Ünite 1: Stratejik Yönetim ve İlgili Temel Kavramlar

Strateji Kavramı

Strateji, işletmelerin amaçlarına nasıl ulaşacaklarını belirleyen, rakiplerin faaliyetlerinin izlenmesini içeren, nihai sonuca odaklı ve uzun erimli bakış açısına dayanan, dinamik kararlar bütünüdür.

Bununla birlikte, iyi bir stratejinin nasıl olması gerektiği konusunda mutlak bir mutabakat söz konusu değildir. Bunun sebebi, yönetimin gerektirdiği dinamik yapılanmadır.

Yönetim olgusuna stratejik açıdan yaklaşılmasını gerekli kılan belirleyici faktörler ise şöyle özetlenebilir:

• Tüketicilerin (müşterilerin) kalite ve ürün çeşitliliği taleplerindeki değişkenlik.
• Ürünlerin tüketiciye ulaştırılmasında, teknolojik değişime bağlı değişkenlikler.
• Bu teknolojik değişimler ve insan kaynaklarındaki artışa bağlı rekabet.
• Farklı bölgesel rekabet unsurlarının devreye girmesi.
• Doğal çevrenin korunma gerekliliği, ekolojik kaygılar ve sürdürülebilirlik ihtiyacı.
• Yerelden küresel boyuta tüketici haklarındaki artış.
• Teknolojik gelişmelere bağlı iletişim olanaklarındaki artış.
• Çok uluslu işletmelerin ulusal ve yerel düzeydeki bütünleştirici etkileri.

Stratejik Yönetim

Stratejik yönetim, bir örgütün amaçlarına ulaşmasına hizmet eden işlevler arası kararlar alma, uygulama ve değerlendirme bilimidir.

Ancak, herhangi bir ürünü veya hizmeti sunan işletmelerle hedef tüketici kitle arasındaki ilişki durağan değildir. Müşterilerin taleplerindeki değişkenlik, işletmelerin stratejik kararlarını etkiler. İşletmeler, paydaşlarını ödüllendirmek ya da tatmin etmek, misyonunu gerçekleştirmek ya da sürdürmek ve hayatta kalmak üzere üç nedenden dolayı yeni düzenlemelere ihtiyaç duyarlar.

Paydaşlar işletmelerin amaçlarını gerçekleştirirken etkiledikleri ve etkilendikleri birey gruplarıdır. Doğru stratejilerin oluşturulması bu grupların belirlenmesi ve analiz edilmesiyle ilgilidir. İşletmelerin genel amaçlarıyla ilgili kararlara dönüşen bu veriler, vizyon ve misyon ifadelerinde netleşir.

Misyon, işletmenin varlık nedeni ve faaliyetleri açısından temel bir stratejik kavramdır. Paydaşların devamlılığıyla birlikte, şirketin/örgütün hayatta kalma motivasyonlarına da hizmet eder. Rekabet baskısı altında olmayan yapılar dahi, değişen durumlara göre kendilerini güncelleyebilmelidirler. Rekabet ve riskin, kar amacı güden işletmelerin dışındaki örgütler için de ortaya çıkabileceği durumlar olabilir ve rekabet avantajı yararlanılabilir olduğu her durumda kullanılabilir. Bu avantaj uzun ömürlü olması istenen her işletmenin sürdürülebilir stratejisi açısından oldukça önemlidir.

Stratejik yönetim üç kavramsal temele oturur:

• Klasik stratejik yönetim süreci.
• Kaynak yönetimine dair yaklaşım.
• Paydaş ilişkileri analizi ve yönetimi.

Bunların rekabet avantajı yaratacak kazanımların esaslarına yönelik olduğu açıktır.

İşletme stratejisi, sahip olunan kaynaklar ve yetenekler üzerine yapılandırılır.

Bir işletmenin diğerlerinden farklılaşacağı noktalar temel yetenek kapasitelerine bağlıdır. Bir işletmenin stratejisi stratejik niyetine bağlıdır. Vizyon olarak da geçen bu amaçlar bir işletmenin belirli zaman dilimde ulaşmak istedikleri pozisyonu işaret eder.

