Ünite 9: Hasat Sonrası Mekanizasyon

Ürünlerin Temizlenmesi ve Sınıflandırılması

Tüketicilere sağlıklı besin maddeleri sunulabilmesi, öncelikle kaliteli tohumluk kullanılmasıyla olanaklıdır. Bitkisel üretimde kullanılacak tohumlukların kalitesi, içlerindeki tohum niteliği taşımayan kısımların temizlenmesi ve sınıflandırılması ile mümkündür. Yapıları meyve ve sebzelerden farklı olduğundan taneli ürünlerin ayıklanması ve sınıflandırılmasında farklı yöntemler sözkonusudur.

Taneli Ürünlerin Temizlenmesi ve Sınıflandırılması

Taneli ürünlerin temizlenmesi ve sınıflandırılması farklı fiziko-mekanik özelliklere göre gerçekleştirilmektedir. Bu özellikler aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır:

• Boyut özellikleri
• Aerodinamik özellikler
• Yüzey özellikleri
• Esneklik özellikleri
• Mekanik direnç özellikleri
• Özgül ağırlıkları
• Elektriksel özellikler

Aerodinamik: Hareket eden katı kütlelerin havayla etkileşimlerini inceleyen bilim dalı.

Meyve ve Sebzelerin Sınıflandırılması

Sınıflandırma; temizlenmiş ürünleri, cinslerine, boyutlarına ve kalitelerine göre ayırmak amacıyla yapılmaktadır. Bu şekilde ürünün belli bir standarda uygunluğu sağlanmaktadır. Elde edilen standart ürünün fiyat ve satış üstünlüğü olmaktadır. Tarımsal ürünler, homojen büyüklükte olduğu sürece, ekim, bakım, hasat, depolama işlemleri yanında işlenmeleri de kolayca mekanize edilebilmektedir. Meyve ve sebzelerin sınıflandırılmasıyla, hem alıcı hem de satıcı desteklenmektedir. Bu nedenle, sınıflandırma kalitesini artırmaya dönük araştırmalar büyük önem taşımaktadır. Sınıflandırma işleminde, meyve ve sebzelerin zedelenmesi önlenerek, miktar yönünden belirli bir kapasite ve yüksek sınıflandırma hassasiyeti amaçlanmaktadır.

Refleksiyon ve transmisyon ölçmeleri sırasında meyve ve sebzelerin elektro manyetik titreşim tayfı karşısında gösterdikleri karakteristiklerden, özellikle sınıflandırma sistemlerinde yararlanılmaktadır. Görünür ışık tayfındaki refleksiyon (yansıma) ölçmeleri, renk sensörleriyle yapılmaktadır. Transmiyon (iletim) ölçmeleri (özellikle Gamma ve Röntgen ışını ölçmeler); içyapının, zararlıların ve ürün kalitesinin belirlenmesi yönlerinden yararlı olabilmektedir. Elektromanyetik titreşim spektrumu içinde, taş ve toprak parçası gibi yabancı maddeler de, meyve ve sebzeden ayrılabilmektedir.

Sınıflandırma Sistemleri

Sınıflandırma işlemi, meyve ve sebzelerin belirli özelliklerine göre yapılmaktadır. Gözönünde tutulan özelliklerin başlıcaları; boyutlar (çap, uzunluk), ağırlık, olgunluk, renk ve bozukluk şeklindedir. Uygulamada bu özelliklere göre sınıflandırma yapan çeşitli sistemler geliştirilmiştir. Özellikle, elektronik sistemler, bu alanda ileri yöntemlerin uygulanmasına olanak vermektedir. Bu sayede, tam otomatik makinalar da geliştirilmiş bulunmaktadır.

Boyutlara göre ayırma, çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar, çeşitli sistemlerden yararlanılarak uygulamaya aktarılmaktadır. Bunlar arasında; elekli, delikli bantlı, merdaneli, valsli, orifisli, pervazlı ve bantlı olanlar uygulamada yer almaktadır.

