Ünite 8: Girişimin Kuruluşu ve Yönetimi

Giriş

Günümüzde marka değeri en yüksek işletmelerin zamanında birer iş fikrinden ve bir veya birkaç girişimcinin çabasıyla ortaya çıktığını söylemek mümkündür. Bu girişimler zamanla büyüyerek hem ülke ekonomisine hem de topluma önemli katkılar sağlamaktadır.

İş Planı Geliştirme

İş planı, mevcut durumu, ortaya çıkacak ihtiyaçları ve yeni işletmenin olası sonuçlarını gösterir. Pazarlama, araştırma ve geliştirme, üretim, yönetim, olası riskler ve finansman unsurları gibi girişimin tüm unsurlarının tanımlanması gerekir. Kurulması önerilen işletmenin tüm bu unsurlarının tanımlanması, örgütün yapısı hakkında girişimciye yardımcı olacaktır. İş planının girişimciye sağlayacağı faydalar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Girişimcinin işletmeyi eleştirel ve objektif bir bakış açısıyla görmesini sağlar.
• İş planına dâhil edilen rekabet, ekonomik ve finansal koşulları içeren analizler, girişimcinin işletmenin başarısı için yapacağı varsayımları dikkatli bir şekilde oluşturmasında yardımcı olur.
• İşletmenin bütün unsurları plan içerisinde gösterildiği için, girişimci, işletme stratejileri geliştirerek ve bunları sınayarak, dışarıdaki değerlendiriciler için de sonuçlar üretir.
• İş planı, amaçların değerlendirilebilmesi için tahminlerin ve gerçek sonuçların karşılaştırılması konusunda da ölçütler oluşturur.
• Tamamlanmış bir iş planı, girişimciye fon sağlayıcılar ve yatırımcılarla iletişim aracı olmakta ve işletme için çalışma rehberi görevi yapmaktadır.

Girişimcinin bir iş planı hazırlarken bazı noktalarda dikkatli olması gerekmektedir. Bunları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Gerçekçi olmayan hedefler plana konulmamalıdır.
• Olası engeller tahmin edilmeli ve buna yönelik önlemler oluşturulmalıdır.
• Tecrübe eksikliğinden kaynaklanabilecek olası hatalardan kaçınılmalıdır.
• Pazar bölümlendirmesi gerçekçi yapılmalıdır.
• Planın mevcut durumu yansıtması gerekmektedir.

İş Planının Bölümleri

İş planı kendi içerisinde bölümlere ayrılmaktadır. Bu bölümleri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür.

Giriş bölümü işletmenin türünü, pazar fırsatlarını, finansal ihtiyaçlarını, tahminler ve işletme ile ilgili teknolojiyi ya da özel araştırmayı kapsayacak şekilde hazırlanmalıdır. Bu bölümün alt başlıklarında aşağıdaki bilgiler yer almalıdır:

• İşletmenin adı ve adresi,
• Girişimcinin ismi ve iletişim bilgileri,
• Kısaca işletmenin tanıtımı,
• İşletmenin ve endüstrinin yapısı,
• Finansal ihtiyaçların tutarı ve finansal yapının bileşimi.

İşletmenin tanıtılması bölümünde işletme türünden ve ürünlere ilişkin bilgilerden bahsedilmelidir. Aşağıdaki sorular işletmenin tanıtılması kısmında cevaplanması gereken sorulardır:

• Ne tür bir işletmenin kurulması planlanmaktadır?
• Kurulması planlanan işletmenin hedef ve amaçları nelerdir?
• Kurulması planlanan işletme ile ilgili deneyiminiz var mı?
• Kurulması planlanan işin niteliği nedir?
• Hangi ürün ya da hizmetleri sunacaksınız?
• Üretilecek ürün ve hizmetlere ilişkin endüstri yapısı nasıl?
• Kurulması planlanan işletmenin başarılı olması için neler gereklidir?
• Kurulması planlanan işletmenin kârlılık, büyüme ve sürdürülebilirlik potansiyeli nedir?
• Kurulması planlanan işletmeyi diğerlerinden ayıran güçlü yönleri nelerdir?
• Kurulması planlanan işletmeyi başarısızlığa uğratması olası zayıf yönleri nelerdir?
• Kurulması planlanan işletme toplumsal kalkınma sürecine ne tür katkı sağlayacaktır?

Pazarlama planı kurulması planlanan işletmenin üreteceği ürün veya sunacağı hizmetin neler olduğunu, işletmenin içinde yer alacağı pazarın ve çevrenin durumunu ortaya koyar.

Üretim planı işletmenin kuruluş yerinin tanımlanmasıyla başlamalıdır. İşletmenin kurulması için seçilen yer, iş gücü olanakları, ücret oranları, üreticilere ve tüketicilere yakınlık ile toplum desteğinin sağlanması açısından uygun olmalıdır.

