Ünite 2: Sürdürülebilirlik Açısından Halkla İlişkiler ve Etik

Giriş

Etik ve ahlak sözcüklerini çoğu kez aynı anlamda kullanılırken; etik sözcüğü oldukça dar bir bakış açısıyla ele alınır ve mesleksel alanlarda uyulması geren doğrular olarak tanımlanır.

Etik kavramı evrensel olup ahlak kavramı yöreseldir. Etik, mesleki uygulamalarda insan tutum ve davranışlarını biçimlendirmeye yönelik doğru yargılar normu değildir. Etik, bir ahlak öğretisidir.

Etik, doğruyu yanlıştan ayırabilmek için ahlak kavramının doğasını anlamaya çalışmaktadır ve eski yunanca ethos sözcüğünden türer. Bu açıdan etik; örf ve adet, adap, alışkanlık ve töre anlamına gelebilir.

Sürdürülebilirlik Açısından Halkla İlişkiler Alanında Etiğin Tarihsel Gelişimi ve Farklı Anlayışları

Sürdürülebilirlik açısından halkla ilişkiler alanında etiğin dört temel var oluş nedeni vardır ve bunlar:

1. Bireyin, çevreye saygılı ahlaki kararları kendi başına verebilmesini öğrenme
2. Bireyin örgüt içinde kendi başına var olabilmesini sağlama
3. Bir örgüt içinde birlikte çalışan işgörenlerin neyi yapıp istemeyeceklerine ve neye sahip olup olmayacaklarına karar verme
4. Örgüt içindeki bütün etkinlik ve amaçları, sınırlı kaynakları göz önünde bulundurarak etkinlik ve verimlilik açısından tanımlama

Betimleyici Etik: Kural koymaz ve ele alınan tutum ve davranışlara ilişkin herhangi bir yargıda bulunmaz. Bunun yerine insan tutum ve davranışlarını gözlenen bu tutum ve davranışları betimlemeli.

Uygulamalı Etik: Bir örgüt içinde farklı meslek gruplarındaki işgörenlerin, görev ve sorumluluklarını yerine getirirken karşılaştıkları etik çıkmazları üzerine yoğunlaşmalı.

Normatif Etik: Hem işgörenlerin hem de son kullanıcı olan müşterilerin tutum ve davranışlarını ahlak çerçevesinde değerlendirme olanağı sunan ölçütleri geliştirme işiyle uğraşmalı.

Meta-Etik: Betimleyici, uygulamalı ve normatif etik yaklaşımlarının ahlaksal olaylar üzerinde durmalı.

Sürdürülebilirlik Açısından Halkla İlişkiler ve Etik Sistemeler

Örgüt içinde tüm çalışanların hem müşterilere hem de kendilerine karşı uymaları gereken ahlak kurallarının var olması gerekebilir. Etik ilkelerini geliştirilmesinde hakkaniyet ilkesi, insan hakları, faydacılık ve bireysellik ilkeleri temel alınırken mutlaka benimsenmesi gerekenler:

• Doğruluk
• Dürüstlük
• Güvenilir olma
• Sadakat
• Adalet
• Başkalarına yardım etme

Amaçlanan Sonuç Etiği

Bir davranışın ahlaksal doğruluğu, amaçlanan sonuçlar tarafından saptanır. Faydacılık olarak da adlandırılan amaçlanan sonuç etiği, halkla ilişkiler çalışmalarının sürdürülebilir olması için, haz arama ve acıdan kaçma üzerine yapılandırılır. Sürdürülebilirlik ve halkla ilişkiler açısından mutlaka dikkat edilmesi gerekenler:

