Ünite 5: Tedarik Zinciri Yönetimi ve Bilgi Teknolojileri

Tedarik Zinciri Yönetiminde Bilgi ve Önemi

Günümüzde birçok alanda olduğu gibi tedarik zincirinde de bilginin önemi büyüktür. Bilgi tedarik zincirlerinin iş yapma anlayışını değiştirerek daha verimli bir şekilde yönetilmesine olanak sağlamıştır. Doğru bilginin sağlayacağı faydaları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Tedarik zinciri içerisindeki değişkenliği azaltmaya yardımcı olur.
• Tedarikçilere daha iyi tahminler yapma, tutundurma ve pazarlama değişikliklerini daha iyi hesaplamalarında yardımcı olur.
• İmalat, dağıtım sistem ve stratejilerinin koordinasyonunu olanaklı kılar.
• Perakendecilerin müşterilerine daha iyi hizmet sunmalarına olanak sağlar.
• Perakendecilerin tedarik sorunları karşısında kendilerini daha hızlı uyumlaştırmalarına ve tepki vermelerine olanak sağlar.
• Teslim sürelerinin kısalmasını sağlar.

Tedarik zinciri yönetiminde yer alan önemli bir konu da bilgi bütünleşmesi dir. Bilgi bütünleşmesi girişimlerinin beklenen sonucu ortaya çıkarabilmesi için tedarik zinciri üyelerinin önem verdiği noktalar üzerinde olumlu etkiye sahip olması gerekmektedir. Bu girişimlerin, maliyeti azaltma ve talep artırma olarak iki yönde kârlılığı olumlu etkilediği söylenebilir.

Tedarik Zincirinde Bilgi Yönetimi

Tedarik zinciri yönetiminin bilgi ağırlıklı eylemler içermesi, rekabet üstünlüğünü kazanmadaki önemini vurgulamaktadır. Bu nedenle verilerin kontrollü bir şekilde paylaşılması ve bütünleştirilmesi başarıyı getirecektir. Diğer yönden bakıldığında da yetersiz ya da yanlış bilgi büyük sorunlar doğurabilir. Bu nedenle bilginin yönetimi kritik önem taşımaktadır.

Veri, ham gerçeklerdir ve bu gerçeklerin taşıdığı anlam bilgiyi sunar. Bu nedenle verilerden elde edilecek bilgi ihtiyaçlara göre düzenlenmelidir. Çünkü, önemli olmasına karşın, kısa dönemli kararlar üzerine yoğunlaşan yöneticiler için aşırı bilgi akışı zararlı olabilir.

Tedarik Zinciri Bilgi Sistemi

Hem şirket içi operasyonlarda hem de şirketler arasındaki işbirliğinin yürütülmesi sırasında, yüksek hızlı veri ağları ve veri tabanları kullanılarak tedarik zincirini daha iyi yönetebilmek için gerekli olan veriler paylaşılabilir.

Tedarik zinciri bilgi sistemi lojistik eylemleri de kapsayan bütünleşik bir süreçtir ve bu bütünleşme dört ana fonksiyon üzerinde olmaktadır.

• İşlem sistemleri (transaction systems)
• Yönetim kontrolü
• Karar analizi
• Stratejik planlama

İşlem sistemleri bireysel lojistik eylemleri ve fonksiyonları başlatır ve kaydeder. İşlem eylemleri; sipariş girişi, stok tahsisi, sipariş seçimi, yükleme, fiyatlama, faturalama ve müşteri sorguları gibi eylemlerden oluşur.

Yönetim kontrol aşaması ise tedarik zinciri bilgi sisteminin ikinci aşamasıdır ve burada performans ölçümüne ve raporlamaya odaklanılır. Tedarik zinciri bilgi sistemi geçmişe yönelik sistem performansının raporlanmasında kullanılması gerekli iken, aynı zamanda operasyonel sorunların ve fırsatların tanımlanması için de gereklidir.

Etkinliğin arttırılması için tedarik zinciri ve lojistik stratejileri ve alternatif taktiklerin tanımlanmasında, değerlendirilmesinde ve karşılaştırılmasında yöneticilere yardımcı olacak yazılım araçları üzerine odaklanan karar analizi dir. Tedarik zinciri tasarımı, stok yönetimi, kaynak tahsis etme, yönlendirme ve bölümsel karlılık gibi analizler bu aşamada ele alınan tipik analizlerdir.

