplandırılabilir. Parasal amaçlar; toplam gelirin, kârın ve nakit akımının en çoklanması, belirli bir satış düzeyine ulaşılması olarak belirtilebilir.

Spor endüstrisinin büyüyen yapısı içinde daha önce dernek olarak kâr amacı gütmeden faaliyet gösteren spor kulüpleri şirketleşmeye başlamıştır. Çünkü gelişen teknoloji, spor yönetimi ve pazarlaması alanındaki yenilikler, sporun ticarileşmesi gibi unsurlar rekabetin, sportif başarının yanı sıra finansal başarıyı da gerektirmektedir. Dolayısıyla spor örgütlerinin de fon sağlayıcı kurumlarla ilişkilerine özen göstermeleri gerekmektedir.

Temel Finansal Kavramlar

Bilanço: İşletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren finansal tabloya bilanço denir. İşletmenin sahip olduğu varlıklar “aktif” bölümü, bu varlıkların finansmanında kullanılan kaynaklar yani öz sermaye ve yabancı kaynaklar “pasif ” bölümü oluşturmaktadır ve çift taraflı hesap sistemine göre aktif ve pasif toplamları birbirine eşit olmalıdır.

Gelir Tablosu : İşletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelirler ve katlandığı maliyetler ve giderlerin raporlandığı tablo gelir tablosudur. Gelirler ve giderlerin hesaplanmasıyla işletmenin kâr/zarar durumu ortaya çıkar.

Sermaye : İşletmenin varlıklarından yabancı kaynaklar çıkarıldığında, geriye işletme sermayesi kalır. Başka bir deyişle işletme ortaklarının işletmeye getirdikleri varlıkları öz sermayeyi oluşturur.

Bütçe : İşletmelerin gelecek dönemlerde oluşacak gelirgiderlerinin ve planladıkları faaliyetler için gerekli fonların belirtildiği tabloya bütçe denir

Temettü : Hisse senetlerine dönem sonunda nakit ya da yeni hisse senedi olarak ödenen kâr payıdır.

Hisse Senedi : Anonim şirketlerde işletme sermayesine katkı karşılığında çıkarılan ve sahibine ortaklık hakkı veren değerli evraklardır.

Fon : Fon, en dar anlamıyla “nakit karşılığı” olarak açıklanmaktadır. Burada önemli olan, fonun sadece nakit olarak ele alınmaması gerektiği, doğrudan nakit girişçıkışı gerektirmeyen mali sermayenin de fon olarak değerlendirilmesi gerektiğidir. Fon, nakit, vadesiz mevduat, nakte çevrilebilir değerler ve gerektiğinde para gibi görev yapabilecek unsurları kapsar.

Finansal Piyasalar : Bono, tahvil, hisse senedi gibi mali araçların alınıp satıldığı piyasalardır. Finansal piyasalar; para ve sermaye piyasaları ya da birincil ve ikincil piyasalar olarak sınıflandırılırlar.

Finansın Temel İlkeleri

Finansal yönetim, alan yazında on ilkeye dayandırılmaktadır. Bu ilkeler finansal yönetimin mantığını temel olarak açıklamaktadır.

Risk-Getiri Dengesi: Finansman birimleri yatırımlarını gelecekte daha fazla gelir elde etmek amacıyla yaparlar. Yatırımlar yapılırken temel olarak değerlendirilen durum, bu yatırımın göze alınan riske göre yeterli geliri sağlayıp sağlayamadığıdır

Paranın Zaman Değeri: Aynı miktar paranın bugünkü değeri ile belli bir süre sonraki değeri arasında fark vardır. Yani elimizdeki parayı bugün bir ihtiyacımızı karşılamak ya da bankada faiz getirisi ile değerlendirmek bize fayda sağlayacaktır. Bu durum, paranın zaman değeri olarak açıklanmaktadır.

Kâr-Nakit İlişkisi : Muhasebe kayıtlarında kâr/zarar değerleri önemli bir gösterge olsa da finansal faaliyetler açısından nakit akışları ve kârın nakit akışına döndürülmesi önemlidir.

Nakit Akışlarındaki Artış: Kâr-nakit ilişkisi ilkesinde belirtildiği üzere nakit akışlarının çokluğu finansal faaliyetlerin etkin olarak gerçekleştirilebilmesi için önemlidir. Bu nedenle yapılan yatırımlara nakit akışlarına sağlayacağı katkı açısından bakılır ve bu katkının istenen düzeyde olması yatırım kararı için etkilidir.

Rekabetin Yoğunluğu: Yoğun rekabetin olduğu sektörler rakipler tarafından kârlı görülen ve yatırım yapmanın arzulandığı sektörlerdir. Ancak bu sektörlerde düşük maliyetle üretim, ürün çeşitlendirmesi ve pazar payını artırma gibi stratejiler üzerinde yoğun bir şekilde durulduğundan, işletmelerin bu sektörlerde kârlı projeler bulmaları diğer sektörlere göre göreceli olarak daha zor olacaktır. Bu nedenle bu sektörlerde fiyatların ya da kârların düşmesiyle yaşanabilecek gelir azalmasına karşı dikkatli olmak gerekmektedir.

