Ünite 5: Acil Yardım Ünitesi ile Ambulans Cihaz ve Malzemeleri

Acil Yardım Ünitesi Cihaz ve Malzemeleri

Defibrilatör

Defibrilatör elektirik akımı ile kontrollü olarak Kalp üzerine etki ederek elektroşok yapılmasını sağlayan bir cihazdır. Deri üzerinden uygulanan tipine eksternal defibrilatör denir. Monofazik olanlar tek yönlü akım verirler. Bifazik defibrilatörler yarı yük süresinde aynı yönde, kalan sürede karşı yöne akım verirler. Bifazikler hayat kurtarmada monofaziklerden daha üstün işlev görürler. Hayatı tehdit eden kardiyak ritim bozukluğu, nabızsız ventriküler taşikardi ve ventriküler fibrilasyon tedavisi ile çalışması yeni durmuş kalbin tekrar çalışması için kullanılır. Digital toxitesi ve katekolamin tetiklediği aritmilerde, defibrilatör defibrilasyon ve kardiyoversiyon yapmak için kullanılır.

Laringoskop

Dili bastıran bleyti ile ucunda ışığı olan doğrudan larinksin gözle görülmesi için kullanılan bir cihazdır. Sap (handle) ve bleyt (blade) adlı iki parçadan oluşur. Sap içine yerleştirilen pillerden oluşan enerji ile bleyt takıldığı zaman bleyt üzerindeki ampuller ışık üretir. Bleytin şekline göre ya Macintosh-eğri ya da Miller-düz olarak adlandırılır. Erişkin ve çocuklar için çeşitli boylarda bleytler bulunur. Fiber optik olanları da vardır.

Solunumu duran ya da solunumu yetersiz olan hastaların solunumu güvenlik altına almak veya solunumu kontrol etmek amacıyla solunum desteği için endotrakeal tüpün Trakea içine yerleştirilmesi gerektiğinde Laringoskop ihtiyacı doğar. Laringoskop endotrakeal tüpün Trakeaya yerleştirilmesi yani endotrakeal entübasyon için kullanılır.

Monitör

Temel olarak kalp aktivitesini yani kalp ritmini ve ST segmentini takip etmek gerektiğinde kaydetmek amacıyla kullanılan bir cihazdır. Bu cihazların kan basıncını ölçen oksijen saturasyonunu ölçen, vücut sıcaklığını ölçen gelişmiş şekilleri de mevcuttur. Temel olarak kan dolaşımı kontrolü monitör ile yapılır. Hastanın kan dolaşımında sorun olup olmadığını anlamak için hastayı mönitörize etmek şarttır. Kalp aktivitesinin olup olmadığının tespiti ile kalp ritminde değişiklikler olup olmadığının ve fibrilasyon teşhisinde kullanılır.

Elektrokardiyograf Cihazı

Kalpte meydana gelen elektriksel faaliyetin dolayısıyla kalp kası ile ileti sisteminin durumunu kaydetmeye yarayan cihazdır. Kâğıt üzerindeki kayıta da elektrokardiyogram denir. Kalple ilgili herhangi bir problem düşünülen tüm hastalarda elektrokardiyogram (EKG) yapılması gereklidir.

Ventilatör Cihazı

Respiratör ve denen ventilatör solunum desteği için kullanılan cihazlara verilen addır. Solutucu veya solunum cihazı olarak da adlandırılır. Bu cihazlar hastalara otomatik olarak solunum yaptırırlar. Hastaların kendi kendine solunumunun hiç olmadığı ya da yetersiz olduğu durumlarda kullanılır. Çok hızlı ve yüzeysel solunumda olduğu gibi hastanın solunumunun zorlandığında ayrıca solunum yüzeysel ise normal derinliğine ulaştırmak ve solunumu etkinleştirmek, oksijenlenmeyi artırmak için ventilatör kullanılır.

