Ünite 1: Tarımda Makinalaşma

Birimler

Tarım makinalarının işletme özelliklerinin belirlenmesi ve makina elemanlarının ölçülendirilmesi yönünden, ölçme yanında birimlerin de bilinmesi gerekir. Ölçülen büyüklüğün özelliklerine göre birim sistemleri geliştirilmiştir.

Kuvvet birimi; Newton (N)’dir. 1 Newton (N); 1 kg’lık kütleye 1 m/s ² ’lik ivme kazandıran büyüklüktür.

Alan birimleri uzunluğun karesiyle, hacim birimleri uzunluğun küpü ile orantılıdır.

Açı birimi radyandır. Derece, dakika, saniye birimleri de kullanılmaktadır.

Yoğunluk ve özgül hacim birimi kg/m ³ ’tür.

İş ve güç birimleri; iş, enerji ve ısı birimi olarak jul (joule) kullanılmaktadır. Kullanılan diğer birimler, kilopoundmetre (kpm), beygirgücü saat (BGh), kilowattsaat (kWh), kilokalori (kcal).

Güç birimi olarak watt (W) kullanılır.

Basınç birimleri; pascal (N/m ² ) olarak alınmıştır. Basınç birimi olarak bar(bar), fiziki atmosfer (atm), teknik atmosfer (at)’dir.

Tarımda Makinalaşma

Artan nüfusla beraber tarım alanları da genişlemiştir, girdiler etkin kullanılmalı, doğanın korunması da dikkate alınmalıdır.

Üretimi ve kaliteyi artırmak için makine kullanımı yaygınlaşmıştır.

Makine kullanımı yeni üretim tekniklerini uygulayabilme şansı sağlar.

İtibar görme isteği de makinalaşmayı etkiler.

Tarım işleri üç koşula bağlı yapılır;

• Belli bir alanda hareket etme zorunluluğu vardır.
• Tarımcı biyolojik gelişmelere bağlı canlı varlıklarla uğraşır.
• Tarımdaki olaylar iklim koşullarına bağlıdır.

İşletmedeki işler yıl içinde düzenlenerek makine gücünden uygun yararlanılabilir.

Tarımda gelişmiş ülkeler, entansif (yoğun) tarıma, münavebeli sisteme geçmişlerdir. Hayvanların et ve süt verimlerini yükseltmişlerdir.

Tarımsal mekanizasyon; tarımda kullanılan sistem, alet ve teknolojilerin, mekanik, elektronik, ergonomik ilkelere göre, tasarımlarını, üretimlerini gerçekleştiren, enerji kaynaklarının tarımda kullanım olanaklarını değerlendiren bilim dalıdır.

Tarımsal mekanizasyon düzeyi; tarımın gösterge değerlerinden biridir. Şu kriterlere göre belirlenir;

• Tarım alanı başına düşen traktör motor gücü
• Traktör başına düşen tarım alanı
• Traktör başına düşen ekipman miktarı
• Birim alana düşen mekanik enerji miktarı
• Birim alana düşen elektrik enerjisi tüketimi

Bu değerlerin yanında, verimlilik de önemlidir. Mekanizasyonla ilgili yatırım kararlarında karın artırılması, maliyetlerin düşürülmesi de dikkate alınmalıdır.

Traktör yoğunlukları Marmara ve Ege’de en yüksek, Güneydoğu Anadolu’da en düşüktür. Ülke olarak Avrupa ülkelerinin oldukça gerisindeyiz.

Mekanizasyonun yararları; verimliliğin artırılması, maliyetlerin azaltılması amaçlanır. Tarım makinalarının yararları;

• Zor işlerde motor gücünden yararlanılır.
• Birim zamanda daha çok iş yapılır.
• Toprak işleme işleri daha kaliteli yapılır.
• Islah çalışmaları ancak büyük makinalarla yapılabilir.

Makinalaşma işsizlikten çok, makinaların yapımı gibi yeni iş alanlarının açılmasına olanak sağlar. Ayrıca tarım ürünleri arttıkça bunları işleyen fabrikalar da kurulur.

İleri daha kolay ve verimli yapabilmek makina alımını teşvik ederken, parasal kaynakların kıtlığı makina seçiminin bilimsel yapılmasını gerektirir.

Makinalar elverişli olmayan geniş arazilerde tarım yapılmasını sağladığı için toprağın değerini artırır.

Makinalar geliştikçe, toprak işleme kabiliyetleri artar. Bir süre sonra sahip olunan arazi yetersiz kalır. Bu durumda ekstantif (ilkel) tarımdan, entansif (modern) tarıma geçilmesi gerekir.

Tarım Makinaları ve Tarım Traktörlerinin Seçimi

Tarım makinalarının seçimi nde aşağıdaki özellikler gözönünde bulundurulmalıdır;

Gereksinim ve çiftlik koşulları: İletme büyüklüğüne göre traktör gücü seçilmelidir.

Ekonomik koşullar: Ucuz ya da pahalıdan ziyade, makinanın tüketilen enerjiye karşılık yapılan iş miktarına (etki derecesine) bakılmalıdır.

Makinanın sağlam yapısı: Uzun ömürlü olmasını ve daha az bakım, tamirat masraflarının ortaya çıkması sağlar.

Birden fazla makina alınması: Böyle bir gereklilik varsa, masrafları azaltmak için aynı tip ve marka da olmasına dikkat edilmelidir.

Servis ve yedek parça durumu: Alınacak makinalar arasında büyük farklar yoksa, servis ve yedek parçası daha kaliteli, daha ucuz marka seçilmelidir.