Stratejik Yönetimin Gelişimi

Stratejik yönetim şekli, işletmelerin uzun dönemli planlama ihtiyaçlarının belirmesi neticesinde, 20. Yüzyıl’ın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkmıştır. Gelişim süreci, sırasıyla, uzun dönemli planlama, stratejik planlama ve stratejik yönetim olarak gerçekleşmiştir.

Ancak, planlamalar zamana bağlı gibi görünse de süre değişkeni stratejik planlamanın ana belirleyicisi değildir. Buradaki ana unsur rekabetçi avantaj ve stratejik rekabet gücüdür.

60’lı, 70’li yıllarda, özellikle ABD’de stratejik planlamanın bir yıldan uzun dönemler için yaygınlaşmaya başlayan sistematik yaklaşımlar söz konusudur. 80’li yıllar ise stratejik planlamanın stratejik yönetime dönüştüğü, başarının stratejik değerlendirme ve stratejik yönetimin sürekliliğine bağlı olduğu koşullar ortaya çıkmıştır.

Stratejik Yönetimde Stratejik Düşünme Ve Stratejik Planlama

Stratejik düşünme, işletmeyi içinde yer aldığı rekabetçi ortamla beraber, büyük bir resim içinde görebilme ve uzun vadeli planlar yapabilmek demektir. Stratejik yönetimin her aşamasında gerekli bir düşünme biçimidir. Ancak, katı stratejik planlar stratejik düşünmeye engel olabilir. Bu nedenle yöneticiler planlarının işlerliğini denetler ve gerektiğinde stratejik düşünmeyi devreye sokabilirler. Dolayısıyla yönetimin yaratıcı yönlerini stratejik düşünme ile yenilemek mümkündür.

Buna göre, stratejik düşünmenin farklı görünümleri aşağıdaki gibi gerçekleşir:

• Stratejik niyete odaklanma.

• Uzun döneme yönelim.

• Geçmişi ve bugünü dikkate alma.

• Sistem perspektifi.

• Fırsatlardan yararlanma yeteneği.

• Bilimsel yaklaşım.

Stratejik planlama, işletmenin uzun vadede geleceğini yaratma girişimidir. Belirli bir dönem için, örgütün ne olduğunu, ne yaptığını geleceğe referanslı olarak belirleyen ve rehberlik eden disiplinli bir çabadır.

Stratejik plan kavramını operasyonel ve taktik planlama formlarıyla karşılaştırmak gerekirse:

Stratejik planlar; örgüt faaliyetlerinin çok geniş bir bölümünü kapsar, çoğunluklu olarak geniş bir coğrafi alanı ilgilendirir, örgüt içindeki herkesi kapsar ve ilgilendirir, büyük miktarda yatırıma mal olur, uygulanması uzun bir zaman dilimi gerektirir.

Operasyonel planlar; kapsadığı faaliyet alanı daha dardır, örgüt çalışanlarının bir bölümünü etkiler, stratejik planlamaya göre daha az harcama gerektirir, genellikle bir yıl sürelidir.

Taktik planlar; planlama faaliyet alanı açısından en alt aşamadadır, Örgütün daha küçük bir parçasını ilgilendirir, küçük bir çalışma gurubu gerektirir, en kısa sürede gerçekleştirilen planlardır.

Stratejik Yönetimde Liderlik

Bir işletmede dikey hiyerarşinin en üst basamağında yer alan yöneticiler stratejik karar alma mekanizmalarındaki en değerli kaynak unsurlarıdır.

Yakın geçmişe dek, strateji geliştirme, bu işlevle yükümlü birimlerin görevi iken, günümüzde uzmanlığı bu olan özel birimlerden yönetim geneline yayılmış durumdadır. Bu doğrultuda yönetim hiyerarşisinin en üst basamağından başlayarak yönetim kademelerinin stratejik karar alma mekanizmalarına etkisi söz konusudur. Doğal olarak yöneticilerin liderlik vasfına sahip olmaları önemlidir.