Hastanın ventilatöre bağlanması ağzı ve burnu birlikte içine alarak kapatan maske yardımı ile yapılabilir ki buna dışarıdan (non invaziv) solutma denir. İnvaziv ventilasyon (girişimli solutma) şeklinde solutma, cihazının Trakea içine yerleştirilen endotrakeal tüpün ucuna bağlanarak ya da trakeostomi açılmış ise buradaki tüpe bağlanarak hastanın solutulması işlemidir.

Kan Şekeri Ölçüm Cihazı (Glukometre)

Kandaki glikoz oranı desilitre başına miligram (miligram/desilitre, mg/dl) olarak ölçen cihazlardır.

Koma durumunda komanın sebebinin diyabetik ketoasidoz olup olmadığının belirlenmesi için ve genel durumu bozuk hastalarda istenen tahlillerden biridir. Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) tanısı koymak gerekli bir tahlildir. İnsülin verilen hastalarda insülin miktarını ayarlamak için de mutlaka kan glikoz değerine bakılmalıdır.

İntraosseoz Tabanca ve İğneleri

Kemiklerin medüller kavitesine infüzyon vermek amacıyla ulaşmak için kullanılan cihaza İntraosseoz tabanca denir ve burada bahsedilen iğnelerde bu tabanca ile kullanılır. Kemik içine verilen ilaç veya sıvı medüller kaviteden venöz sisteme katılır.

İntraosseoz tabanca ve iğneleri hangi durumlarda kullanılır: Kan ya da vücut sıvılarının kaybı nedeni ile genel durumu kritik hâle gelmiş ya da damar yolu ile acil ilaç verilmesi gereken hastalara çok hızlı ve iyi çalışan bir damar yolu açılması gereklidir. Bu damar yolu bazen çeşitli nedenlerle açılamayabilir ya da açılması zaman kaybına ve hastanın durumunun kötüleşmesi ya da hayatının kaybedilmesi ile sonuçlanabilir. Böyle durumlarda intraosseoz tabanca ve iğnesi kullanılarak ilaç veya sıvılar buradan verilebilir. Bu hastalar acil servise gelmeden önce uğraşıldığı hâlde damar yolu açılamamış ya da açıldığı hâlde yeterli ilaç veya sıvı verilemeyen yani çalışmayan damar yolu varsa intraosseoz tabanca kullanılma gereği oluşur.

Oksijen Sistemi

Hastaya gerekli olan oksijenin sağlandığı cihaz ve ekipmanlara denir. Oksijen ya bir oksijen tüpü ile ya da merkezi sistemden sağlanır. Oksijen tüpleri metalden yapılmış sağlam silindir şeklindedir. Oksijen tüpü içindeki basınç hastaya direk vermek için çok fazla olduğunda regülatör kullanılarak tüpten hastaya verilmek üzere oksijen alınır. Flowmetre (akımölçer) ile oksijenin dakikada verilecek miktarı litre olarak ayarlanır. Ayrıca Humidifer denen nemlendiriciler kullanılarak hastaya verilen oksijenin nemlendirilmesi sağlanır. Oksijen sistemi hastaya verilen oksijen konsantrasyonunu artırarak vermeyi sağlar. Solunum güçlüğü çeken hastalarda arteriyel kandaki parsiyel oksijen basıncını artırmak gerektiği durumlar ile dolaşım yetmezliği, miyokart enfarktüsü, yanık, travma, sepsis gibi genel durumu ağır hastalarda hücrelerin oksijen ihtiyacını karşılamak üzere kullanılır. Hastanın solunumu durmuş ya da çok yetersiz ise oksijen ventilatör gibi diğer cihazlar yardımı ile verilir.

Aspiratör

Hastanın herhangi bir yerinde biriken kan ve sıvıların bulunduğu yerden uzaklaştırılması amacıyla kullanılan cihazlardır. Emme sağlayan bir pompa ve emilen sıvıların toplandığı rezervuardan oluşur. Cerrahi aspiratörlerde emme olayı sırasında aspirasyon sondasının dokuları yapışarak tıkanmasını önlemek amacıyla vakum yerine bir negatif basınç pompası kullanılır.

