Bölüm 2: Türk İdare Teşkilatının Genel Yapısı

Merkezden Yönetim

Merkezden yönetime (devlet tüzelkişiliği), “merkezî idare” ya da “genel idare” yahut “devlet idaresi” adı da verilmektedir. Bu idarenin bir “merkez (başkent)” teşkilatı bir de “taşra” teşkilatı bulunmaktadır. Devlet tüzel kişiliğinin üstlendiği kamu hizmetleri başkentte planlanır, taşra teşkilatı tarafından ülke geneline yerine getirilir.

Merkezî İdarenin Başkent Teşkilatı

Anayasada yapılan 2017 değişikliği ile “parlamenter hükümet sistemi” terkedilerek, yaygın deyimiyle “Cumhurbaşkanı hükümet sistemi”ne, akademik ifadesiyle “başkanlık sistemine” geçilmiş oldu. Parlamenter hükümet sisteminin bir özelliği olan “başbakanlık” ve “bakanlar kurulu” müesseseleri kaldırılmıştır.

Yeni sistemde yürütme gücü, doğrudan halkın seçtiği Cumhurbaşkanında toplanmıştır. Bu durum Anayasanın 8.maddesinde “yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir”; 104. maddede ise “yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir” şeklinde ifade edilmiştir. Görüldüğü üzere, 8. maddede “görev ve yetki” deyimi kullanılırken, 104. maddede sadece “yetki” deyimine yer verilmiştir.

Anayasanın yürütme bölümü içinde “Cumhurbaşkanı” (m.101-108) ve “idare” (m.123 vd.) şeklinde düzenlenmiştir. Yine 104 ve 106. maddelerde de bakanların atanmasına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Bu hükümlerden devlet tüzel kişiliğinin yönetimi bakımından başkent (merkez) teşkilatı içinde “bakanlıklar” şeklindeki bölümlerin devam edeceği anlaşılmaktadır. Sonuç itibariyle devlet tüzel kişiliği (merkezden yönetim) yönetiminde başkent teşkilatının (1) Cumhurbaşkanı, (2) Bakanlıklar şeklinde şekillendiğini ifade edebiliriz.

Cumhurbaşkanı

Anayasada ve kanunlarda Cumhurbaşkanına verilen görev ve yetkiler dikkate alındığında, Cumhurbaşkanlığının sadece siyasi bir makam olmayıp bazı görev ve yetkileri bakımından “idare” içinde de yer aldığı görülmektedir.

Cumhurbaşkanını Yürütmeye İlişkin Görev ve Yetkileri

• Genel seçimlerin yenilenmesine (Cumhurbaşkanlığı seçiminin de yenilenmesi kaydıyla) karar vermesi,
• Olağanüstü hâl ilan etmesi, olağanüstü hal süresinin uzatılmasını Meclisten talep etmesi,
• Kanunları yayımlaması, kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermesi,
• Milletlerarası andlaşmaları onaylama ve yayımlaması,
• Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunması,
• Anayasa Mahkemesinde iptal davası açması,
• Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini göndermesi ve Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmesi,
• Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletmesi veya kaldırması,
• Anayasa Mahkemesi, Danıştay ve Hâkimler ve Savcılar Kuruluna üye ataması,
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermesi,
• Genel Kurmay Başkanını ataması,
• Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması,
• Cumhurbaşkanı yardımcılarını ve bakanları ataması ve görevden alması.

Cumhurbaşkanının İdare Alanına İlişkin Görev ve Yetkileri

1. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarmak (AY, m.104), b. Yönetmelik yapmak (AY, m.104, 124),
2. Cumhurbaşkanı kararları (bireysel işlemler) yapmak
3. Genelge gibi yönetmelik benzeri düzenleyici işlemler yapmak,
4. Yükseköğretim Kurulu üyelerini ve başkanını seçmek ve atamak (AY, m.131), d. Üniversite rektörlerini seçmek ve atamak (AY, m.130),
5. Devlet Denetleme Kurulunun başkan ve üyelerini atamak (AY, m.108), g. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanları atamak (AY, m.104).

Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı

Cumhurbaşkanlığı teşkilatı aşağıdakilerden oluşur:

1. Cumhurbaşkanı yardımcıları
2. Cumhurbaşkanı Özel Kalem Müdürlüğü
3. İdari İşler Başkanlığı
4. Danışmanlar ve özel temsilciler
5. Politika Kurulları
6. Cumhurbaşkanlığı Ofisleri
7. Çalışma büroları
8. Bağlı kurum ve kuruluşlar

Bakanlıklar ve Bakanlar

Merkezi idarenin (devlet tüzel kişiliğinin) üstlendiği kamu hizmetlerinin örgütlenmiş şekillerine “bakanlık” denir (GÜNDAY, age., s.343). Bakanlıkların devlet tüzel kişiliği dışında ayrı bir tüzel kişilikleri bulunmamaktadır. Bakanlık teşkilatının başında bulunan kişiye de “bakan” adı verilmektedir.