Tedarik zinciri bilgi sisteminin son aşaması olan stratejik planlama aşamasında işlem verileri organize edilir ve bir sentez halinde değişik stratejilerin olasılık değerlendirmelerinin yapılmasına yardımcı olması için iş planlamasına ve karar alma modellerine dönüştürülürler.

Tedarik Zincirinde Bilgi ve İletişim Teknolojileri

Tedarik zinciri içerisindeki tüm katılımcıların müşteri istek ve ihtiyaçlarının tespit edilmesi ve bu ihtiyaçların nasıl karşılanacağının belirlenmesi için iletişim halinde olmaları gerekmektedir. Buradaki iletişim yönetimi geliştirilmiş yazılımlar ile kolaylaştırılmaktadır.

Bilginin kullanılabilmesi için; bilginin toplanması, bilgiye erişimin olması, analiz edilmesi ve işbirliği amacına yönelik bir biçimde paylaşılabilme kabiliyetinin olması gerekmektedir. Tedarik zinciri yönetim sisteminin bu alandaki amaçları şu şekilde sıralanabilir:

1. Üretimden, dağıtımdan ya da satın alma noktasından her bir ürün hakkında bilgiyi toplamak ve sisteme dahil olan tüm gruplar için bilginin görünür olamasını sağlamak.
2. Tek bir ilişki noktasından sistem içerisindeki herhangi bir veriye erişmek
3. Tüm tedarik zincirinden gelen bilgiye dayanan analizler yapmak, eylemleri planlamak
4. Tedarik zinciri üyeleri ile işbirliği yapmak.

Ürün akışı; imalatçının tedarikçisinden imalatçıya ve oradan imalatçının dağıtım sistemine ve perakendeciye doğru gerçekleşirken bilgi akışı tam tersi bir yol izlemektedir. Tedarik zincirinde bilgi teknolojisinin üç amacı şu şekilde belirtilmiştir:

1. Bilgi toplama:
   Hem perakendeciler hem de tedarikçiler siparişlerle ilgili bilgilere ulaşmak isterler.Ürünlerin basit bir biçimde izlenmesi çok verimli olmayacaktır. Gerektiğinde, sistemin değişiklikleri izleyip uyarı da vermesi gerekmektedir.
2. Tek temas noktasından verilere erişim:
   Burada amaç müşteriye verilen ya da içsel olarak gerekli olan tüm ulaşılabilir bilgilere tek bir noktadan ve sorgulamada kullanılan araçlara ya da sorgulamayı kimin yaptığına bakılmaksızın aynı biçimde erişilebilirliğin sağlanmasıdır.
3. Tedarik zinciri verilerine dayalı analiz:
   Son amaç ise küresel tedarik zincirini dikkate alacak şekilde verilerin analizidir. Bununla birlikte bilgi sistemi ürünleri en iyi verimlilikle üretmek, depolamak, dağıtmak başka bir deyişle tedarik zincirini en iyi biçimde yönetmek için gerekli olan yöntemin bulunması için kullanılmalıdır.

Kurumsal Kaynak Planlaması (KKP)

Kurumsal Kaynak Planlaması işletmenin bütün fonksiyonlarının bütünleşik olarak çalışabilmelerine imkân veren, kritik kaynakların yönetilmesini ve analiz edilmesini sağlayan bilgi sistemidir. Bu bilgi sisteminin yararları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Azalan maliyetler
• Fonksiyonel entegrasyon
• Daha basit bilgisayar ve iletişim sistemi
• İşletme faaliyetleri üzerinde küresel denetim
• Tüm uygulamalara istenildiği zaman istenilen noktadan ulaşım kolaylığı

Elektronik Veri Değişimi (EDI)

Elektronik veri değişimi; işletmelere satın alma, yükleme ve diğer alanlarda işlerini yaparlarken kağıt kullanma yerine işletmelerin internet kullanmalarına olanak tanıyan bir veri değişim olanağı yaratmaktadır. EDI kullanımı firmalara bazı yararlar sunmaktadır. Bu yararlar:

• Hızlı ve doğru veri akışı,
• Daha etkin denetim yöntemlerinin geliştirilmesi,
• Üretkenlik ve karlılığın arttırılması,
• İş ilişkilerinin geliştirilmesi,
• Müşteri memnuniyeti ve rekabet gücünün arttırılmasıdır.

