Ünite 6: Termal ve SPA Uygulamaları

Termal ve SPA Turizmi Kapsamında Verilen Hizmetler

Tarihsel olarak termal kaynaklardan sağlıkları için faydalanan insanlar, sudan gelen sağlık anlamına gelen “Sanitas Per Aquam” teriminin kısaltması olarak SPA’ların kullanım amaçlarını zamanla ekonomik, siyasi ve toplumsal gelişmelere dayalı olarak değiştirmişlerdir. Termal su bazlı hizmetler çeşitli isimler ile anılabilse de Türkiye’de bu hizmetler kaplıca terimi altında anılmaktadır ve hizmet içeriği olarak tedavi amaçlı uygulamaları da dahil ettiğinden SPA’larda sunulan hizmetten farklı olabilmektedir. Zaman içerisinde sunulan hizmetlerin de değişmesi nedeniyle bu konuda standartlaşma bakımından ISPA, 2007 yılında SPA hizmetlerini 10 alanda birleştirmiştir: Sular; yemek, beslenme, diyet ve besinler; hareket, egzersiz ve fitness; dokunuş, masaj ve vücut çalışması; zihin/beden/ruh; estetik, cilt bakımı, doğal güzellik ürünleri; fiziksel alan, klimatoloji, küresel ekoloji; sosyal/kültürel sanatlar ve değerler, SPA kültürü; yönetim, pazarlama ve uygulamalar; zaman, ritim ve döngüler. Bu alanların kapsamında da verilen hizmet içerikleri ve uygulamaları şu şekilde sıralanmaktadır: masa, asya vücut terapisi, hidroterapi, vücut terapisi, yüz maskeleri, fitness, salon uygulamaları, yaşam tarzı dersleri, enerji çalışması.

Termal ve SPA Turizmi Kapsamında Terapiler

Terapi kelimesinin kapsamı bakımından terapi kavramı, fiziksel olarak iyi olma durumunun anı sıra ruhsal ve sosyal olarak da iyi olmayı sağlamayı kapsamaktadır. Bu nedenle SPA’larda verilen hizmetler bu alanda ve/veya yan alanlarda eğitim almış SPA terapisti kişiler tarafından verilmektedir. Tedavi programları yaklaşık 14-21 gün kadar sürmektedir ve aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

• Hidroterapi: Hidroterapi, suyun üç hali olan katı, sıvı ve gaz şekilleriyle kullanımıdır. Hidroterapide sadece doğal kaynak suları değil normal sular da kullanılır. Termomineralli sular ile jakuzi veya Hubbard tankları gibi farklı şekillerde yıkanmalar, duşlar ve dökmeler şeklinde uygulamaların yapılmasına ise termal hidroterapi denilmektedir. Bu kapsamda SPA’larda kullanılan çeşitli hidroterapi uygulamaları arasında İskoç hortumu, Vichy duşu, İsveç duşu, hidroterapi banyosu, yüzdürme tankı, sauna ve Fin saunası yer almaktadır. Bunlara ek olarak buhar odası ve Türk Hamamı da hidroterapi kategorisi altında bulunmaktadır.
• Balneoterapi: sözlük anlamı banyo bilimi olan balneoterapi, kaplıca suları ile gerçekleştirilen belirli bir zaman aralığında ve kür tarzında uygulanan bir uyarı ve uyum tedavisidir. Banyo terapileri içermekle birlikte bu sınıflandırmadaki tedavi yöntemlerinin kapsamına banyo uygulamaları, içme kürleri, inhalasyon tedavileri, paliodoterapi, telassoterapi ve gaz banyoları da dahil olmaktadır. Bu nedenle banyo denildiğinde çoğunlukla harici uygulamalar düşünse de yöntem olarak hem vücut içi, hem de vücut dışı uygulamalar gerçekleştirilmektedir. Bunlara örnek olarak banyo kürleri, doğal mineralli suların tüketildiği içme kürleri, şifalı suların sprey şeklinde uygulandığı soluma kürleri, şifalı çamur uygulamaları ve mukoza boşluklarının sularla yıkanmaları örnek gösterilebilir.
• Klimaterapi: iklimsel faktörlerin kullanımıyla gerçekleştirilen tedaviler, sağlıklı iklim ortamında bulunma, dinlenme, eğlenme ve belirli hastalıkların sistematik biçimde tedavi edilmesini kapsamaktadır.
• Thalassoterapi: eski Yunanca’da deniz terapisi anlamına gelen thalassoterapi uygulamaları, gerçek deniz suyu ile uzman bir ekip tarafından temizlik koşullarına uygun bir biçimde gerçekleştirilen uygulamalar olmaktadır.
• Aromaterapi: aromatik esansların etken madde olarak kullanıldığı bu terapide çiçekler, kabuklar, meyveler, kökler gibi bitkisel kaynaklardan elde edilen yağların tedavi ve rahatlama için kullanılması aromaterapi olmaktadır. Masaj, solunum, sarma ve benzeri çeşitli yöntemlerle uygulanabilmektedir.
• Tuz terapisi (haloterapi): Rafine edilmemiş kaya tuzunun antibakteriyel ve antimikrobiyal faydaları yoluyla gerçekleştirilen solunum tedavileridir.
• Fizyoterapi: hareket yetersizliğine yol açan hastalık, yaralanma ve ağrıların yüzeysel veya derin doku ısı yöntemleriyle rehabilitasyon ve tedavi edilmesidir.