Tarım traktörlerinin seçimi; aşağıdaki özelikler dikkate alınmalıdır:

Teknik özellikler:

• Motor gücü, kuyruk mili ve çeki kancasındaki vereceği güç.
• Traktörün ağırlığı, ağırlığın akslara dağılımı.
• Tekerlekler, geniş lastikler daha iyi tutunur.
• Arkada çalışan ekipmanlar için hidrolik sistemi.
• Kullanıcı için geniş görüş alanı.
• Uygun hız değerleri için yeterli sayıda vites kademesi.

İşletme özellikleri:

• Eğimli arazilerde çift çeker, güçlü traktörler seçilmelidir.
• Ağır topraklar için güçlü, dönme momenti büyük traktörler seçilmelidir.
• Monokültür üretim yapanlar işlerin en yoğun olduğu dönemdeki güç gereksinimine bakar.
• Mevcut ekipmanlara uygun traktör alınmalıdır.
• Polikültür üretim yapanlarda, traktörün birçok ekipmanı çalıştırması istenir.
• Traktörler işletme masraflarını azaltmak için en az 800-1000 saat kullanılmalıdır.
• Tamir ve bakım masrafları düşük olmalıdır.

Tarım Makinalarında İş Başarısı

Birim zamanda yapılan iş miktarıdır. Tarımsal işlerde kullanılan makinalar durarak da iş üretebilirler. İlerleyerek iş gören makinalarda birim zamanda işlenen alan (da/h), durarak çalışanlarda birim zamanda işlenen ürün miktarı (t/h) dikkate alınır.

Teorik ve efektif iş başarıları birbirine yakınsa, iyi kullanılıyor demektir. Belirleyici faktör, günlük ne kadar çalıştığı olduğundan zamandan yararlanma katsayısı dikkate alınmalıdır.

Kuramsal iş başarısı, makinanın en yüksek çalışma hızında ve en fazla yüklenme durumunda, belirlenen zamanın tamamında gerçekleştirebileceği iş başarısı değeridir.

Efektif iş başarısı gerçek çalışma koşullarında, arazide alan iş başarısı ve birim ürün miktarıdır. Verimliliği artırmak için arızalar, dönüşler için harcanan zamanın minimuma indirilmesi gerekir.

Tarım Makinalarında Masraflar

Masraflar sabit ve değişken olmak üzere iki kategoride toplanır.

Sabit masraflar, makine çalışmasa da hesaplanır, değişen masraflarsa kullanıma göre değişir.

Sabit masraflar, belirtilen masrafların toplamıdır.

Amortisman; makinanın satın alma fiyatının kullanma süresine dağılımına denir.

Faiz; makine için ödenen faiz masrafıdır.

Sigorta; kazalara karşı sigortaya ödenen miktardır.

Koruma masrafı; örtü, hangar, garaj için harcanan masraflardır.

Değişen masraflar; işletme masraflarıdır.

Bakım masrafı; temizleme, yağlama gibi masraflardan oluşur.

Tamir masrafı; makinanın hazır tutulması için yapılır. Kullanım süresine, çalışma koşullarına, yaşına göre değişir.

Yakıt ve yağ masrafı; makine büyüklüğü, yaşı, çalışma hızına göre değişir.

Personel masrafı; makinayı çalıştıran operatör için yapılan masraflardır.

Tarım makinalarında toplam masraf; çalışma saatine düşen toplam masraf ve iş ünitesi birimine düşen toplam masraf olarak iki farklı şekilde hesaplanır.

Tarım Makinalarında Güç Gereksinimi

Tarım makinaları çalışırken güç kaynağına ihtiyaç duyarlar. Büyük oranda traktörlerden yararlanılır. Biçerdöver gibi üzerinde kendi motoru bulunan tarım makinaları da bulunmaktadır.

Traktörle çalıştırılan makinalar, çeki kancası, kuyruk mili veya kasnak düzeninden güç alır.

Çeki gücü; tarlada çekilerek çalıştırılan tarım makinaları için gereklidir. İlerleme hızı, iş genişliği, özgül çeki direncine göre değişir.

Kuyruk mili gücü (PTO); toprak frezesi gibi birçok tarım makinası mafsallı şaft aracılığıyla kuyruk milinden alınan hareketle çalışmaktadır.

Hidrolik güç; devirmeli tip tarım arabalarını kaldırmada kullanılır.

Kasnak gücü; traktör kasnağından hareket alarak sabit koşullarda iş yapan tarım makinalarında kullanılır. Kasnağın dönme momentine, devrine, çapına ve hareketi ileten kayışların özelliklerine bağlıdır.

Tarım Makinalarının Çevre ile İlişkileri

Tarım makinaları, insan, hayvan, bitki, toprak ile etkileşim içindedir.

Toprağın yapısı, içeriği, makinaların çalışmasını etkiler, yavaşlatır, aşındırır, patinaj, kayma görülür. Makinalar da toprak yüzeyini değiştirir.

Ekimden hasada, hayvanlara yem hazırlanmasına kadar makinalar birçok kademede yer alır.

Çok güçlü makinalar olan traktörleri kullanırken kazalara karşı çok dikkatli olmak gerekir.

Ortak Makine Kullanımı

Tek kişi tarafından satın alınamayacak makinaların ortaklaşa satın alınması uygun olmaktadır. Ancak insanların önce kendi işlerinin görülmesini istemeleri, masraflara katılmak istememeleri gibi olumsuzlukları da vardır.