Bakanlıklar: 2018 tarih ve 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine göre bakanlıklar şu şekildedir (16 bakanlık):

1. Adalet Bakanlığı,
2. Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı,
3. Dışişleri Bakanlığı,
4. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,
5. Gençlik ve Spor Bakanlığı,
6. Hazine ve Maliye Bakanlığı,
7. İçişleri Bakanlığı.
8. Kültür ve Turizm Bakanlığı,
9. Millî Eğitim Bakanlığı,
10. Millî Savunma Bakanlığı,
11. Sağlık Bakanlığı,
12. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,
13. Tarım ve Orman Bakanlığı,
14. Ticaret Bakanlığı,
15. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı,
16. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.

Bakanların Mevcut Durumu

Anayasada bakanlara ilişkin özel düzenlemeler bulunmaktadır. Anayasanın 104. maddesinde bakanların atanması, üst kademe yöneticilerin atanmasından ayrı olarak düzenlenmiştir. Anayasanın 106. maddesinde de bakanların Meclis huzurunda yenin edecekleri; görevleriyle ilgili suçlar bakımından Meclis soruşturmasına tabi oldukları; göreviyle ilgili olmayan suçlar bakımından da yasama dokunulmazlığına sahip oldukları belirtilmektedir. Bu düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde, bakanların normal birer devlet memuru olmadıklarını, siyasi yönü de bulunan kamu görevlileri olduklarını söyleyebiliriz.

Bakanların Görevleri

1. Devlet tüzel kişiliğini temsil yetkisi: Bakan, bakanlığın üstlendiği kamu hizmetlerini, devlet tüzel kişiliği adına yürütür. Bakanlığın üstlendiği hizmet bakımından devlet tüzel kişiliğini temsil eder.
2. Hiyerarşi yetkisi: Bakan, bakanlık teşkilatının başındaki hiyerarşik amirdir. Ancak kendisi de Cumhurbaşkanının emrinde ve ona karşı sorumludur.
3. İdari vesayet yetkisi: Bakan, bakanlıkla ilişkili kamu tüzel kişileri üzerinde, kanunda belirtilmek kaydıyla idari vesayet yetkisi kullanır.
4. Harcama yetkisi: Bakanlık bütçesini harcama yetkisine sahiptir.
5. Düzenleme yetkisi: Bakanlar, görev alanlarıyla ilgili olarak, kanunların uygulanmasını göstermek için yönetmelikler yapabilir (AY, m.124). Bunun yanında “tebliğ”, “genelge”, “talimat” gibi düzenleyici işlemler de yapabilirler.
6. Atama yetkisi: Bakan kanunla kendisine verilen atama yetkilerini kullanır. Bazı atamaları ise Cumhurbaşkanı’nın onayına sunar.

Bakanlık Teşkilatı

Anayasanın 106. Maddesinde yer alan “bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir” hükme dayanılarak bakanlıkların teşkilatı 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile yeniden düzenlenmiştir.

a. Bakan: 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine göre (m.503) Bakan, bakanlık kuruluşunun en üst amiri olup bakanlık icraatından ve emri altındakilerin faaliyet ve işlemlerinden Cumhurbaşkanına karşı sorumlu bir görevlidir.

b. Bakan yardımcısı: 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine göre (m.504) bakan yardımcısı (ya da yardımcıları), bakanın emrinde ve onun yardımcısı olup bakanlık hizmetlerini bakan adına ve bakanın emirleri yönünde yürütür. Bakanlık kuruluşlarına (teftiş hariç) gereken emirleri verir. Cumhurbaşkanı tarafından doğrudan atanan bakan yardımcısının (ya da yardımcıları), görev süresi, kendisini atayan Cumhurbaşkanının görev süresi ile sınırlıdır (3 Numaralı CK, m.4). Ayrıca Cumhurbaşkanı, bakan yardımcısını her zaman görevden alma yetkisini haizdir.

c. Teşkilat: 3 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine göre bakanlıklar “merkez”, “taşra” ve “yurt dışı” teşkilatlarından oluşmaktadır.

