Ünite 9: Hayvan Barınakları

Hayvan Barınakları

Bir çiftliğin en önemli yapı elemanları hayvanların bir ömür boyu yaşadığı barınaklardır. Barınaklardan beklenen faydanın sağlanabilmesi için işletme tipi ve kapasitesi, üretim yönü gibi faktörler dikkate alınarak hayvan türüne özgü en uygun barınak tipi belirlenmelidir. Barınakların pahalı malzemeden yapılması ve lüks olması gerekli olmayıp, önemli olan fonksiyonel olması ve hayvanlara sağlıklı yaşam koşulları sunmasıdır. Hayvan barınakları planlanırken hayvanın türüne ve verim yönüne uygunluğu yanında hayvanların fizyolojik ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde hayvan davranışlarına uygun olmasına da özellikle dikkat edilmelidir.

Sığır barınakları ahır olarak adlandırılır ve hayvanın verim yönüne, yaşına, cinsiyetine, hayvanları bağlama şekillerine ve özellikleri ile çatı şekillerine, kapasitelerine vb. şekilde sınıflandırılmaktadır.

Süt sığırı ahırlarında genç hayvanlar, düve, sağmal ve süt vermeyen kurudaki hayvanlar gruplar halinde, buzağılar ise genelde bireysel buzağı bölmelerinde barındırılmaktadırlar.

Buzağılar hariç diğer hayvanlar için kullanılan barınaklar genel olarak üç farklı tipte planlanmaktadır. Kapalı Bağlı Ahırlar, Serbest Açık Ahırlar ve Serbest Duraklı Ahırlar

Kapalı bağlı ahırlarda hayvanlar durak denilen bireysel bölmelerde barındırılırlar Duraklar, hayvanın ırkı, yas ve ağırlığı, gübre temizleme sisteminin özelliğine bağlı olarak 140-200 cm uzunluğunda ve 110-120 cm genişliğinde ahır içinde hayvanların bağlandığı, aralarında genelde metal ayıraçların bulunduğu, birbirine paralel bireysel alanlardır.

İnekler serbest açık ahırlarda -5 ile 15 °C' lir arasında verim düzeyleri ve sağlıkları olumsuz yönde etkilenmeden yaşayabilmektedir.

Serbest Duraklı Ahırlar Bağlı duraklı ahırlar ile serbest açık ahırların iyi ve istenen özelliklerinin bir araya getirildiği açık bir ahır sistemi olup, serbest açık ahırlardan tek farkı dinlenme yerlerinin serbest duraklı olmasıdır.

Besi sığırı ahırları kapalı, yarı açık veya açık ahır şeklinde olabileceği gibi, bağlı duraklı, serbest duraklı veya ızgara, beton ve toprak zeminli tabanlı ahırlar olarak da sınıflama yapılabilmektedir.

Modern ve entansif üretimde kullanılan yüksek verimli hibrit tavuklar hastalıklara ve çevresel şartlara diğer çiftlik hayvanlarına göre daha duyarlıdırlar. Bundan dolayı iklimsel açıdan daha kontrollü şartlarda bakım yönetimlerinin yapılması gerekir.

Sofralık yumurta üretimi kafes sistemi, ızgara-altlık sistemi, tamamı ızgara sistemi ve derin altlık sistemi gibi geleneksel sistemlerde ya da kuşlukla (avarya), tünekle (pereler), zenginleştirilmiş modifiyeli kafes ve serbest dolaşımlı (free-range) gibi alternatif sistemlerde yapılmaktadır.

Kafes sisteminde tel ızgara zemin üzerinde üreme faaliyetleri rahatlıkla yapılamadığı için damızlık tavuk yetiştiriciliği en yaygın olarak ızgara-altlık sistemi zemini olan kümeslerde gerçekleştirilmektedir.

