Ünite 6: Spor Tesis İşletmelerinde Finans ve Bütçeleme

Giriş

Spor endüstrisinin çok büyük parasal boyutlara ulaşması bu endüstride yer alan işletmelerin, kulüplerin, tesislerin faaliyetlerinin artması devamında finansal ihtiyaçlarının da artması sonucunu doğurmaktadır. Spor işletmeleri sadece finansal kaynak sağlama yanında, ellerindeki kaynakları etkin olarak nasıl kullanmaları gerektiği konusunda da çalışmalar yapmalıdırlar.

Finansal Kavramlar

Muhasebe ve finans birbirinden tamamıyla farklı iki alan olmakla birlikte birbirlerinden bağımsız olarak düşünülemez. Muhasebe en temel anlamda işletmenin gelir ve giderlerinden hareketle son durumunu belirleyen bir hesaplama sürecidir.

Finans ve finansal yönetim, işletmelerin piyasa değerini yükseltmek ve ortakların elde edecekleri gelirleri en üst seviyeye çıkarmak amacıyla ihtiyaç duyulan fonun sağlanması, korunması ve etkin olarak kullanılması olarak tanımlanmaktadır.

Tesisin finansal durumunu anlatmak için çeşitli finansal kavramlar kullanılabilir.

Bilânço, belirli bir tarihte bir firmanın varlıklarını, borçlarını ve öz sermayesini tasnifli bir şekilde gösteren bir tablodur.

Gelir tablosu ise belirli bir hesap döneminde işletmenin elde ettiği gelirle, katlandığı tüm gider ve maliyetleri tasnifli bir şekilde gösteren ve dönem faaliyetinin net sonucunu, kâr ya da zarar olarak özetleyen bir tablodur.

Sporda Finans ve Fonksiyonları

Spor alanındaki işletmelerin genel finansal gelişimleri üç aşamadan meydana gelmektedir. Bunlar;

• Üye odaklı amatör yapı,
• Profesyonel yapı ve
• Çağdaş profesyonel yapıdır.

Spor alanında yaşanan gelişmelere bağlı olarak finansal yapı karmaşıklaşmakta, finansal sorunlar ortaya çıkmaktadır. Spor işletmeleri bu sorunları aşmak için kendi finansal yeteneklerini ve kontrol sistemlerini geliştirmelidir.

Finansal yönetimin amacı işletmenin piyasa değerini arttırmaya yönelik faaliyetler içinde olmaktır. Hedeflenen bu amaca ulaşmak ise, finansal analiz, finansal planlama, yatırım kararları, finansman kararları ve finansal denetim fonksiyonlarının gereklerinin yerine getirilmesi ile mümkün olacaktır.

Finansal analiz, işletme finansal tablolarının dönemsel olarak karşılaştırılması ya da aynı dönem finansal tablolarının yatay veya dikey biçimde oranlanarak standartlarla, endüstride yer alan benzer işletmelerle ya da geçmiş yıl verileriyle karşılaştırılması ve değerlendirilmesidir. Finansal analizin amacı, işletmelerin faaliyet sonucunu yansıtan finansal tabloların incelenmesi ve değerlendirilmesidir.

Finansal planlama, gelecekteki gelişmeleri rastlantıya bırakmadan öngörüm (tahmin) ve değerleme yaparak, gereken önlemleri önceden almak amacıyla hazırlanmış bir hesap sistemidir.

Yatırım kararları ise, işletmeler eskiyen ve modası geçen, dağıtım ve hizmet tesislerini yenilemek, üretilmekte olan ürünlere artan talebi karşılamak ve daha etkin tesisler kurmak gibi amaçlarla yatırım yapmaktadırlar. Bu yatırımlar kimi zaman uzun bir dönemi kapsayan ve önemli miktarlarda harcama gerektiren yatırımlar olabilmektedir (S:127, Şekil 6.1).