Spa’larda Uygulanan Geleneksel Terapiler

Dünyanın çeşitli zamanlarında ve coğrafyalarında gelişen tedavi ve medikal gelişmeler bir çok SPA uygulamasında yer almaktadır. Kökenleri belirli bir yöre veya kültüre dayanan bu uygulamalar çoğunlukla ailede nesilden nesle veya eğitim yoluyla aktarılmıştır. Günümüzde birçok SPA’da uygulanan bu geleneksel terapilerin bazılarına aşağıda yer verilmektedir.

• Ayurveda: Hindistan kökenli eski bir tıp sistemi, bütünsel bir sağlık yaklaşımına sahip olup vejeteryan diyet, yoga, nefes egzersizleri, meditasyon ve masaj uygulamalarını içerir. Dört temel bileşeni ise yaşam gücü olan Prana, vücudun enerji merkezleri olan Çakra, toprak, su, ateş, hava ve boşluk olarak görülen beş element, ve bunlardan hava (vata), ateş (pitta) ve suyun (kapha) oluşturduğu Üç Dosha olmaktadır.
• Masajlar: masajların ilk bilinen uygulamaları MÖ 3000 yıllarında Çin ve Hindistan’da belgelenmiştir. Vücudun yumuşak dokularının bir amaç doğrultusunda yönlendirilerek iyileştirme sanatı olarak klasik masaj dört çeşitten nemlendirmek ve göz altı torbalarının oluşmaktadır: dinlendirme masajı, spor masajı, tedavi masajı ve estetik ve güzellik masajı. Asya kökenli olmalarına ek olarak masajlar, Asya ve uzak doğu bölgelerinde acupressure, shiatsu, Thai, Reiki gibi vucüt egzersizi ve enerji terapisi üzerine odaklanmaktadır. Batı merkezli masaj terapileri arasında ise İsveç masajı, derin doku masajı, spor masajı, kafatası masajı ve lenf masajı sayılabilir. Bölgesel merkezli bu yaklaşımların haricinde Hawaii’de ortaya çıkan Lomi Lomi veya aromaterapi ve sıcak taş masajları gibi farklı masaj teknikleri de bulunmaktadır.