Bakanlıklarda, bakanlığın yürüttüğü faaliyetin niteliğine göre sayıları ve isimleri farklılık taşısa bile esas olarak şu birimler bulunmaktadır: (a) Genel Müdürlükler, (b) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı, (c) Strateji Geliştirme Başkanlığı, (d) Daire Başkanlıkları, (e) Hukuk müşavirliği, (f) Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği, (g) Özel Kalem Müdürlüğü.

Merkeze Yardımcı Kuruluşlar

Anayasa ve kanunlara bakıldığında, bazı kurumların merkeze yardım etme (danışmanlık-görüş bildirme) görevlerinin de olduğu görülmektedir. Danıştay, Sayıştay, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Millî Güvenlik Kurulu, merkez teşkilatına yardımcı olan kuruluşlardan en önemlileridir.

Merkezin Taşra Teşkilatı

Merkezden yönetimin, onun hiyerarşisi altında başkent dışındaki birimlerine “taşra teşkilatı” denilmektedir.

İl İdaresi

Merkezden yönetimin taşra teşkilatının ilk ve en büyüğünü il oluşturmaktadır. Kanunda buna “il genel idaresi” adı da verilmektedir (İİK, m.4). Bu gün itibariyle ülkemizde 81 il bulunmaktadır Mülki idarenin en kapsamlı taşra birimi olan ilin kurulması, kaldırılması, merkezlerinin belirtilmesi, adlarının değiştirilmesi, kanunla olur (İİK, m.2/A). İlin sınırlarının değiştirilmesi İçişleri Bakanlığının kararı ve Cumhurbaşkanının onayı ile gerçekleştirilir (İİK, m.2/B). İlin yönetimi “vali”, “il idare şube başkanları” ve “il idare kurulunca” yerine getirilir.

Vali

İl İdaresi Kanunu’nun 9. maddesine göre, “Vali, ilde Cumhurbaşkanının temsilcisi ve idari yürütme vasıtasıdır”. İl İdaresi Kanunu’na göre valinin görevleri özetle şu şekildedir: (a) Vali, ilde Cumhurbaşkanının temsilcisi ve idari yürütme vasıtasıdır. (b) İlin güvenliğinden ve ilde kamu düzeninin sağlanmasından sorumludur. Bu bakımdan ildeki kolluk teşkilatının (polisjandarma) amiridir. (c) Vali ildeki merkezi idare personelinin en üst hiyerarşik amiridir. (d) Vali ildeki yerinden yönetim idareleri (örneğin belediyeler) üzerinde kanunun öngördüğü idari vesayet denetimlerini yerine getirir.

İl İdare Şube Başkanları

İl idare şube başkanları (il müdürleri), valinin emrinde görev yaparlar ve görevleri ile ilgili olarak valiye karşı sorumludurlar. Bakanlar ile valilik kanalıyla yazışabilirler (m.21, 22). Doğrudan işlemler yapamazlar, görev alanları ile ilgili işlemleri valinin oluruna sunarlar.

İl İdare Kurulu

İl idare kurulu, valinin başkanlığı altında hukuk işleri müdürü, defterdar, millî eğitim, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, tarım ve veteriner müdürlerinden teşekkül eder. Vali, idare kuruluna başkanlık etmek üzere vali muavinini görevlendirebilir (İİK, m.57). İl idare kurulunun “idari” ve “istişarî” görevleri bulunmaktadır.

İlçe İdaresi

Mülki idare bölümlerinden ikincisi ilçedir. İlçelerin kurulması, kaldırılması, merkezlerinin belirtilmesi, adlarının değiştirilmesi, başka bir ile bağlanması gibi konular kanunla olur (İİK, m.2/A). İlçe yönetimi “kaymakam“, “ilçe idare şube başkanları“ ve “ilçe idare kurulu“ tarafından gerçekleştirilir.

Kaymakam

İlçe genel idaresinin başı kaymakamdır. Kaymakam, ilçede Cumhurbaşkanının idari yürütme vasıtasıdır. İlçenin genel idaresinden kaymakam sorumludur. Bakanlıkların kuruluş mevzuatına göre ilçede lüzumu kadar teşkilatı bulunur. Bu teşkilat (adlî ve askerî teşkilat hariç) kaymakamın emri altındadır.

İlçe İdare Şube Başkanları

Bakanlıkların ilçelerde bulunan taşra teşkilatlarına “ilçe idare şube başkanları” veya “ilçe müdürleri” adı verilmektedir. İlçe şube başkanları (ilçe müdürleri) kaymakama bağlı ve onun gözetim ve denetimi altında görevlerini yürütürler. İlçe müdürleri, yürüttükleri görevler dolayısıyla kaymakama karşı sorumludurlar.