• Mutluluk, hem işgörenler hem de müşteri davranışlarının tek amacı olmalı.
• Mutluluk, tek bir kişi veya grubun mutluluğu değildir.
• Mutluluğun ölçütünü ahlak oluşturmalı.
• Davranış, hem işgörenler hem de müşteri için doğru olmalı.
• Hem işgörenler hem de müşteriler açısından mutluluğun artması için, davranışların doğruluk oranlarının artırılmasına çalışılmalı.
• Bir davranışın doğru veya yanlış olduğuna karar verebilmek için, hem işgörenler hem de müşteri açısından sonuçlarına yoğunlaşılmalı.
• Davranış kuralları, onlara uyacak işgörenlerin ve müşterilerin özelliklerinden kaynaklanmalı.
• Hem işgörenlerin hem de müşterilerin kendi mutluluklarını istemeleri sağlanmalıdır. Böylece, halkla ilişkilerden etkinliklerinden etkilenen herkesin, en yüksek mutluluğa ulaşmaları için yeterli bir neden ortaya çıkabilir.
• Davranışların işgörenler ve müşteriler açısından fayda derecesi, mutluluğu oluşturur veya mutsuzluğu önlemeli.
• Bir davranışın etik olarak doğru sayılması için, davranışın sağladığı toplam faydanın, işgörenler ve müşterilerin göstereceği başka bir davranışın sağlayacağı toplam faydasından daha büyük olması zorundadır.

Kişisel Etik

Bu etik sisteminde davranışın ahlaksal doğruluğu, işgörenlerin ve müşterilerin vicdanı tarafından belirlenebilirken sürdürülebilirlik açısından halkla ilişkilerde kişisel etiğin özellikleri şunlardır:

• Hem işgörenler hem de müşteriler halkla ilişkiler açısından herhangi bir haksızlığa göz yummamalı.
• Hem işgörenler hem de müşteriler hayatları boyunca gelişirler. Bu nedenle de yeni değerler edinmeliler.
• Doğruluk ve etik davranışlar tüm işgörenlerin ve müşterilerin içinde vardır. Bunun keşfedilmesi gerekebilir.
• Hem işgörenlerin hem de müşterilerin, kendilerine dönmelerini sağlar.

Kural Etiği

Bir davranışın ahlaksal doğruluğu ancak yasalar ve ölçütler tarafından belirtilmeli ve öte yandan etik yasalardan her zaman üstün olmalıdır.

Sosyal Hayat Etiği

Sosyal hayat etiği hem işgörenlerin hem de müşterilerin uyması gereken toplumsal ve çevresel kuralların bütünü ile ilgili olup sosyal hayat etiğinin özellikleri şunlardır:

• İşgörenler ve müşteriler birbirleri ile olan ilişkilerini, karşılıklı saygı ve nezaket kuralları çerçevesinde yürütmeliler.
• Ne işgörenler ne de müşteriler üzerinde, nüfuz ve güç kullanımı gibi baskı yöntemleri kullanılmamalılar.
• Ne işgörenler ne de müşteriler, hiçbir çıkar doğrultusunda yönlendirilmemeliler.

Toplumsal Sözleşme Etiği

Bir davranışın ahlaksal doğruluğu, küreyerel toplumun normları ve gelenekleri tarafından belirlenirken özellikleri şunlardır:

• İşgörenler ve müşterilerin uymak zorunda oldukları kurallar, yazılı ve devlet tarafından belirlenen kurallara aykırı olamamalı.
• Belirlenen kurallar, işgören ve müşterilerin davranışlarını düzenlemeli.
• Kuralların yaptırım gücü fazla olmalı.
• Kurallar, aynı niteliği taşıyan benzer bütün olaylara uygulanmalı.
• Örgütteki her kural, bir değer yargısına dayanmalı.

Sürdürülebilirlik Açısından Halkla İlişkilerin Etik Kodları

Bu etik sisteminler, etik kodların temelini oluşturur.

Etiğin Çevresel Kodları: Etiklerin ekolojik bakış açısı ile yapılandırılmasına vurgu yapar ve dahası, işgörenler ve müşteriler ekosistem sistem ögelerini ve birbirleri ile olan ilişkilerini tanımlamaya odaklanmalı.