Orifis: Bir haznenin yan duvarlarında ya da tabanında açılan, gerektiğinde ayarlanabilir boyutlarda özellikte olan ve içerdeki maddeyi dışarı akıtan delik.

Ağırlığına göre sınıflandırma, boyuta göre sınıflandırmadan daha etkin sonuç vermektedir. Ağırlığa göre sınıflandırma yapan sistemlerde, sınıflandırma düzeni ile meyveler arasında bağıl bir hareket ortaya çıkmamaktadır. Ürün şeklinin sistem üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır. Sınıflandırma işlemi, moment değişimine bağlı olarak, sürekli yapılabilmektedir.

Öğütme Parçalama ve Karıştırma Makinaları

Öğütme, kırma, parçalama ve karıştırma işlemlerinin doğru bir şekilde yapılması hayvanların yemi etkili bir şekilde almalarını sağlamaktadır.

Taneli ürünlerin kırılıp ufalanmasıyla bazı avantajlar elde edilmektedir. Bunlar arasında; ürününün sindirilebilme özelliğinin artması, zor hazmedilen kabuk dokusunun parçalanması, yemin homojen karıştırılabilmesi, vitamin ve ilaç gibi maddelerle homojen karıştırılabilmesi, pelet haline getirilmesi durumunda pelet kalitesinin artması gibi avantajlar sayılabilmektedir.

Pelet: İnce olarak hazırlanmış yemin bağlayıcı maddeler kullanılarak belirli bir sıcaklıkta preslenerek belirli boyutlarda şekillendirilmesi.

Yiv: Bir dişli çark ya da vidada iki diş arasında kalan boşluklu kısım.

Kırılmış Ürünlerin Karıştırılması

Hayvansal üretimde yem rasyonlarının istenilen şekilde hazırlanabilmesi için karışımda bulunacak katkıların homojen bir şekilde karıştırılması gerekmektedir. Bu amaçla karıştırıcılar kullanılmaktadır. Karıştırıcılar döner tip, helezonlu, paletli ve silindirik olmak üzere 4 grupta incelenmektedir.

Tarımsal Ürünlerin Kurutulması

Tarımsal ürünlerden özellikle meyve ve sebzeler kurutulmadan önce bazı önişlemlerden geçirilmelidir. Bu işlemler, yıkama, ayıklama, kabuk soyma, doğrama, haşlama gibi işlemlerdir.

Enzim: Bir kimyasal tepkimeye sebep olan ve onu hızlandıran organik madde.

Konveksiyon: Katı yüzey ile akışkan arasında oluşan ısı transferidir. Doğal ve zorlanmış konveksiyon (taşınım) olmak üzere iki tipi vardır.

Kondüksiyon: Madde veya cismin bir tarafından diğer tarafına ısının iletilmesi ile oluşan ısı transferidir.

Süblimasyon: Katı maddelerin ısıya maruz kalmaları sonucunda sıvı faza geçmeden doğrudan gaz haline geçmesi durumudur.

Tarım ürünlerinin kurutulmasında kullanılan kurutucular aşağıdaki gibi sınıflandırılabilmektedir:

1. Kurutulacak Ürüne Göre; taneli ürün kurutucuları, meyve kurutucuları ve sebze kurutucuları.
2. Ürünün Kurutucu İçindeki Hareketine Göre; ürünün hareketsiz olduğu ve ürünün hareketli olduğu kurutucular.
3. Kurutma Havası Sıcaklığına Göre; ısıtılmamış çevre havasıyla çalışan kurutucular, düşük sıcaklıkta çalışan kurutucular ve yüksek sıcaklıkta çalışan kurutucular.

Kerevet: Ürün kurutma için kullanılan tepsi şeklindeki masa.

Mikrodalga: Işık hızında hareket eden çok kısa dalga boyuna sahip elektromanyetik bir enerjidir.