Hareket Eğitimi ve Vücut-Zihin Sağlığı

SPA’ların hizmetlerine yürüyüş, hiking, aerobik ve yüzme gibi geleneksel fitness aktiviteleri de dahil olabilmektedir. Bu çerçevede zihinsel, fiziksel ve ruhsal sağlığın erişilebilmesi bakımından hareket eğitimleri de SPA hizmetleri arasında yer alabilmektedir. Örneğin, pilates, esneklik ve denge tabanlı mat (minder) egzersizleri olan pilates, top gibi başka ekipmanlar da kullanabilmektedir. Yoga ise Ayurvedic geleneğinin bir parçası olarak fiziksel seviyede asanalar denilen yoga duruşları üzerinden vücudu kuvvetlendirmek ve hizalamak amaçlanmaktadır. Buna ek olarak sağlıklı beslenme ve zihinsel huzur için nefes teknikleri ve meditasyon gibi eylemleri barındırır. Tai Chi de Çin kültüründen gelen, yavaş, nazik ve sürekli olan bazı hareketlerin nefes alma uygulamalarıyla birleştirilmesiyle stres azaltıp dayanıklılığı arttırmayı hedeflemektedir. İlk aşamada bir savunma sporu olarak ortaya çıksa da günümüzde egzersizleri bir meditasyon biçimine dönüşmüştür. Bu egzersizlere ek olarak Qigong, Feldenkrais Metodu, Rolfing ve Alexander Metodu gibi uygulamalar da verilebilen hizmetler arasında yer almaktadır.

Vücut sağlığı aynı zamanda bedenin dış yüzeyi olan cilt bakımını da kapsamaktadır. Cilde ve yüze yapılan uygulamalar temizleme, buharlama, soyma, çıkarma, masaj, terapi ve nemlendirme aşamalarından oluşmaktadır. Cilt bakımı kapsamında sunulabilen çeşitli uygulamaların bazıları şunlardır:

• Derinlemesine temizlik: yüze uygulanan bir maske aracılığıyla kapalı gözeneklerin açılması ve ölü hücrelerin arındırılması.
• Saflaştırma: A ve C vitaminleri içeren maskeler
• Yaşlanma karşıtı bakım: alfa ve beta hidroksi asitler ile C vitamini içeren bakım maskeleri.
• Hidrasyon: vücudun daha fazla nem alması ve daha uzun süre nemlilik sağlanması için cildin bazı elementleri emmesinin sağlanması.
• Yatıştırma: Tahriş olmuş hassa ciltlerin bitki ve mineral maskeleriyle iyileştirilmesi.
• Vitamin: genelde A, C ve E vitaminleri içeren serumların kırışık azaltmak, kuru cildi nemlendirmek ve göz altı torbalarının şişkinliklerini gidermek için kullanılması.
• Aromaterapi: çeşitli aromatik yağlar aracılığıyla ciltte hücre yenilemesi sağlamak.
• Peeling: zaman içerisinde yüzeyi kaplayan ölü derilerin ve artıkların temizlenmesi.
• Kolajen: vücudu bir arada tutan güçlü ve esnek ve ciltte yoğunluğu yüksek olan bir protein. Zamanla bu proteinin üretiminin azalması nedeniyle oluşan sarkma, çizgi, kırışıklıkların giderilmesi için deriye enjekte edilir.

Cilt bakımında kullanılan teknikler ise şunlardır:

• Oksijen: cildin kolajen seviyesini yükseltmek amacıyla yüze uygulanır.
• Mikrodermabrasyon: gözenekleri tıkayan küçük parçaların kumla temizlenmesi.
• LED: kolajen ve hücre gelişimini arttırmak için görünebilir ve kızılötesi ışınların cilde yansıtılması.
• Ayurvedic: bitki özlü maskeler, nefes alma ve diyet yoluyla bütünsel bir doğal cilt dengesi yaklaşımı.
• Taş: sıcak, ılık ve soğuk taşların yüz ve boyun bölgesindeki kasların gevşetilmesinde kullanılması.
• Cilt bakımları: sağlık ve güzellik birbirinden ayrılmaz iki faktördür ve bu bakım yoluyla cildin ihtiyaçlarının belirlenmesi ve uygun destekleyici maskelerin uygulanması gerekir. Bu çerçevede aşağıdaki alt başlıkları bulunmaktadır:
  1. Temel cilt bakımı: cildin derin temizliği ve maskelerle canlandırılması.
  2. Özel cilt bakımı: cildin derin temizliği ve gereksinime uygun maske ve ampullerle yapılan bakım.
  3. Göz çevresi bakımı: göz çevresindeki torbalanmalar ve yorgunluğu gidermek için rahatlatıcı etkisi olan maskelerin uygulanması.
  4. Dekolte bakımı: dekolte bölgesindeki cilt üzerinde günlük hayatın oluşturduğu olumsuzlukları, ölü deri dokusunu gideren temizleyici maskelerin kullanılması.