Yönetim planı işletmenin sahipliği, girişimin kuruluşunda kritik öneme sahip nitelikli personelin görevleri ve sorumlulukları ile bunların görevlerini yerine getirirken sahip oldukları bilgi ve deneyimlerini ortaya koymalıdır.

İş planının araştırma ve geliştirme bölümünde aşağıdaki sorulara cevap verilmelidir:

• Tasarım ve geliştirme faaliyetleri dikkatli bir şekilde tanımlandı mı?
• Dışarıdan teknik destek alınacak mı?
• Ne tür araştırmalara ihtiyaç duyulacak?
• Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin maliyeti nedir?
• Finans planında yer alan bütçeler içerisinde araştırma ve geliştirme bütçesi yer alıyor mu?

Potansiyel riskler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Endüstride istenilmeyen gelişmeler,
• Tahminlerin üzerinde gerçekleşen üretim maliyetleri,
• Gerekli ürün ve hizmetlerin alınmasında karşılaşılan güçlükler,
• Yeni rakipler,
• Yönetimde meydana gelebilecek aksaklıklar,
• Deneyim eksikliği,
• Ekonomideki ve pazardaki belirsizlikler,
• Tedarikçilerle sorunlar,
• Nitelikli personel kaybı.

Zaman tablosu içerisinde yeni ürün geliştirilmesi, yönetim ekibinin kurulması, üretim ayarlamaları ve pazarlama planı gibi faaliyetlerin gösteriminin yanında aşağıdaki faaliyetlere de yer verilmektedir:

• İşletmenin kurumsallaşması,
• Ar-Ge çalışmalarının tamamlanması,
• Prototiplerin üretilmesi,
• Satış temsilcilerinin çalıştırılması,
• Ticari fuarlarda ürünlerin sergilenmesi,
• Dağıtımcılarla anlaşılması,
• Üretim materyallerinin siparişi,
• Siparişlerin listelenmesi,
• İlk satışlar ve teslimler,
• İşletmeye yapılacak ilk ödemeler.

Ekler bölümü iş planıyla ilgili ayrıntıları içeren bütün belgeleri kapsamaktadır. Bu bölümün alt başlıklarında aşağıdaki sorulara cevap verilmelidir.

şağıdaki sorulara cevap verilmelidir.

• İş planını destekleyecek belgeler, çizimler ve anlaşmalar plana eklendi mi?
• Yararlanılan teknik ve hukuki danışmanlardan referanslar var mı?
• Gerekli olan finansal tablolar plana eklendi mi?

Girişimin Kuruluşu

Girişimcilik, girişimcinin fırsatlar ile riskleri görmesi ve fırsatları bir iş fikrine dönüştürerek kendi işini kurma sürecidir. Girişimcilerin kendi işini kurma sürecinin başında temel olarak aşağıdaki sorulara yanıt aramaları fayda sağlayacaktır:

• Fırsatlar nerededir?
• Bu fırsatlardan nasıl yararlanabilirim?
• Hangi kaynaklara ihtiyaç var?
• En uygun örgütsel yapı hangisidir?

Girişimcilerin iş dünyasına girme sürecinde franchising sıklıkla kullanılan yöntemlerden biridir. Bir başka işletmenin ürünlerini satmak veya adını kullanmak veya her ikisini birden yapmak amacıyla alınan lisans franchise olarak isimlendirilir.

Girişimin Hukuki Yapısı ve İlişkili Kuruluşlar

İşletmenin hukuki yapısına karar verme sürecinde şu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır:

• Faaliyet konusu: İşletme hangi ürün ve hizmetleri üretecektir?
• Mülkiyet ve ortaklık: İşletmenin kurucusu kim ya da kimler olacaktır? Tek şahıs, iki veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi mi olacaktır?
• Büyüklük: İşletmenin ihtiyaç duyacağı kaynaklar neler olacaktır? Miktarları nedir? Nasıl ve nerelerden temin edilecektir?
• Sermaye: Başlangıçta konulması gereken kuruluş sermayesi ne kadardır? Sermaye artırma şartları nelerdir?
• Devlete karşı yükümlülükler: Hangi tür vergi ile yükümlü olunacaktır? Ne gibi vergi, resim ve harç bedelleri oluşacaktır?
• Sorumluluk: Girişimci kime ya da kimlere karşı, ne kadar sorumlu olacaktır?
• Kontrol: Girişimcinin işletme üzerindeki kontrol gücü nedir?
• İşletmenin hedefleri: İşletmenin iş ve büyüme hedefleri nelerdir? Seçilen yapı bunları ne düzeyde karşılayabilecektir?
• Maliyet: Kuruluş ve işletme maliyetleri ne kadardır?