İlçe İdare Kurulu

İlçe idare kurulu, kaymakamın başkanlığı altında yazı işleri müdürü (tahrirat kâtibi), malmüdürü, hükûmet hekimi, millî eğitim müdürü, tarım memuru ve veterinerden oluşur.

Yerinden Yönetim İdareleri

Türk idare teşkilatının merkezden yönetim ve yerinden yönetin şeklinde iki kısma ayrıldığını ifade etmiştik. Yukarıda merkezden yönetim anlatıldı. Şimdi de yerinden yönetim idareleri üzerinde durulacaktır. Yerinde yönetim idarelerini kendi içinde dörde ayırıyoruz: (1) Mahallî idareler, (2) Kamu Kurumları, (3) Meslek Kuruluşları, (4) Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar.

Mahallî İdareler (Yer Bakımından Yerinden Yönetim İdareleri)

Mahallî idareler (yer bakımından yerinden yönetim idareleri), belli bir mahaldeki kişilerin ortak ihtiyaçlarını karşılamak üzere oluşturulmuş kamu tüzel kişileridir. Bunların “il özel idaresi”, “belediye” ve “köy” olmak üzere üç türü bulunmaktadır.

İl Özel İdaresi

“İl halkının mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir (m.3)

İl Özel İdaresinin Görev ve Yetkileri Kanunun 6. maddesinde görev ve yetkiler şu şekilde belirtilmiştir: “İl özel idaresi mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; a) Gençlik ve spor Sağlık, tarım, sanayi ve ticaret; Belediye sınırları il sınırı olan Büyükşehir Belediyeleri hariç ilin çevre düzeni plânı, bayındırlık ve iskân, toprağın korunması, erozyonun önlenmesi, kültür, sanat, turizm, sosyal hizmet ve yardımlar, yoksullara mikro kredi verilmesi, çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları; ilk ve orta öğretim kurumlarının arsa temini, binalarının yapım, bakım ve onarımı ile diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına ilişkin hizmetleri il sınırları içinde, b) İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma ; orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında yapmakla görevli ve yetkilidir”.

İl Özel İdaresinin Organları İl Özel İdaresinin “il genel meclisi”, “il encümeni” ve “vali” olmak üzere üç organı bulunmaktadır.

Belediye İdaresi

Mahallî idarelerin (yer bakımından yerinden yönetim) ikincisini “belediye” oluşturmaktadır.

Belediye, belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir (5393 sayılı BK, m.3).

Belediyenin Görevleri: 5393 sayılı Belediye Kanununun 14. maddesinde, belediyelerin görevleri bakımından “genel görev ilkesi” benimsenmiştir. Buna göre belediyelere, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla,  çeşitli alanlarda görev verilmiştir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: (1) Sağlık, temizlik ve çevre sağlığı görevleri, (2) Sosyal yardım görevleri, (3) İmar ve kentsel alt yapı görevleri, (4) Eğitim, kültür ve sporla ilgili görevleri, (5) Tarım ve hayvancılıkla ilgili görevleri, (6) Ekonomi ve ticaretle ilgili görevleri, (7) Beldenin düzeni ve esenliği ile ilgili görevleri (kolluk ve itfaiye görevleri), (8) Ulaştırma görevleri.

Belediyenin Organları

Belediye Kanunu’nun 3/b maddesinde, belediyenin organları, “belediye meclisi”, “belediye encümeni” ve “belediye başkanı” olarak belirlenmiştir.

Büyük Şehir Belediyesi

Büyükşehir Belediyesi Kanunun (6360 SK, m.4 ile değişik) 3. maddesinde Büyükşehir Belediyesi, “sınırları il mülki sınırı olan ve sınırları içerisindeki ilçe belediyeleri arasında koordinasyonu sağlayan; idari ve mali özerkliğe sahip olarak kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisi” olarak tanımlanmaktadır.

Büyükşehir Belediyesinin Görevleri: Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7. maddesinde belirtilen görevleri özet olarak şu şekilde sıralayabiliriz: (a) Bayındırlık görevleri, (b) Sağlık ve sosyal yardım görevleri, (c) Ulaşım görevleri, (d) Eğitim ve kültür görevleri, (e) Ekonomik görevler, (f) Esenlik görevleri.

Büyükşehir Belediyesinin Organları: Kanunun 3. Maddesine göre bu organlar Büyükşehir Belediye Meclisi, Büyükşehir Belediye Encümeni ve Büyükşehir Belediye Başkanı’ndan oluşmaktadır.

