Ünite 1: Temel Kavramlar

Temel Kavramlar

Hastalık, organ fonksiyonlarının normal dışına çıkmasıdır. Organ, doku ve hücrelerde oluşan bozukluklar fiziksel muayene, görüntüleme cihazları ve laboratuvar analizleriyle saptanabilir. Hastalık denildiğinde patolojik nedenlerin yol açtığı bozukluk düşünülmelidir. Genetik nedenler, fiziksel ve kimyasal maddeler, bakteri, virus, mantar ve parazit gibi mikroorganizmalar, toksik maddeler, tümörler, immunolojik ve alerjik reaksiyonlar hastalıklara neden olan başlıca etkenlerdir.

Hasta, vücudun tutuluşu, yürüyüş, yeme isteği, yemi ağzına alma, çiğneme ve yutma, nefes alıp verme, işeme, dışkılama, terleme, kıl dökülmesi, nabzın sayısı, ritmi ve şiddetinde değişikliklerden bir veya birkaçını gösteren kişidir.

Semptom hastalarda gözlenen veya saptanan hastalık belirtilerinden her birine denir.

Sendrom birden fazla semptomun bir arada görüldüğü ve bir hastalığa işaret eden bulgular topluluğudur.

Tanı, Ayırıcı Tanı hasta sahibinden alınan bilgi, fiziksel muayene, görüntüleme ve laboratuvar analiz bulgularına bakılarak hastalığın hangi organa yerleştiğini akıl yürütme yöntemi kullanılarak belirlemeye çalışılmasıdır.

Sağaltım hastalık nedenlerini ortadan kaldırmak ve bozuklukları düzeltilmek için yapılan uygulamalardır. Sağaltımda kullanılan bazı kimyasal maddeler antibiyotikler, antiviral ajanlar, antimikotikler, antiparaziterler, antiprotozoerler, toksin antidotları, steroidal veya steroid olmayan antiinşamatuarlar, kusma kesiciler, antidiarheik ajanlar, antiprüritikler, anestezikler, sedatişer, antineoplazik ajanlar, iştah açıcılar ve çeşitli parenteral sıvılardır.

Prognoz klinik muayene, görüntüleme ve laboratuvar analiz bulguları ile sağaltıma yanıt dikkate alınarak hastanın sağlık durumu hakkında verilecek karara denir.

Koruma bölgede daha önce belirlenmiş hastalıkları dikkate alarak, aynı ortamda bulunan hayvanların hastalanmaması için alınan önlemlere verilen addır.

Klinik Çalışmalar

• Hasta ve Hasta Sahiplerini Karşılama

Yönetmelik uyarınca gerekli düzenlemeler veteriner klinikte öncelikle olmalıdır. veteriner hekim kliniğe getirilen hayvanlara acil müdahaleyi yaparak hastanın yaşamını devam ettirmeye çalışmalıdır. Daha sonra hayvan sahibine güven verecek tarzda bilinçli ve kararlı bir şekilde hastanın anamnezini almalı ve hayvan sahibine hastanın durumu ve uygulayacağı muayene yöntemleri hakkında kısaca bilgi vererek bilgilendirilmiş onam almalıdır.

• Zoonoz Hastalıklar

Hayvanlarda görülen ve insanlara da bulaşabilen hastalıklara zoonoz hastalıklar denir. Hastanın kliniğe getirildiğinde ilk düşünülmesi gereken zoonoz hastalıklar kuduz, kedi tırmalama hastalığı, tüberküloz, ve ruam olmalıdır. Veteriner hekim kliniğine getirilen hayvanların neden olacağı zararlar ve insanlara bulaştıracağı hastalıklardan sorumludur. Bu nedenle klinik çalışmalarında her türlü koruyucu önlemi almak ve dezenfeksiyon şartlarını yerine getirmek zorundadır.

• Hayvanların Sağlık Durumunu Değerlendirme

Görerek değerlendirme: Hayvanların baş, boyun, göğüs ve karın bölgeleri ile ayaklarına çıplak gözle bakılır. Mercekli ve ışıklı aletler kullanılarak yapılan muayenede; burun boşluğu, göz ve kulak kanalı, boğaz bölgesi, yemek borusu, mide ve kalın bağırsaklar, idrar kesesi, nefes borusu ve bronşların iç yüzeyleri değerlendirilir.

El ve parmakları kullanarak değerlendirme: Organın veya lezyonun kıvamı, boyutları, sıcaklığı, duyarlığı, hareket edebilme özellikleri değerlendirilir.

Ölçerek değerlendirme: Hayvanların canlı ağırlığının tartılması, vücut sıcaklığının ölçülmesi ve lezyon boyutlarının ölçülendirilmesi uygulanan başlıca ölçme değerlendirmeleridir.

Delme uygulaması ile değerlendirme: Deri şişlikleri ve vücut boşluklarından içerik örneği almak ve içeriği boşaltmak için iğne veya kanül uygulaması yapılır. Alınan örneğin hücre ve mikroorganizma içeriği ve protein miktarı incelenir, içerikte mikroorganizma üreme incelemesi yapılır.