Etlik piliçler hızlı gelişen, ağır ve sürekli yatma eğiliminde olan hayvanlar oldukları için ızgara ya da kafes zemin üzerinde göğüs eti kalitesi bozulabilmektedir. Bundan dolayı etlik piliçler dünya genelinde derin altlıklı zemin kümeslerde yetiştirilmektedirler.

Alternatif/Yeni Kümes Sistemleri kafes sisteminde barındırılan tavuklar tüneme, eşinme, folluğa yumurtlama gibi doğal davranışlarını tam olarak karşılayamazlar. Bundan dolayı Avrupa Birliği ülkelerinde 2012 yılı basından itibaren kafes sistemi yasaklanmış ve 2015 yılından itibaren de Türkiye’ de de yasaklanması planlanmaktadır.

Koyun-Keçi Barınakları Koyunlar çevresel koşullara en dayanıklı evcil hayvanlardan biridir. Değişken çevre şartlarına çabuk uyum sağlayabilirler. Kalın yün tabakası ile ani sıcaklık düşmelerini kolaylıkla tolere edebilirler. Sıcak stresine karsı direnme yetenekleri de daha yüksektir.

Hayvan Barınaklarının Planlanması

Gelişmiş ülkelerde planlı ve sağlıklı bir barınak, üreticinin altyapısı, üretimin sigortası gibi değerlendirilmektedir. Üretimin düzgün bir biçimde yapılmasının sağlanması ve maliyetlerin azaltılmasına en önemli konu hayvanların fizyolojik durumlarına uygun modern barınakların yapımıdır.

Üretim bilgi ve teknolojideki gelişmeler, üretim maliyetlerinin artması, üreticilerin borçlanma ihtiyacı, rekabetin artması, ürün kalite ve pazarlama hizmetlerinin yükseltilmesi planlama gerekliliği doğuran nedenlerdir.

Hayvan barınakları planlanır ve yapılırken: barınacak hayvanların temiz hava, sıcaklık ve nem gibi iklimsel çevre isteklerinin en iyi biçimde karşılamasına, hayvanların yaşam tarzına ve davranışlarına uygun olmasına, barınak içerisinde yemleme sağım, gübre temizliği ile diğer bakım işlerine yönelik iş akısının kolayca yapılmasına ve işgücü gereksinimlerinin en aza indirilmesine, yapım maliyetinin ucuz olmasına, barınak içerisinde sürü yönetiminin kolay yapılmasına, barınak tipinin mekanizasyon ve teknoloji kullanımı ve uygulamasına uygun olmasına, yıllık sürü dışı edilecek hayvan oranı ve yavrulama oranı dikkate alınarak planlama yapılmasına dikkat edilmelidir.

Hayvan Barınaklarının Kuruluş ve Kuruluş Yeri Seçimi

Hayvancılıkla ilgili işletmeleri kurarken üzerinde önemle durulması gereken konuların basında yer seçimi gelmektedir. Bu teknik olarak hammadde temini ve pazarlama yanında, iş akısı ve kolaylığı gibi faktörler bakımından önemlidir. Hayvan barınaklarının kuruluş yeri seçiminde ekonomik açıdan en önemli amaç, kaynak israfının önüne geçmek ve kaynak kullanımında rasyonelliği sağlamak için düşük maliyetle çalışıp daha fazla kar elde etmektir.

• Barınak veya işletmeler ürün ve hammadde ulaşımında rahatlık yönünden ana veya yan yollara yakın olmalıdır.
• Kaliteli ve yeterli bir su kaynağı hem personel hem de hayvanlar açısından son derece önemlidir.
• Günümüzde hayvan barınaklarında teknoloji en üst seviyede kullanılmaktadır.
• Arazi drenajı iyi bir konumda olmalı, taban su seviyesi yüksek olmamalıdır.

İşletmelerde kuruluş yeri seçim yöntemleri genelde klasik/geleneksel ve yeni/modern yöntemler olarak iki bölümde incelenir.