RFID (Radio Frequency Identification) Teknolojisi

RFID teknolojisi istenen bilginin yüklenebildiği basılı ya da belirli bir şekilde herhangi bir yere yerleştirilebilen küçük bütünleşik elektrik devrelerinden (RF etiketi) oluşur. Bu etiket RF okuyucusu tarafından tarandığında kayıtlı bilgiyi okuyucuya gönderir. RF etiketleri ürünün herhangi bir bölümüne ya da gereken ilgili yerlere yerleştirilerek stoğun durumu sinyaller aracılığıyla gereken yerlere bildirilebilir. Ancak kullanımı tam olarak oturmamıştır. Beklenen düzeyden düşük olmasının birkaç önemli sebebi aşağıda belirtilmiştir:

• Maliyet: Her bir parçanın etiketlenmesi maliyeti artırmaktadır.
• Hatalar: Pazarda bulunan ticari etiketlerdeki doğruluk oranı maksimum %80 civarındadır. Doğruluk oranını artırmak için ise daha pahalı etiketleri gerektirmektedir.
• Standartlaştırma: Çeşitli ülkelerdeki RF etiketlerinin frekanslarının birbirinden farklı olması, okuyucuları etkisiz hale getirmektedir.
• Güvenlik ve diğer endişeler: Veri şifreleme ve verilerin kesintiye uğraması güvenlik konusunda duyulan endişelerin en önemlileridir.

İnternet

İnternetin hızlı bir biçimde büyümesi tedarik zincirlerine maliyet azaltımı ve daha iyi hizmet sunmaları açısından çok önemli fırsatlar sunmuştur. Bu fırsatları aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

• On-line satıcı katalogları sayesinde müşteri herhangi bir insan iletişimi olmadan istediği ürünleri seçebilir ve doğrudan tedarikçiden satın alabilir,
• Yüklenen ürünlerin izlenebilme kolaylığı,
• Satıcı ya da alıcı ile müşteri sorunları hakkında doğrudan iletişim kurabilme yeteneği,
• Beklenen teslimatlar için gerekli depolardan online rezervasyon yapabilme kolaylığı,
• Özel dağıtım merkezlerinden 24 saatlik zaman dilimi içerisinde giden yüklerin zaman planlamasını yapabilme yeteneği,
• 7/24 saat dünya çapında müşteri hizmeti verme,
• Uluslararası müşterilerden sipariş alma yeteneği,
• Siparişlerin durumunu satıcı ile birlikte kontrol edebilme,
• Ödeme ve alacak ilişkilerinin elektronik olarak izlenebilmesi,
• Dağıtım araçlarının sürekli olarak izlenebilmesi ve teslimat ve teslim alma zamanlarını planlama yeteneği,
• Müşteri sorunları karsısında daha etkin olabilme yeteneği,
• Hizmet maliyetlerini ve yanıt verme sürelerini kısaltma yeteneği.

Elektronik İş

Şirketler bilginin tedarikçiler ve müşteriler arasında elektronik olarak hareketini sağlayan süreçleri otomatik bir hale getirebilme yeteneğine sahiptirler. Bu hem işçilikten hem de zamandan tasarruf edilmesini sağlamaktadır. E-iş'in tedarik zincirine sağladığı bazı özellikleri şunlardır:

• Düşen işlem maliyetlerinden dolayı maliyet tasarrufu ve fiyat indirimleri
• Aracıların ve hatta perakendeci ve hizmet sağlayıcıların rollerindeki azalma ve elenme sonucunda maliyetlerin azaltılması,
• Sipariş ve dağıtım için kısalan tedarik zinciri tepki ve işlem süresi,
• İşletmelerin daha fazla pazarda varlığını ve görünebilirliğini arttırması,
• Müşteriler için daha fazla seçenek ve bilgi,
• Hizmetlere anında ulaşabilmenin bir sonucu olarak gelişmiş hizmetler,
• Çok büyük hacim ve miktarlardaki müşteri verisi ve tercihlerinin toplanıp analiz edilebilmesi,
• Sadece web üzerinde dağıtım yapabilen sanal şirketlerin oluşturulması,
• Fabrika ve diğer olanaklar ve pazarlama alanında yatırım yapmak için kaynak eksikliği çeken küçük şirketlerin pazardaki alanlarının genişletilmesi,
• Pazarlara, tedarikçilere ve dağıtım kanallarına global erişim kazanma.

Barkodlar

Bar kodlamada; bilgisayar tarafında okunabilecek kodlar tedarik zincirinin her aşamasında izlenmesi gereken ürünler, konteynerler ve hatta araçlar da dahil olmak üzere her çeşit parçaya iliştirilebilir. Barkod elektronik tarayıcılarla okunduğunda ürün ve ürünle ilişkili tüm bilgiler elde edilecektir.