Biyopsi alarak değerlendirme: Organ ve lezyonlardan biyopsi iğnesi kullanarak veya operasyon uygulanarak doku örneği alınmasıdır. Alınan örnek boyanır ve histopatolojik olarak incelenir.

Biyolojik testlerle değerlendirme: Çeşitli serolojik testler uygulanarak hastaların kan serumunda antikor, kanında ve vücut sıvılarında antijen aranır. Bazı alerjik testler uygulanarak vücudun duyarlı hale geldiği etkenler belirlenir.

Laboratuvar analizleri ile değerlendirme: Kanda hematolojik değerler, kan serumunda çeşitli biyokimyasal parametreler, kanda parazitlerin erişkini veya larvaları, dışkıda kan, parazitin erişkini, larvası veya yumurtası, lenf yumrusu sıvısında parazit, karın, göğüs ve perikart içi sıvıların hücre içeriği, mikroorganizma içeriği, omurilik sıvısının hücre içeriği ve protein konsantrasyonu incelenen başlıca laboratuvar parametreleridir.

Görüntüleme aletleri ile değerlendirme: Röntgen, ultrason, magnetik resonans ve kompüterli tomografi kullanılan başlıca görüntüleme cihazlarıdır. Görüntülenen organların homojenitesi, lezyonların varlığı, damarlaşması değerlendirilebilir. Karın, göğüs ve perikard içi sıvı toplanmaları anlaşılır.

• Hastalık Belirtileri

Kusma: Kusma genellikle patolojik bir olaydır ve mide içeriğinin ağızdan dışarıya çıkarılmasıdır. Kediler ve köpekler bir defada fazla miktarda yemek yediklerinde gıdayı çıkarır ve tekrar yerler. Yine kediler mide mukozasını yenilemek için ince çimlerden yerler ve bunu kusarlar. Sığır, koyun ve keçiler geviş için gıdayı ağza getirirler. Atlar ve tavşanlar kusamazlar. Köpek kediler mide-bağırsak, karaciğer, karın zarı, beyin, böbrek ve uterus hastalıklarında kusarlar. Sığırlar ön mide hastalıklarında bazen kusarlar. Kusma vücut sıvısında eksilmeye, aç kalmaya bağlı çoklu organ yetmezliklerine yol açar. Hastalarda kusmanın nedeni bulunup ortadan kaldırılmalı, kusma durdurucu ilaçlar kullanılmalı, hastanın sıvı ve gıda gereksinimi damar yoluyla sıvı uygulaması yapılarak karşılanmalıdır.

İshal: Dışkının sulu çıkarılmasıdır. Bağırsaklarda sindirilemeyen, emilemeyen her türlü madde ve bağırsaklarda hastalığa neden olan etkenler ishale yol açar. Bağırsaktaki bozukluğun yerleştiği yer ve lezyonun şiddetine göre dışkı sulu, mukuslu veya kanlı olur. Neden ortadan kaldırılır ve semptomatik sağaltım yapılır.

Kanlı dışkılama: Kan bağırsakların ön kısmından geliyorsa dışkı katran rengindedir. Kan bağırsakların arka kısmından geliyorsa dışkı kırmızı renkte çıkar. İshal durumunda kana mikroorganizma veya toksin karışması, sıvı ve elektrolit kaybına bağlı çoklu organ yetmezliği gelişir. İshalli hastalarda neden ortadan kaldırılır, damar içi sıvı uygulaması yapılır ve bağırsak fonksiyonlarını düzeltici sağaltım uygulanır.

Karın genişlemesi: Atlarda mide genişlemesi, bağırsak dönmesi, kör bağırsak genişlemesi ve karın zarı yangısı ve gebelik; sığır, koyun ve keçilerde ön midede gaz ve sıvı içerik toplanması, karın zarı yangısı ve gebelik; köpek ve kedilerde karın içinde sıvı toplanması, mide bağırsak dönmesi ve gebelik durumunda; kuşlarda karın içi sıvı toplanması, karın içi kitlesi, karın zarı yangısı, egzotik hayvanlarda kabızlık, karın zarı ve organ yangısı, tavşanlarda bağırsak durgunluğu karın genişlemesine neden olur. Karında sıvı toplanması ve karın zarı yangısında sıvı elektrolit kaybı, toksikasyon ve çoklu organ yetmezliği gelişir. Hastalarda sıvı, elektrolit, antibiyotik sağaltımı yapılır ve erken dönemde periton yıkanır.

Burun akıntısı: Tüm hayvanlarda solunum yolu enfeksiyonlarında görülür. Kanlı akıntı derin doku yangısını gösterir ve önemlidir. İrinli akıntılar da ciddi hastalık bulgusudur. Neden ortadan kaldırılır ve genel durumu düzeltici sağaltım yapılır.