Stratejik liderlik ise stratejik düşünme becerisini gerektirir. Çevredeki değişimlere odaklanma, verileri analiz becerisi, varsayımları sorgulama ve yeni fikirler geliştirebilme, liderlik vasfını oluşturan yöneticilik becerileridir.

Liderlerin önyargıları, aldıkları kararların stratejik kalitesini olumsuz yönde etkiler. O nedenle, insanların kendileri, diğer insanlar ve dünya ile ilgili önyargılarının farkında olması ve alınacak kararlarda minimum etki etmesinin sağlanması liderlik vasfını artırabilir. Portföy yönetimi ise işletmelerin belli stratejik hedeflerine ulaşmasını sağlamak üzere yürütülen programlar, projeler ve diğer faaliyetlerin yönetimi anlamını taşımaktadır.

Stratejik Yönetimin Yararları

Stratejik yönetimin yararları hem niceliksel hem de nitelikseldir. Ölçülebilir yararların dışındaki temel niteliksel fayda alanları şöyle sıralanabilir:

Fırsatların tanımlanması ve değerlendirilmesi; örgütsel sorunlara dair nesnel bakış açısı kazandırma; örgütsel koordinasyon ve denetimi kolaylaştırma; örgütsel değişimlerin olumsuz etkilerini azaltma; karar süreçleri ve örgütsel hedefler arasında bağlantı kurma; zamanın ve diğer kaynakların daha verimli ve daha etkili kullanımı; problem ve çatışmaların daha kısa sürede çözümlenmesi; örgüt içi iletişimin etkili ve sağlıklı bir şekilde yürütülmesi; bireysel çabaların örgütsel eforla bütünleşmesi; bireysel sorumlulukların netleştirilerek açık bir biçimde tanımlanması; gelecek odaklı düşünme konusunda bireysel motivasyonu artırma; sorun çözme çabalarında işbirliğini artırma; değişime karşı olumlu tepki verebilme; örgütsel yönetimde biçimsel disiplini sağlama.

Stratejik Yönetimde Başarısızlık Nedenleri

Stratejik yönetim süreçlerinin başarısı ile örgütsel başarı arasında doğrusal bir ilişki arzu edilse de, bu her zaman gerçekleşmeyebilir.

Aşağıdaki nedenler, söz konusu bir başarısızlığın sebepleri olabilir:

Stratejik yönetime ilişkin yeterli düzeyde bilgi ve deneyimin olmayışı; örgütsel ödüllendirme sistemlerinin stratejik yönetim süreçleriyle ilişkilendirilmiş olmaması; örgütün içinde bulunduğu kriz durumunda, ayrılabilecek yeterli zaman ya da kaynağın bulunmayışı; stratejik yönetim sürecinin zaman kaybı olarak değerlendirilmesi; stratejik yönetim sürecinin zaman ve kaynak israfına neden olacağı düşünülerek, görece pahalı bir süreç olarak algılanması; örgüt bünyesinde yer alan bireylerin kişisel nedenlerle stratejik yönetim süreçlerinde yer alma konusunda isteksiz davranmaları; başarılı örgütlerde başarının sürekliliğine olan inançtan dolayı ek çaba gösterme konusunda isteksizlik oluşması; bireylerin gereğinden fazla uzun dönemli, uygulanması güç ve esnek olmayan stratejik yönetim süreçleri nedeniyle geçmişte yaşadıkları kötü deneyimler; stratejik yönetimle gelen çeşitli değişimlerin tehdit olarak algılanması; stratejik yönetim süreçlerinde yaşanması muhtemel çeşitli belirsizliklerin yarattığı korku; bireylerin dürüst bir şekilde stratejik yönetim süreçlerinde çeşitli yanlış uygulamalar sezmiş olmaları; üst yönetimin stratejik yönetim süreçlerinin gerekliliği konusunda çalışanlarda güven yaratamamış olması.