Etiğin Ekonomik Kodları: İşgören ve müşteri davranışları çerçevesinde, günümüzde ve gelecekte oluşabilecek gereksinimleri vurgu yapar. Bu gereksinimleri karşılayabilmeye yönelik kaynakların sağlanması için de halkla ilişkilerde planlanma ve uygulanma aşamasındaki kodları belirlemeli.

Etiğin Kültürel ve Sosyal Kodları: Halkla ilişkilerde sürdürülebilirlik kavramını çevre kavramı ile ele alır. Bu bağlamda halkla ilişkiler, kültürel gelişme ve sosyal kalkınma sürecinde, ekosistemlere ve doğal kaynaklara saygı gösteren politikalar kesinlikle üretmeli.

Etiğin Küresel ve Evrensel Kodları: Küreyerel hale gelen toplumlar için geçerli ve sosyal ilişkilerden oluşan bir ağı oluşturmaya çalışır. Dolayısı ile halkla ilişkileri oluşturan ve onu sürdürülebilir kılan küresel ve evrensel unsurlar ile norm, değer ve hukuk ilkeleri üzerinde durmalı.

Sürdürülebilirlik Açısından Halkla İlişkiler Uygulamalarında Karşılaşılan Etik Zorluklar

Bir örgüt içinde herkesin üzerinde anlaştığı, gittikçe de genişleyen ortak bir değerler sistemine gereksinme vardır. Ahlaksal olan davranışın sadece işgören ve müşterinin kendisine değil, aynı zamanda topluma da yararı vardır.

• Sorunu sez
• Sorunu tanımla
• Soruna çözüm oluşturabilecek gerçekleri sapta
• Var olan bütün kaynakları sırala
• Her bir önceliği sapta
• Öncelikleri sırala
• Öncelikleri sına
• Sınama sonuçlarını tartış
• Sınama sonuçlarından eminsen karar ver
• Sınama sonuçlarından emin değilsen, doğru yanıt alana kadar sınamaya devam et
• Eyleme geç

Kişi Kaynaklı Zorluklar

Halkla ilişkilerin etkililiği ve verimliliği, işgören ve müşterilerin etkileşimleriyle yakından ilişkili olup bu bireylere, içinde bulundukları örgütün bir parçası oldukları unutturulmamalı. Sürdürülebilirlik açısından halkla ilişkilerde, kişi kaynaklı zorlukları yenmek için aşağıda belirtilen noktalara vurgu yapılmalıdır:

• Demokratik ve katılımcı değerlendirme etkinlikleri sunmak,
• Dezavantajlı işgören ve müşterilerin gereksinimlerine önem verme,
• En az iki yönlü etkileşimli iletişim ortamlarını oluşturmak,
• İşgören ve müşterilerin, eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek,
• Toplumdaki tüm diğer bireylere (kurumun müşterisi olmasa da) düzenli ve sürekli olarak güncellenen bilgiyi sunmak.

Kurum Kaynaklı Zorluklar

Sürdürülebilirlik açısından çalışmalarında, kurum veya örgütlü kaynaklı zorlukların başında işgörenlerin ve hatta müşterilerin yaşam boyu öğrenmeleri için sağlanacak olanaklar ve bunların maliyetleri gelmeli ve halkla ilişkiler alanında çalışan kişilerin sürdürülebilirlik açısından kurumsal sorunlarla başa çıkması için, işgörenlerinin, bu çalışanlara aşağıda sıralanan şu özelliklere sahip olmalarına yardımcı olmaları gerekli:

• Eleştirel Düşünenler: Hayat boyu öğrenmenin felsefi, tarihsel ve sosyokültürel temellerini anlama; bilgiyi edinme, sorunları çözme ve sonuçları oluşturma yollarını öğrenme; etkinlikleri geliştirmek için politika ve uygulamaları planlamada,
• İşini Seven Uzmanlar: Farklı konu alanlarında halkla ilişkiler etkinliklerini, planlama ve değerlendirme; bir konu alanında halkla ilişkiler çalışmalarını yürütebilmek için gerekli bilgiyle donanmada,
• Etkili Uygulamacılar: Kuramsal (teorik) ve uygulamaya ilişkin bilgileri uyumlaştırma; bireysel zenginlikleri kabul ederek uygulamaları bu temelli oluşturmada,
• Yansıtıcı Uygulamacılar: Bireysel zenginlikleri, bağlamları ve değişen ortamları etkinliklerine yansıtma; sorunları tanılama ve analiz etme; gerekli kararları verme,
• Sorun Çözücüler: Sorunlar için farklı çözüm yollarını geliştirme; farklı yaklaşımları kullanarak dinamik çözüm yollarını bulmada,
• Teknoloji Uzmanı Öğrenenler: Araştırma, planlama, öğrenme ve değerlendirme etkinliklerinde teknolojiyi uyumlaştırma; bilimsel araştırma süreçlerinde teknolojiyi etkili ve verimli kullanmada.

Bölge Kaynaklı Zorluklar

Sürdürülebilirlik açısından halkla ilişkiler etkinliklerinin hayata geçirilmesi sırasında, küreyerel bağlamda oldukça karmaşık yapıda planlanan ortamlar ile yeni istek ve değişikliklere belirli bir kalite güvencesi çerçevesinde uyarlanmasını sağlanmalı. Bölgesel kaynaklı zorluklarla başa çıkmak için hazırlanan eylem planın aşağıdaki noktaları açıklığa kavuşturmalı:

• Birlikte Çalışabilirlik
• Doğruluk
• Esneklik
• Güvenilirlik
• Güvenlik
• Kullanılabilirlik
• Sorun Bulma Kolaylığı
• Taşınabilirlik
• Test Kolaylığı
• Verimlilik

Sürdürülebilirlik Açısından Halkla İlişkilere İlişkin Etik Modeller

Sürdürülebilirlik açısından halkla ilişkilerde kullanılacak etik modeller, proje tabanlı olarak tasarlamalılar. Bu bağlamda, halkla ilişkilerde kullanılacak farklı etik modeller, işin kolaylaşmasına yardımcı olur. Söz konusu bu etik modellerin ortak özellikleri ise aşağıdaki gibi sıralanır:

• Yenilikçi, bilimsel ve yarar sağlayıcı olmalı.
• Kuruma ait özgün bir fikir ve yapıt olmalı.
• Tanımlanmış bir zamanda başlamalı ve bitmeli.
• Sonuçlara nasıl ulaşılacağı bilimsel olarak anlatılmalı.
• Sorunun tanımı, amacı ve nasıl uygulanacağı belirtilmeli.
• Amaç ve hedefleri açık dille tanımlanmalı.
• Etkinliğin sınırlı kaynakları çerçevesinde planlama, uygulama ve kontrol süreçleri yapılandırılmalı.
• Saptanan halkla ilişkiler etkinlikleri uygulanabilir olmalı.
• Gerek işgörenler gerek müşteriler için yarar sağlayacak özellikler bulunmalı.

Sürdürülebilirlik açısından halkla ilişkiler etkinliklerinin planlamasında kullanılabilecek beş etik modelden söz edilir:

• Çevre-Toplum-Ekonomi Bağlamında Etik Modeli
• Çevre-Toplum-Ekonomi Bağlamında Ahlaki Haklar Etik Modeli
• Çevre-Toplum-Ekonomi Bağlamında İletişim Kurma Etik Modeli
• Çevre-Toplum-Ekonomi Bağlamında İşlevsel Etik Modeli
• Çevre-Toplum-Ekonomi Bağlamında Karar Verme Etik Modeli