Köy İdaresi

Köy Kanunu köyü, nüfus, fiziki yapı ve kamu tüzel kişiliğini dikkate alarak üç değişik şekilde tanımlamaktadır: a. Nüfus bakımından tanım: “Nüfusu iki binden aşağı yurtlara köy” denir (m.1). b. Fizikî yapı bakımından tanım: “Cami, mektep, otlak, yaylak, baltalık gibi orta malları bulunan ve toplu veya dağınık evlerde oturan insanlar bağ ve bahçe ve tarlalarıyla birlikte bir köy teşkil ederler” (m.2). c. Tüzel kişiliği esas alan tanım: “Köy bir yerden bir yere götürülebilen veya götürülemeyen mallara sahip olan ve işbu kanun ile kendisine verilen işleri yapan başlı başına bir varlıktır. Buna şahsı manevi denir (m.7).

Köy İdaresinin Görevleri: Köy Kanunu, köy idaresinin görevlerini (işlerini), mecburî ve ihtiyarî olmak üzere ikiye ayırarak detaylı şekilde düzenlemiştir. Köy idaresinin zorunlu görevleri 13. Maddede 37 bent hâlinde sayılmıştır. Bunlar yol, su, çeşme, evlerin bakımı, altyapı, dükkân gibi faaliyetlerdir. Köy Kanununun 14. maddesinde de 32 bent halinde köyün ihtiyari (isteğe bağlı) görevleri sayılmıştır. Bunlar yolların döşenmesi, çamaşırlık, hamam, pazaryeri, tarım aletleri, spor gibi imkân ölçüsünde yapılacak işlerdir.

Köy İdaresinin Organları: Köy idaresinin “köy derneği”, “ihtiyar meclisi” ve “muhtar” olmak üzere üç adet organı bulunmaktadır.

Mahalle İdaresi

Belediye olan yerleşim yerleri “mahalle” denilen bölümlere ayrılmıştır. Belediye Kanunu’nun 3. maddesine göre mahalle, “belediye sınırları içinde, ihtiyaç ve öncelikleri benzer özellikler gösteren ve sakinleri arasında komşuluk ilişkisi bulunan idari birimi ifade eder.

Mahallî İdare Birlikleri

Mahallî İdare Birliklerinin kuruluş ve çalışma usûlleri 2005 tarih ve 5355 sayılı Mahallî İdare Birlikleri Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanuna göre “mahallî idare birliği: Birden fazla mahallî idarenin, yürütmekle görevli oldukları hizmetlerden bazılarını birlikte görmek üzere kendi aralarında kurdukları kamu tüzel kişisini” ifade etmektedir (m.3).

Birliğin organları: Birliğin organları, “birlik meclisi”, “birlik encümeni” ve “birlik başkanı”dır (m.7).

Hizmet Bakımından Yerinden Yönetim İdareleri (Kamu Kurumları)

Özel bilgi ve uzmanlık gerektiren bazı kamu hizmetlerini karşılamak üzere, -devlet ve mahallî idareler dışındaoluşturulmuş kamu tüzel kişilerine hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları denir.

Kamu Kurumlarının Çeşitleri

1. Faaliyet alanları bakımından: Kamu kurumları, hangi alanda faaliyet yürüttüklerine bakılarak, “millî kamu kurumları” ve “mahallî kamu kurumları” şeklinde tasnif edilmektedir.
2. Yönetim şekilleri bakımından: Bu bakımdan kamu kurumları “kamusal yönetim” ve “özel yönetim” biçimine tabi olanlar olarak tasnif edilmektedir.
3. Faaliyet konuları bakımından: Kamu kurumları, faaliyet konuları bakımından idari, iktisadî, sosyal, bilimsel-kültürel kamu kurumları gibi tasnife tabi tutulmaktadır.

Meslek Kuruluşları

Anayasanın 135. maddesine göre Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları şu şekilde tanımlanmıştır. “Belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlâkını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişileridir”.

Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar

Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar ülkemizde 1980’li yılların başında görülmeye başlamıştır. Öğretide “Bağımsız İdari Otoriteler” ismi de verilen bu kurumlar 5018 sayılı Kanuna ekli III sayılı cetvelde 10 adet olarak sayılmıştır. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Nükleer Düzenleme Kurumu bunlara örnektir.

Görev alanları içinde düzenleme, denetleme ve yaptırım uygulama yetkisine sahip bu kurumları “iletişim, medya, ekonomik rekabet, bankacılık ve finans gibi duyarlı sektörler olarak kabul edilen alanlarında devlet adına düzenleme yapma ve kurallar koyma, bu kurallara uymayanlar hakkında da yaptırımlar uygulama yetkisine sahip, yasama ve yürütmeden bağımsız idari kurumlar” olarak tanımlayabiliriz.