Finansman kararları, işletmeye gerekli olan varlıklara yönelik olarak fon ihtiyacının belirlemesi ve bu ihtiyacın en iyi şekilde nasıl finanse edileceğinin ortaya konması; gerekli fonların nereden, nasıl, ne zaman ve hangi koşullarda karşılanacağına ilişkin kararlar alınması büyük önem arz etmektedir (S:128, Tablo 6.1).

Finansal denetim;

• Süreç ve
• Sonuç denetimi olarak ikiye ayırmak mümkündür.

Süreç denetimi; tahmin edilemeyen risklere karşı hazırlanan planların değişime karşı esnekliğinin ve duyarlılığının ölçümünü içermektedir. Sonuç denetimi ise, yapılan planlara bağlı olarak verilen yatırım ve finansman kararlarının uygulanmasının ardından ulaşılan sonuçların denetimini içermektedir.

Spor Tesis İşletmelerinin Finansmanı

Spor tesis işletmelerinin finansmanında diğer bütün işletmelerde olduğu gibi çeşitli finansal kaynaklar kullanılmaktadır. Bu kaynaklar kısa, orta ve uzun vadeli kaynaklar şeklinde sınıflandırılmaktadır. Devletler farklı vergiler yoluyla elde ettikleri gelirleri, spor finansmanında mali destek olarak kullanmaktadırlar. Spor işletmeleri fon ihtiyaçlarını hükümet kuruluşları kanalıyla sağladıkları fonların yanı sıra bankalardan kredi alma ya da çeşitli menkul kıymet ihracı ile sağlamaktadırlar. Ayrıca birçok ülkede spor işletmeleri tahvil ihracı yoluyla da finansman olanağı sağlayabilmektedir.

Yurt dışında uygulama imkânı bulan tahvil türleri ise;

• Genel yükümlülük tahvilleri,
• Gelir tahvilleri ve
• Vergi destekli tahvillerdir.

Spor Tesis İşletmelerinde Nakit Yönetimi ve Bütçeler

Çalışanların ücretlerinin ödenmesi, sabit varlıkların satın alınması, vergilerin ödenmesi, hammadde alımı, borçların ödenmesi ve kâr paylarının ödenmesi gibi pek çok nedenle işletmelerin nakit bulundurmaları gerekmektedir.

Nakit yönetimi, finans yöneticilerine işletmenin faaliyetleri ve borçlanma sonucu elde ettiği fonları, faaliyet ile ilgili yükümlülüklere ve geleceğe ilişkin yatırımlara nasıl kanalize edeceği konusunda fikirler vermektedir. Bu nedenle nakit yönetimi işletmeler açısından hayati bir öneme sahiptir.

Bir işletme fon sağlamak için çok sayıda kaynağa başvurur. İşletme ilk işe başladığında ihtiyaç duyduğu nakdi, özsermaye araçlarından sağlar. İlerleyen dönemlerde ise işletme ihtiyaç duyduğu nakdi, yabancı kaynaklardan ve oto finansman yoluyla temin etme yoluna gidebilir.

Spor işletmelerinde nakit yönetimi diğer işletmelere benzemekle birlikte, gelir ve gider kalemleri farklılıklar gösterir.

Bu nedenle spor işletmelerinde nakit yönetiminin daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle;

• Gelir ve gider kalemleri incelenmelidir.

Günümüzde spor işletmeleri bilet satış ve isim hakları gelirleri gibi standart gelir kalemlerinin yanında çeşitli reklâm, forma satışları gelirleri gibi yeni gelir kaynaklarıyla fonlarında büyük ölçüde artış sağlamışlardır. Spor işletmelerine ilişkin başlıca gelir kalemleri şu şekilde sıralanabilir:

• Bilet gelirleri,
• Loca gelirleri,
• Sponsorluk gelirleri,
• Medya gelirleri,
• Lisanslı ürün gelirleri,
• Bağışlar,
• Reklâm gelirleri.

Spor işletmesinin gider kalemleri hemen hemen tüm endüstrilerde benzer niteliktedir. Bir spor işletmesinin gider kalemleri şu şekilde sıralanabilir:

• Oyuncu ücretleri,
• Ekipman giderleri,
• Seyahat giderleri,
• Yönetici ücretleri,
• Sigorta primleri,
• Bakım giderleri,
• Vergi giderleri.