Girişimcinin takip etmesi gereken ve kendisiyle ilgili olabilecek kanunlar aşağıda yer almaktadır:

• İş Kanunu
• Türk Ticaret Kanunu
• Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu
• Sosyal Sigortalar Kanunu
• Vergi Usul Kanunu
• Odalar ve Borsalar Kanunu
• Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu
• Umumi Hıfzıssıhha Kanunu

Girişimin Yönetimi

Girişimin kuruluşundan sonra üzerinde durulması gereken unsurlardan biri yönetim sürecidir.

Girişimin Örgütsel Yapısı ve Örgütleme Süreci

Örgütleme sürecinin temel amacı, örgütsel başarı için gerekli unsurları etkili ve verimli bir biçimde uyum içinde bir araya getirmektir. Örgütleme sürecinin girişime beklenen yararı sağlayabilmesi ve diğer yönetim işlevlerine sağlam bir zemin hazırlanabilmesi için belli ilkelere uyulması gerekir.

Amaç birliği ilkesinde örgütün bütün içinde açık bir şekilde belirlenmiş amaçlara sahip olması yer almaktadır.

Emir-komuta birliği örgüt içerisinde her astın doğrudan ve yalnızca bir üstten emir almasını ifade etmektedir.

İş bölümü ve uzmanlaşma ilkesi her bir çalışanın bilgi, yetenek ve deneyimlerine göre en fazla katkı yapabileceği görevi üstlenmesini gerektirmektedir.

Hiyerarşik yapı ilkesinde girişimin yetki sisteminin üstten asta (yukarıdan aşağıya) doğru tasarlanması amaçlanmaktadır.

Basitlik ve anlaşılırlık ilkesi girişimin örgütsel yapısının basit ve tüm çalışanlar tarafından anlaşılır olmasına özen gösterilmelidir.

Yetki ve sorumluluk denkliği girişim içerisinde çalışanın sahip olduğu yetki kadar sorumluluğa sahip olması gerekmektedir. Çalışanların sahip olmadığı bir yetkinin sonuçlarından sorumlu tutulmaları girişimin sağlıklı işlemesinin önünde engeldir.

Yetki devri girişimin işleyişiyle ilgili en temel kavramlardan birisidir. Zaman içerisinde girişimin büyümesi ve yönetim faaliyetlerinin karmaşık hâle gelmesi sonucunda yöneticinin karar verme hakkını alt düzeydeki yönetici ve birime devretmesi söz konusudur.

Yönetim birliği girişimlerin, amaçlarına ulaşabilmeleri için farklı yol ve yöntem kullanmaları mümkündür. Girişimler bu yol ve yöntemlerden en uygun olanları belirleyerek onlarla ilgili olarak geleceğe dönük planlar yaparlar. Bu planların uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek sorunların nasıl anlaşılacağı ve ne şekilde çözümleneceğine dair önceden politikalar oluşturulması gerekmektedir.

Kontrol alanı ilkesi girişimin başarıya ulaşmasında yöneticinin etkinliği anahtar unsurlardan biridir.

Girişimlerde Stratejik Yönetim ve Örgüt Yapısı

Girişimlerde stratejik yönetim ve örgüt yapısı arasında yoğun bir ilişki vardır. İlk kuruluş safhasında girişimci bir yapı, satışları arttıkça işlevsel yapıya dönüşür ve mekanik bürokratik özellikler göstermeye başlar.

Yalın örgüt yapısı bir veya birkaç tepe yöneticisi etrafında merkezileşmiş, işlevsel iş bölümünün belirgin olmadığı çalışanlardan oluşan bir görünümdedir.

Bürokratik örgüt yapısı zaman içinde işletmeler büyüdükçe fonksiyon, süreç ve kadro olarak daha karmaşık bir yapıya dönüşür.

Misyoner örgüt temelde insan, iş, işletme ilişkilerine otoriter ve hiyerarşik olmayan ve bir bakış açısıyla yaklaşmaktadır.

İşlevsel yapı, örgüt yapı türleri içinde en yaygın olanıdır. İşlevsel yapı bir örgütteki, üretim, satış, pazarlama ve finans gibi temel işlevler üzerine kuruludur.

Bölümlü örgüt yapısı büyük ölçekli ve ürün çeşitliliğin yüksek miktarda olduğu örgütlerde tercih edilen, ürün odaklı bir yapıdır.

Matris yapının özelliği, hem ürün hem de işlevsel yapıların bir arada uygulanmasıdır.

Şebeke yapı, örgütün bir ürün ya da hizmeti üretebilmek için gereken ana fonksiyonlarının organizatör firma tarafından yönetilen farklı firmalara dağıtılması anlamına gelir.