Solunum güçlüğü: Burun, boğaz, nefes borusu ve akciğerler bozukluklarında ortaya çıkar. Nedene yönelik sağaltım uygulanır.

Öksürük: Boğaz, nefes borusu ve akciğerlerdeki bozukluklarda ortaya çıkar. İlaç uygulamalarıyla sağaltılır.

Sık ve ağrılı İşeme: Sidik kesesi ve idrar yollarının hastalıklarında ortaya çıkar. Neden ortadan kaldırılır ve semptomatik sağaltım yapılır.

Kanlı İşeme: Böbrek, idrar kesesi ve idrar yollarındaki kanamalı hastalıklarda idrarda kan görülür. Neden bulunur ve gerekli sağaltım uygulamaları yapılır.

Fazla miktarda idrar çıkarma: Böbrek bozuklukları, karaciğer ve uterus hastalıkları, şeker hastalığı ve hormonel hastalıklar sonucu ortaya çıkar. Neden saptanarak hastalığa özel sağaltım uygulanır.

İdrar kaçırma: İdrar kesesini kontrol eden sinirler ve kasların çalışma yetersizliği veya uyumsuzluğuna bağlı gelişir. İlaçla sağaltılır.

Deride Kaşıntı: Deride sinir uçlarına kadar ulaşan hastalıklarda ortaya çıkar. Neden bulunur ve gerekli ilaçlar uygulanır.

Deride Kepeklenme: Deride hücre yenilenmesini etkileyen hastalıklarda ortaya çıkar. Deri yenilenmesinde yararlı vitaminler ve iz elementler verilir.

Deride Yağlanma: Deride yağ bezlerini uyaran hastalıklarda ortaya çıkar. Deri sağlığı için önemli olan vitamin, yağ asitler, aminoasitler ve iz elementleri içeren ilaçlar verilir.

Bayılma: Beyine yeterince kan gidememesine neden olan durumlar, ani ağrılar ve travmalar bayılmaya neden olur. Neden araştırılır ve gerekli sağaltım uygulanır.

Ayakta duramama: Halsizlik, kas ve iskelet ağrıları, vücut içi organ ağrıları ve beyin hastalıklarında ortaya çıkar. Neden araştırılır ve sağaltımı yapılır.

Yürüyüş bozukluğu: Kas iskelet sistemi, beyin, omurilik ve sinir kollarının hastalıklarında ortaya çıkar. Neden araştırılır ve sağaltılır.

Kasılmalar: Omurilik hastalıklarında ortaya çıkar. Kasılmalar ilaç uygulamasıyla önlenir.

Felç: Beyin ve omurilik hastalıklarında, sinir-kas ileti aksaklıklarında ortaya çıkar. Neden ortadan kaldırılır. Fiziksel tedavi yöntemleri uygulanır.

Yangı: Dokularda kan sıvısı, hücreler ve diğer şekilli elemanların toplanmasıyla oluşan kızarıklık, ağrı, şişlik ile karakterize bozukluktur. Neden ortadan kaldırılır. Yangı giderici ilaçlar verilir.

Ödem: Dokularda hücreler arası bölgeye kanın sıvı kısmının toplanmasıdır. Neden ortadan kaldırılır, vücuttan sıvı atılımını sağlayan sağaltım yapılır.

Apse: Dokularda içi irin dolu şişliklerin oluşmasıdır. İrin sıvı halde iken şişlik operatif olarak boşaltılır. Şişlik sertleşmişse doku operasyonla bir bütün olarak kesilip alınır.

Hematom: Dokulara kanın toplanmasıdır. Pıhtılaşma oluşsun diye bir hafta beklenip ameliyatla şişlik boşaltılır veya bir bütün olarak alınır.

Şegmon: Dokularda yangıya bağlı olarak oluşan sertleşmedir. Şegmonlu bölgedeki kan dolaşımının hızlandırılmasına yönelik sağaltım uygulanır.

Anfizem: Dokulara gaz veya hava toplanmasıdır. Gaz veya havanın geldiği odak kapatılır.

Kırık, çıkık: Kemiklerin bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. Bandajla veya operasyonla kırık uçlar bir araya getirilir. Kemiklerin eklem yaptığı yerden çıkmasına çıkık denir. Eklemden çıkan kemik yerine yerleştirilip eklem bandajla sarılır.

Yara: Dokulardaki yüzlek veya derin doku kayıplarıdır. Pansuman yapılır. Yara iyileşmesinde yararlı ilaçlar verilir.

Yabancı cisim: Dokulara yabancı cisim batmasıdır. Operasyonla çıkarılır.

Meme şişlikleri: Meme yangı ve tümörlerinde ortaya çıkar. İlaç ve operasyon uygulanır.

Dış genital organ akıntıları: İç ve dış genital organlardaki yangı, lezyon ve tümörlerde ortaya çıkar. Akıntı şeffaf, irinli veya kanlı olabilir. Nedene yönelik ilaç verilir.