Acil müdahalede öncelik, soluk yolunun açık olmasını ve sürekli açık kalmasını sağlamak olmalıdır. Soluk yoluna acil müdahale sırasında aspiratör hep hazır olmalıdır. Çünkü hasta ağzı tükürük, sekresyon, kan, balgam başta olmak üzere çeşitli sıvılarla dolu olabilir. Bunlar aspiratörle temizlenmelidir. Yaralan bir arter veya venin bağlanması için bu damarların görülebilmesi amacıyla burada biriken kanın da aspiratörle alandan uzaklaştırılması gerekir.

Servikal ve Spinal İmmobilizasyon Malzemeleri

Boyun ve diğer omurgaların yaralanması olan hastalarda taşıma sırasında omurilik (medulla spinalis, Spinal cord) yaralanmasından korumak için kullanılan malzemelerdir. Boyun için kullanılana boyunluk (cervical collar) diğer omurgaların yaralanmaları için kullanılana da travma tahtası, sırt tahtası, vakum sedyesi, Back Raft Sistemi, kaşık sedye (faraş sedye veya scoop sedye) gibi adlarla adlandırılır. Servikal ve spinal immobilizasyon malzemeleri omurga stabilizasyonunun sağlanması ve kırıkların desteklenmesi gerektiği durumlarda kullanılır.

Hasta nörolojik olarak normal görünse de ve bel/boyun ağrısından şikâyet etmese de bu, omurga/omurilik yaralanmasının olmaması anlamına gelmemelidir. Yaralı araç içinden çıkarılacaksa boyunluk kullanılarak çıkarılmalıdır. Şuuru kapalı hastalar aksi radyolojik olarak kanıtlanıncaya kadar omurilik yaralanmalarının olduğu varsayılır ve servikal ve spinal immobilizasyon uygulanır.

Ambulans Cihaz ve Malzemeleri

Ambulans içinde yer alan cihazlar; Ambu, Laringoskop, Oksijen sistemi, kan şekeri ölçüm çihazı ve tansiyon aletidir. Bu cihazlardan Ambu, el yardımı ile sıkıştırılmak sureti ile içindeki havayı akciğere gönderebilen yapay solunum cihazıdır. Ambu cihazı, zor solunum yapan veya solunumu durmuş olan hastalara yapay solunum yaptırmak amacıyla el gücü ile kullanılır.

Tansiyon Aleti

Kan basıncını ölçmeye yarayan cihaza tansiyon aleti ya da kan basıncı ölçer denir. Ölçmede kullandığı sisteme göre civa kullanan, hava sistemi ile çalışan ve elektronik olmak üzere üç tipi vardır. Hava sistemi ile çalışan tipleri bir stetoskop ile birlikte kullanılır. Genellikle hava sistemi tansiyon aletlerinde ölçüm yapılacak yere sarılan manşon, basıncın ölçüldüğü ve gösterildiği manometre bulunur. Elle sıkınca havayı manşona gönderen puar, puara dayanak olan puar kaşığı, hava valfi gibi parçaları vardır. Ölçüm skalası genellikle 0-300 mmHg’dır.

Tansiyon aleti hasta muayenesinin bir parçası olarak yaygın olarak kullanılır. Hastanın kan basıncının yani tansiyonunun yüksek, normal ya da düşük olduğunun tanısını koymak için tansiyon ölçmek şarttır.

Tansiyon değeri sistolik kan basıncı değeri/diastolik kan basıncı değeri şeklinde yazılır ve birimi milimetre civadır. Tansiyonun normal değeri 120/80 mmHg ve altındaki değerlerdir. 120-139/80-89 mmHg prehipertansiyon (yüksek tansiyon başlangıcı); daha yüksek değerler ise hipertansiyon olarak adlandırılmaktadır ve hastalık olarak kabul edilir.