Küçük İşletmelerde Stratejik Yönetim

Türkiye’de küçük işletmelerin tarihsel gelişimi 13. yüzyıldaki Ahilik sistemine kadar dayanmaktadır. İlerleyen dönemlerde Ahilik Sistemi yerini Lonca Sistemine bırakmıştır. Bireysel girişimcilerin çabalarıyla kurulan küçük işletmeler, ekonomik büyüme ve sosyal gelişme açısından hem yerel hem de küresel ölçekte önemli bir yere sahiptirler. Girişimlerin stratejik yönetiminin temelinde sürdürülebilir rekabet üstünlüğü sağlamak ve bunu devam ettirmek yer almaktadır. Rekabet üstünlüğü aynı sektörde faaliyet gösteren rakiplere göre daha yüksek bir performans sağlamayı ifade etmektedir. Stratejik yönetim süreci, işletmenin vizyon ve misyonunun saptanmasıyla başlamaktadır. İç ve dış faktörler analiz edildikten sonra uzun dönemli amaçlar saptanır.

İşletmenin Vizyon ve Misyonunun Belirlenmesi

Vizyon işletmenin gelecekteki konumu ve görünümünü ifade etmektedir. Bir işletmenin etkin bir vizyon sahibi olması için işletme amaçlarının açık, anlaşılır ve gerçekçi bir biçimde ifade edilmesi gerekmektedir. Bunun yanında vizyonun işletmenin kültürü ve değerleriyle uyumlu olması önem taşımaktadır.

İç ve Dış Çevre Analizi

Stratejik yönetimin en önemli konularından birisi, işletmenin iç ve dış çevresinin analizinin yapılmasıdır.

Amaç ve Hedeflerin Belirlenmesi

İşletmenin vizyon ve misyonu belirlendikten sonra amaç ve hedeflerinin belirlenmesi gerekmektedir. İşletme amaçlarının aşağıdaki özelliklere sahip olması beklenir:

• Amaçlar açık olarak tanımlanmalı, ne, ne zaman, nerede, nasıl sorularını cevaplamalıdır.
• Amaçlar ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır. Amaçlar sayısal değerler olarak ifade edilebilmelidir.
• Amaçlar erişilebilir olmalıdır. Amaçlar işletme çalışanlarının ulaşabileceği şekilde belirlenmelidir.
• Amaçlar gerçekçi belirlenmelidir. Amaçlar belirlenirken işletmenin öncelikleri ve sorunları dikkate alınmalıdır.
• Yeterli süre tanınmalıdır. Amaçlara ulaşılması için gerekli zaman planlaması yapılmalıdır.

Stratejilerin Belirlenmesi

İşletmeler amaç ve hedeflerini belirledikten sonra pazarda hangi stratejiyi kullanacaklarına karar vermektedirler. Bazı durumlarda tek bir strateji işletme amaç ve hedeflerine uygun olurken gerekli görüldüğü takdirde birden fazla stratejiyi de bir arada kullanmak mümkündür.

Farklılaştırma Stratejisi

İşletmeler ürün ve hizmetlerinin hedef pazardaki potansiyel müşteriler tarafından rakiplerin ürün ve hizmetlerinden farklı olarak algılanmasını amaçlamaktadırlar. Bu farklılaşmanın ürün ve hizmete dair olumlu nitelikler üzerinden olması işletmelere rekabette avantaj sağlayacaktır.

Maliyet Liderliği Stratejisi

Maliyet liderliği stratejisi, ürün veya hizmeti rakiplerden daha düşük maliyetle üretip piyasa ortalaması veya rakiplere oranla daha düşük bir fiyat politikasıyla pazara sunmayı amaçlamaktadır.

Odaklanma Stratejisi

Odaklanma stratejisi işletmenin sektördeki büyük rakiplerle rekabet etmek yerine daha dar kapsamlı müşteri grubuna en uygun ürün ve hizmeti sunmaya çalışmasıdır.

Stratejilerin Uygulanması

Stratejilerin uygulanmasındaki başarı stratejik yönetimin de başarısını göstermektedir. Stratejik yönetim üst yönetimin sorumluluğunda gerçekleşmekle birlikte stratejilerin uygulanması aşamasında sorumluluk orta ve alt kademe yöneticilerine de dağılmaktadır.

Değerlendirme ve Geribildirim

Strateji işletmenin vizyonuna, misyonuna, amacına, kapasitesine, yeteneklerine uygun olmalıdır. Stratejilerin değerlendirilmesi kullanılan strateji veya stratejilerin işletmenin amacına ulaşmada ne derecede katkı sağladığının ve başarıya ulaştığının analiz edilmesidir.