Ünite 1: Fatiha Suresi Tefsiri

Giriş

Fatiha suresi Mekke döneminin il yılında tamamı bir defada inen surelerdendir. Yedi ayettir. Kur’an’da ilk inen ayetler Alak suresinin ilk beş ayetidir. Fatiha kelimesinin anlamı bir şeyi açandır. Fatiha duasına Salât ismi de verilmektedir. Salât özel anlamda namaz kılmak demektir. Namazla ilişkisinden dolayı salât ismi verilmektedir. Bu surede üç temel nokta vardır:

1. Allah ismi ilk defa bu surede iniş sırasına göre yer almıştır.
2. Ahiret düşüncesine yer vermesi.
3. İnsanın Allah ile olan bağlantısını en üst düzeyde anlatması.

Fatiha Suresinin Tefsiri

Fatiha üç temel şeyi vurgulamaktadır.

1. Allah’a inanmak.
2. Ahirete inanmak
3. Dosdoğru olup bunun gereğini yerine getirmek.

Fatiha suresinin anlamı şöyledir;

Rahmeti her şeyi kuşatan ve çok bağışlayan Allah’ın adıyla. Bütün övgüler alemlerin Rabbi olan Allah’adır. O rahmeti her şeyi kuşatan ve çok bağışlayandır. Yargı gününün tek hâkimidir. Yalnız senin birliğini kabul eder ve seni sadece Sen’den yardım isteriz. Bizi dosdoğru yola ilet. Nimet verdiklerinin yoluna. Gazabına uğrayan ve sapıtanlarınkine değil.

Fatiha suresi mushafta birinci, nüzul sıralamasında beşinci ayettir. Besmele bir işe başlarken yapılır.

Hamd, her türlü övgü demektir. , terbiye eden ve yetki sahibi anlamında bir isimdir. Alem ise kâinattaki bütün varlık ve sınıfları anlatmaktadır. Kur’an’da alem kelimesi kâinat anlamına da gelmektedir.

Alemin Özellikleri

1. Yaratılmışlık,
2. Düzen,
3. Gaye.

Alemin Bilinebilirliği, Güzelliği, İnsana Hizmeti ve Korunması

Alemin bilinebilirliği, herhangi bir varlığın ilim, hikmet, irade ve kudret sahibi Allah tarafından yaratılmış olmasıdır. İnsan aleme baktığı zamana nice güzellikler görür.

Rahim kelimesinde dikkat çeken noktalar;

1. Rahim kelimesi Kur’an’da 114 defa geçer.
2. Allah’ın rahmetinin her şeyi kuşattığı, ahirette ise sadece müminlere merhamet edileceği ayetlerde belirtilmiştir.
3. Allah’ın azabı da merhameti de çoktur.
4. Allah merhametlilerin en hayırlısı ve en merhametlisidir.

Rahman kelimesi ise;

1. Kur’an’da 57 defa geçmektedir.
2. Allah’a özü bir sıfat olup Allah’tan başkası için kullanılmamıştır.
3. Bu kelimenin ikili ve çoğulu yoktur. Kur’an’da sadece tekil olarak kullanılmıştır.
4. Türkçedeki esirgeyen, bağışlayan, acıyan kelimeleri de tam olarak olmasa da rahman kelimesine yakındır.
5. Esirgeyen sözcüğünde kıskanma anlamı vardır ki rahman kelimesinde bu anlam yoktur.

Rahim ise rahman ismine göre daha özeldir. Allah sadece iman edip salih amel işleyenlerden razı olur ve cennetine koyar. Allah’ın rahman sıfatı rahim sıfatından daha kapsamlıdır.

Surede geçen ‘’yargı gününün tek hâkimi’’ kavramıdır ifadesi geçer. Burada din günü kavramı karşımıza çıkar. Bu da her gün yaptığımız davranışlara göre bir karşılık almamız ve kazanmamız anlamına gelir. Yargı gününde adaletle karar verecek olan tek varlık Allah’tır. Ondan başka hâkim yoktur.

Din kelimesi Arapça’da ceza, hesap, hüküm, siyaset, taat, gelenek, hal, kahır, son; bütün bunlarla ilgili ve hepsine temel ve ölçü olan ‘’millet’’ ve ‘’şeriat’’ anlamına gelir.

‘’yevmü’d-dîn’’ bütün umutların veya umutsuzlukların ilerde hak terazisinden geçerek son gerçekleşmesini bulduğu ve birbirlerinden tamamen ayrıldığı kesin olarak bilinen son andır.

Din kavramının İslami kaynaklardaki anlamları şu şekildedir:

1. Karşılık, mükâfat, hüküm, hesap,
2. Üstün gelme, hâkimiyet, zelil kılma ve zorlama
3. İtaat, teslimiyet, hizmet, ibadet,
4. Tutulan yol, adet, kanun, şeriat, millet, mezhep.

Dinin terim anlamı da şu şekillerdedir;

1. Din, akıl sahiplerini peygamberlerin bildirdiği gerçekleri benimsemeye çağıran ilahi bir kanundur.
2. Din, akıl sahibi insanları kendi tercihleriyle hayırlı olan şeylere götüren ilahi bir kanundur.
3. Din, akıl sahiplerini kendi iradeleriyle şimdiki halde salaha, gelecekte felaha, kurtuluşa sevk eder.
4. Din, insanın kâinattaki varlıkları müşahede ederek duyular üstü ilahi gerçekleri kavramasından ibarettir.

Ragıp el-İsfahani Kur’an’da a-b-d kelimesinin şu anlamlarda kullanıldığını belirtir.

1. Hukuk açısından abd (köle)
2. Yaratılması bakımından abd: Yaratma sadece Allah’a nispet edilir.
3. Allah’a kulluk yapması açısında abd: Hür olsun köle olsun insan yaratılmışların en şereflisidir.
4. Dünya ve dünya servetine kul olan abd: Hür de olsa köle de olsa en kötü insan.

Surede geçen dosdoğru yol ifadesi cadde, yol olarak cennete giden yol, işlek yol anlamına gelen sırat diğeri ise dosdoğru diye yorumlanan istikamet kelimesidir.

Nimet (İnam) kavramı vermek demektir. Allah’ın insanlara yararlanmaları için sunduğu her şeydir. Dalalet de bir nevi sapıtma ve sapkınlık olarak, isteğe bağlı olarak doğru yoldan çıkmak demektir.

Fatiha suresinin vermek istediği dersler şunlardır:

1. Yaratan ile yaratılan arasında ciddi bir iletişim kurulmaktadır.
2. Allah ile insanlar arasında, bütün işlerde insanların hatırlamaları gereken temel unsurlar insanın önüne konulmaktadır.
3. Allah’ın birliği ve merhameti öğretiliyor.
4. Müslümanlara doğru olmaları ve bu yoldan asla şaşmamaları öğütlenmektedir.
5. Bu surede genel kuralların esaslarını bulmak mümkündür. Sadece Allah’a teslim ol, ona yalvar, putlardan uzak dur ve insanlarında uzak durmasına çalış, daima çalış ve yararlı işler yap.