Ambulans Malzemeleri

Sedye

Hasta veya yaralı taşımaya yarayan malzemeye sedye denir. Sedyeler, kullanım alanına göre değişik şekillerde üretilmiştir. Depolama ve taşıma kolaylığı sağlayan teleskopik ve katlanabilir sedye çeşitleri vardır. Katlanmayan sedyelere adi sedyeler denir. Ambulanstaki kızağa tespit edilen kızaklı sedyeler, eklemli katlanabilir sedyelerdir. Sedyede ince bir yatak ve yastık ile yaralıyı sedyeye bağlamaya yarayan askılar ve bağlar vardır.

Teleskopik Sedyeler

Teleskopik sedyeler katlanabilir özelliğe de sahiptir. Sedyedeki iki sırığın boyu teleskopik yapıdadır. Sedyenin boyu ayarlanabilir. Kullanılmadığı zamanlarda tutamaklar sırıklar altına veya içine itilir. Katlanan sedye tek sırık halinde kolayca taşınır ve depolanır. Dar geçitlerde, dönemeçlerde merdiven aralığında kısaltılarak dönüşler kolaylaşır.

Taşıma Tenteleri

Tente, branda veya sağlam kumaşlardan yapılmış sedyelerdir. Uzun kenarlarındaki deliklerden halat geçirilmiştir. Bu halatlara taşıma halatı denir. Halattan tutularak yaralı taşınır. Taşıma tenteleri kolayca katlandığından depolama ve taşıma kolaylığına sahiptir. Afetlerde yaralı taşımayı kolaylaştırırlar.

Neil Robertson Sedye

Dayanıklı brandadan yapılmıştır ve içerisinde omurga tahtası bulunan sedyedir. Sırıkları değişik materyalden yapılabilir. Sedyenin baş ve ayak tarafında taşıma halkaları vardır. Bu halkadan çekme halatları geçirilir. Askı aparatları ile yatay asarak taşıma, dikey asarak taşıma gibi geniş kullanım alanına sahip yaralıyı etkili bir şekilde hareketsiz ve ilk yardıma en uygun konumda sabitleyen geniş kullanım alanına sahip bir sedyedir.

Neil-Robertson sedyesi dar aralıklardan suyolu ve kanalizasyon kanallarından yaralının çekilerek taşınmasına yarar. Yaralıyı yüksekten indirme veya çukurdan çıkarmaya yarayan mekanik yapıya sahiptir.

Adi Sedyeler

Tente, sırıklar, tutamakları ve sabit traverslerden meydana gelir. Adi sedyeler katlanmazlar. Yaygın olarak kullanılan adi sedyeler iki veya dört kişi ile taşınır.

Eklemli Sedyeler

Sedye sırıklarının ortasındaki eklem ile sedye ikiye katlanarak boyu kısaltılır. Eklemli sedyeler, sadece depolama ve taşıma kolaylığı sağlar.

Sedye hangi durumlarda kullanılır: Sedye hasta ve yaralı insanların bir yerden başka bir yere taşımasında kullanılır. Taşınacak kişi battaniye ya da benzeri bir malzeme ile sarılır ve sedye üzerindeki kişinin düşmesini önlemek için sedyeye mutlaka tespit edilir. Bu işlemleri yaparken bir kişi bir sorumlu olmalı ve komutları vermelidir.

Ambulansa Yükleme Kuralları

Yaralı, standart sedye ve battaniye ile getirilmiş ise ilk yardımcılara boş sedye ve battaniye verilir. Yaralı doğrudan doğruya sedye ile ambulansa yüklenir. Uygun olmayan sedye ile getirilmiş ise yaralı önce standart ambulans sedyesine alınır, sonra ambulansa yüklenir. Yaralının başı ambulansın ön tarafına doğrudur. Yani önce baş taraf yüklenir. Sedyeler ambulansa, yaralılar da sedyeye bağlanarak tespit edilir.