Sermaye Piyasalarının Yapısı: Finansmanın temel amacı olarak belirtilen hissedar değerinin en çoklanması, hissedarın sahip olduğu menkul kıymetlerin değerinin en çoklanması demektir. İşletmelerin menkul kıymetlerinin sahip olduğu ya da olması gereken gerçek değerlerini göstermesi işlem gördükleri piyasaların etkin olmasıyla, yani çok sayıda ve birbirinden bağımsız yatırımcıyı ilgilendiren yeni bilgilerin hızlı bir şekilde fiyatlara yansımasıyla olmaktadır. Bu nedenle işletmelerin hisse senetlerinin gerçek değerinin yansıtılmasında sermaye piyasalarının yapısı önemlidir.

Temsil Maliyeti: İşletmelerin sahipleri ile işletmeleri temsil eden profesyonel yöneticiler farklı kişiler olduklarından, işletmelerin menkul kıymetlerinin değerlerini artırma görevini üstlenen yöneticilerin işletme amaçlarıyla uyumlaştırılması gerekmektedir.

Vergilerin Etkisi: Finansman kararları alınırken göz önünde bulundurulan nakit akışlarının değerleri vergi oranlarından etkilenmektedir. Bu nedenle vergi politikaları finansman kararlarını etkileyen bir unsurdur.

Farklı Risk Oranları: İşletmelerde yapılan her yatırımda farklı bir risk alınmaktadır. Bu nedenle tüm yatırımın tek bir risk çeşidine yapılmasındansa farklı risk çeşitlerine dağıtılarak, getirilerin maksimizasyonu hedeflenebilir

Etik: Örgütlerin, finansal hedeflerini yerine getirirken kabul görmüş etik değerlere ve konulmuş kurallara uyması gerekmektedir. Çünkü faaliyetlerini gerçekleştirirken bir yandan da hissedarlarına hizmet sunan örgütlerin doğru olan davranışları yerine getirerek güven ortamı sağlamaları gerekmektedir.

Finansal Yönetimin Diğer Disiplinler İle İlişkisi

İşletmelerde finansal yönetim faaliyetlerinin etkin sonuçlara ulaşabilmesi için elbette ki diğer işletme fonksiyonlarıyla ilişki içinde olması gerekir. Bunlardan ilki muhasebedir. Finans yöneticisi işletmenin geleceğini ilgilendirecek finansal kararlar alırken geçmişte olan nakit akışları, gelir-gider kalemleri, kâr-zarar durumuyla ilgili bilgileri muhasebe verilerinden elde eder.

Finansın Spor Örgütlerindeki Yeri ve Önemi

Spor örgütlerinin yapılanması ne kadar iyi olursa olsun, ne kadar başarılı sporcular yetiştirirlerse yetiştirsinler, iyi bir finansal yönetimi olmayan spor örgütleri belli aşamalarda finansal sorunlarla karşılaşabilmektedirler.

Spor örgütlerinde finans yöneticisinin görevleri arasında;

• Finansal olarak tüm hesapları tutma
• Bütçe hazırlama
• Gelir ve giderleri kontrol etme, aynı zamanda tüm giderlere onay verme
• Düzenli aralıklarla yönetim kuruluna finansal rapor hazırlama
• Ek gelirler veya fonlar için yatırım stratejileri geliştirme ve yönetim kuruluna önerme
• Çalışanların maaş bordroları ve gelir vergisi ödemelerinin kontrolü
• Yıllık finansal rapor için gerekli tüm verileri toplama ve rapor hazırlama, görevleri arasında bulunmaktadır.

Spor Finansmanı

Sporda finansman yönetimi 4 ana başlık altında toplanabilir; planlama, bütçe hazırlama, yürütme ve muhasebe, değerlendirme ve raporlama.

• Bütçeleme üçe ayrılmalı; Operasyon, sermaye, nakit akısı
• Yapısal çerçeve; gelirler, giderler, tahmin edilen kâr.
• Yönetim kurulunun sorumluluğu; doğruluk, dürüstlük, tutumluluk, tedbirlilik

Yapısal Gereklilikler;

• Yasal statü
• Haznedar
• Banka hesapları
• Yasal belgeler; anlaşmalar; feragatname, sigortalar

Spor örgütlerinde doğru bir finansal yönetim için unutmayın ki;

• Spor örgütünün tüm finansal yönetimi konusunda bir kişi mutlaka sorumluluk üstlenmeli,
• Tüm yönetim kurulu üyeleri doğru bir finansal yönetim sürecindeki sorumluluklarını iyi bilmeli ve rolünün farkında olmalı,
• Yukarıdaki şekilde belirtilen 4 aşamalı finansal yönetim döngüsü takip edilmeli,
• Yönetim kademelerinde bulunan kişilerin, finansla ilgili terimlerin farkında olup bilmesi, bu alandaki anlayışı arttıracaktır.