Spor tesis işletmelerinde finans yöneticisinin, işletmenin nakit girişleri ve nakit çıkışlarını koordine etmede yararlanacağı araçlardan en önemlisi nakit bütçesidir.

Nakit bütçesi yardımıyla; nakit girişleri ile planlanan dönemdeki ödemelerin zamanlaması yapılır. Nakit bütçesinin hazırlanmasında birden çok yöntem mevcuttur. Ancak nakit bütçelemesi sürecinde genellikle şu üç adım yer alır;

• Nakit kaynaklarının tahmin edilmesi,
• Nakdin kullanım alanlarının tahmin edilmesi,
• İşletmenin nakit açığı ya da fazlasının olup olmadığının hesaplanmasıdır.

Gelir bütçeleri karar alma sürecine temel teşkil etmektedir. Şirket yöneticileri, planlama yaparken ve yönetsel kararlar alırken geleceğe ilişkin gelir kaynaklarını bilmek durumundadır. Gider bütçelerinin gelir bütçeleriyle çakıştırılması gerekmektedir.

Gider bütçelerinin gelir bütçeleriyle çakıştırılması gerekmektedir. Finans yöneticileri, faaliyet giderlerini ödemek için mevcut nakitle ilgili olarak giderleri analiz edebilmelidirler. Faaliyet giderleri sabit ve değişken gider bileşenlerine sahiptir. Finans yöneticilerinin finansal konularla ilgili kararlar alırken giderlerle ilgili detaylı bilgiye sahip olması gerekmektedir. Bu giderler aşağıdaki biçimdedir:

• Faaliyet gideri: Ofis elektrik faturası gibi normal iş akışından ileri gelen gider.
• Değişken giderler: Elektrik, gaz ve su faturaları gibi sabit bir değeri olmayan kaçınılmaz periyodik maliyetlerdir.
• Sabit gider: Üretim veya satış seviyesine bağlı olarak değişmeyen kira, gayrimenkul, sigorta veya faiz gibi bir maliyettir.
• Yarı değişken gider: Sabit gider bileşeni ve değişken gider bileşenine sahip bir maliyettir.
• İhtiyari giderler: Mal ve hizmetler için kalıcı veya geçici giderlerdir. Ağırlama giderleri, sağlık programları ve konuşmacılar örnek olarak verilebilir. Her bir gider kalemi bir şirketin nakit çıkışını etkiler ve bu uygun nakit yönetimi ihtiyacını belirler. Nakit akımları spor işletmelerinde vazgeçilmez bir öneme sahiptir.

Spor Tesis İşletmelerinde Sermaye Bütçelemesi ve Yatırım Kararları

Yatırım kavramı, ekonomik anlamda sermaye kullanımı ya da kâr etmek amacıyla uzun süreli sermaye bağlamayı ifade eder. Yatırımlar tür olarak;

• Finansal ve
• Üretime yönelik yatırımlar olarak ikiye ayrılmaktadır.

Üretim ile ilgili yatırım türlerini on grupta sınıflamak mümkündür:

• Komple yeni yatırımlar,
• Yenileme yatırımları,
• Tevsii yatırımları,
• Tamamlama yatırımları,
• Modernizasyon yatırımları,
• Darboğaz giderme yatırımları,
• Kalite düzeltme yatırımları,
• Entegrasyon yatırımları,
• Finansal kiralama yatırımları,
• Nakil yatırımları olmak.

İşletmeler kaynakların alternatif kullanılış alanları arasında bir seçim yapabilmek ve kaynakları amaca uygun en iyi sonuçlar verecek yatırımlara ayırmak için, bir yöntem, bir kriter saptamak ya da geliştirmek durumundadırlar.

Sermaye bütçelemesi kapsamında kullanılan değerleme yöntemleri;

• Paranın zaman değerini dikkate almayan statik yöntemler ve
• Paranın zaman değerini dikkate alan dinamik yöntemler olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.