Bir işletmenin kurulması, iktisadi, teknik, finansal, hukuk vb. yönleri olan bir olaydır. Başarılı bir işletme kurmak için, bir dizi ana ilkeye uygun olarak her aşamasında planlı ve sürekli izlemeyi gerektiren tedbirler alınmalıdır.

Yeni kurulacak herhangi bir hayvancılık işletmesi Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda kontrol Genel Müdürlüğü Hayvancılık İşletmelerinin kuruluş, alışma, denetleme usul ve esaslarına dair Yönetmelik gereği kurularak ruhsatlandırılır ve çalışma izni alarak üretime başlayabilir.

Yeni kurulacak ticari amaçlı hayvancılık işletmeleri için yer seçim raporu alınması Tarım ve Orman Bakanlığınca zorunlu tutulmuştur. Daha önce çalışma izni verilmiş kuluçkama ve kanatlı damızlık işletmelerinin 1 km. yakınında kurulacak ticari hayvancılık işletmeleri için yürürlükte bulunan kuluçkahane ve damızlık işletmelerine çalışma izni verilmesi ile ilgili mevzuat gereği oluşturulan komisyondan da uygun olduğuna dair görüş alınmalıdır.

Sağlık koruma bandı; hayvancılık işletmelerinin çevre ve halk sağlığına yapacağı zararlı etkiler, kirletici maddeler ve hayvan hastalıklarının yayılısını en aza indirecek özellikler dikkate alınır.

Belediye ve mücavir alanlar dışında planı bulunmayan köy ve mezraların yerleşik alanları ve civarında sadece köy nüfusuna kayıtlı ve köyde sürekli oturanlarca yapılacak hayvancılık amaçlı yapılar için yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni alınması zorunluluğu yoktur.

Belediye veya mücavir alan içinde kurulacak ticari amaçlı hayvancılık işletmeleri için yerel sağlık, çevre ve orman teşkilatlarından; mücavir alan dışında kurulacak ticari hayvancılık işletmeleri için de il özel idare müdürlüğünden, çevre ve orman ile varsa orman genel müdürlüğünün mahalli teşkilatları gibi diğer ilgili yerel kuruluşlardan kuruluş izni verilmesi için uygun olduğuna dair görüş alındıktan sonra hayvancılık işletmelerine Mülki İdare amirliğince yazı ile kuruluş izni verilir.

Kuruluş izni alarak onaylı projelerine göre yapılmış ticari amaçlı hayvancılık işletmeleri için çalışma izni almak zorunludur. Çalışma izni alabilmek için hayvancılık işletmesinin çevresinin yeterli yükseklikte çit, duvar veya tel örgü ile çevrili olması gerekir.

Hayvan Barınaklarının Üretim İçin Hazırlanması

Hangi türden yetiştiricilik yapılırsa yapılsın birim alanda en yüksek teknik ve ekonomik verimliliği elde etmenin en önemli basamaklarından birisi hayvanların verim yönlerine uygun barınaklarda barındırılmaları ve bu barınaklarda fizyolojik ihtiyaçlarına uygun bakım ve yönetim ile ilgili düzenlemelerin yapılmasıdır.

Etlik Piliç Kümeslerinde Üretim Dönemine Hazırlık Üretim dönemine hazırlık amacıyla yapılacak işlemler birbirini takip eden genelde basit ama belirli kurallara göre yapılması gereken işlemlerdir. Eğer daha önce üretim yapılmamış bir işletme ise kümes zemini ve ekipmanların yıkanmasından başlanarak dönem hazırlıkları başlayabilir. Daha önce üretim yapılan bir kümes ise üretim dönemi öncesi şu hazırlıklar yapılmalıdır:

• Yemlik, suluk gibi ekipmanlar ve gübre ile karışık altlık materyalinin kümesten uzaklaştırılması,
• Basınçlı su ile kümes zemin ve ekipmanların yıkanması,
• Dezenfeksiyon,
• Taze ve temiz altlık ile ekipmanların yerleştirilmesi,
• Tütsüleme/fumigasyon,
• Isıtmadır.