Bir spor örgütü; ister Olimpiyat komitesi, ister federasyon ister bir kulüp yapısında olsun, stratejik planı içerisinde mutlaka “Finansal Yönetim İlkelerini” belirlemesi gerekmektedir. Bu ilkeler belirlenirken öncelikle dikkat edilmesi gereken nokta, finansal ilkelerin, spor örgütünün misyon ve temel hedeflerini destekliyor olmasıdır.

Stratejik planlama sürecinin bir uzantısı olarak finansal planlama: Finans spor örgütlerinde stratejik planlama aşamasında düşünülmesi, tartışılması ve yazıya dökülmesi gereken bir süreçtir. Spor örgütünün hedefleri doğrultusunda planlama yapılmalıdır. Bu hedefler spor örgütünün varoluş amacına bağlıdır. Spor örgütlerinin amaçları çeşitlilik göstermektedir; milli sporcu yetiştirmek, dünyada ilk beşte olmak, topluma spor yaptırmak, spor kültürünü geliştirmek, bir spor branşını yaymak vb.

Zaman aralığı: Finansal planlamada zaman aralıklarında mutlaka yapılması gerekenler açıkça belirtilmelidir. Olimpiyat komitelerini göz önüne alırsak bu yapıdaki örgütlerin 4 yıllık finansal planlamayı Olimpiyat sürecine paralel olarak yaptıkları görülmüştür.

Maliyet Hesapları : Spor örgütünüzün amacının ne olduğuna karar verdiğiniz zaman artık bunu başarabilmek için ne kadar paraya ihtiyaç duyacağınızı hesaplamaya çalışmalısınız.

Kaynakların dağıtımı: Stratejik planlama sürecinde düşünülmesi gereken diğer bir konuda finansal kaynakların nasıl dağıtılması gerektiğidir. Spor örgütünün temel hedefi ne ise ona göre kaynaklarını ayırmalıdır.

Örgütsel verimlilik: Spor örgütünüzün kendi içinde verimliliğini zaman zaman mutlaka değerlendirmeye alın. Özellikle insan kaynağınızın beceri ve yeteneklerini aynı zamanda pazarlama ve reklam stratejilerinizin etkili olup olmadığını gözden geçirin. Örgütsel yapı, etkinlik ve verimliliği etkileyen en önemli unsurlardan biridir.

Spor işletmelerinin yöneticileri, spor örgütlerinin iyi bir bütçeleme yapmasının birçok yararı olduğunun farkındadırlar. İyi bir bütçeleme süreci;

• Gereksiz harcamaları ve kaçak maliyetleri önler,
• Spor işletmesinin strateji ve misyonuna bağlı kalmasını sağlar,
• Kaynakların kullanımı ile ilgili çalışanların eğitimine katkıda bulunur,
• Doğru bir yönetime destek olur,
• Spor ürünlerinin fiyatlandırma politikalarını kolaylaştırır,
• Yönetim kurulunun ve tepe yöneticilerin finansal sürece katkı sağlamasına olanak verir

Spor örgütlerinde finansal muhasebe süreci tüm gelir ve gider kalemlerinin hesaplarının tutulması ve sınıflandırılmasını içerir. Finansal muhasebe kayıtları, gelecekte bir problem ile karşılaşıldığında kolayca dönüp bakabileceğimiz hesap kalemlerinden oluşur. Finansal muhasebe, hem iyi bir finansal yönetimin göstergesi hem de ihtiyatlı bir risk yönetiminin temelidir.

Spor örgütlerinde finansal muhasebe gider kalemleri arasında; yeme-içme, ulaşım, iletişim, tesis kiraları, sağlık, konaklama, sportif malzeme, organizasyon masrafları, eğitimler, seminerler, toplantılar, hakem ödemeleri, yarışmalar, gelişim kampları, personel, kira vb. bulunmaktadır

Spor örgütlerinde finansal muhasebe gelir kalemleri arasında olimpik dayanışma fonu, devlet fonları, yasal destekler, aidatlar, kurslar, bağışlar, sponsorluk ve pazarlama, bilet gelirleri vb. bulunmaktadır.

Raporlama süreci iki aşamadan oluşmaktadır. Öncelikle spor örgütünün gerçekleştirdiği etkinliklerin ve bu etkinlikleri gerçekleştirmek için harcanan kaynakların birbirlerine olan orantısına bakılmalıdır

Değerlendirme süreci boyunca bütçe sürekli kontrol altında tutularak iyi bir finansal muhasebe örneği sergilenmelidir. Departman yöneticileri aylık olarak raporlarını tutmuş olmalı ve yönetim kurulu bunları aylık ve yıllık olarak incelemiş olmalıdır.

Raporlama süreci iyi bir finansal yönetimin en son ve en önemli aşamasıdır. Raporlama sürecinde de bir kaç farklı süreç bulunmaktadır. Proje seviyesindeki raporlar aylık olarak sunulmalıdır. Buradaki önemli nokta projenin bütçesini aşıp aşmadığının ortaya konmasıdır. Proje sona erdiğinde sorumlu kişi proje sonuç raporu yazmalıdır.