Ünite 8: Bilginin Görsel Sunumu

Giriş

Bir sunum için plan geliştirilirken yapılması gereken çalışmalar arasında bilginin görsel sunumu için destek olacak yardımcı araçların hazırlanması da yer almaktadır. Sunum planı hazırlandıktan sonra görsel yardımcıların nerede ve nasıl kullanılacağına karar verilir. Sunum dosyalarının hazırlanması dikkat ve özen isteyen bir çaba gerektirir. Özellikle sunum dosyaları olarak günümüzde yaygın olarak slaytların tercih edildiği görülmektedir. Slaytlar ve diğer görsel araçlar, sözlü bir sunumun başarısına katkıda bulunabilir. Sunum dosyalarının önceden dikkatli bir tasarım içerisinde hazırlanması gerekir. Bunun için uygun bir slayt seti oluşturulur ve görsel malzemeler dikkatle organize edilir ve gözden geçirerek çalışılır (Davis, 2004: 175).

Görsel Yardımcılardan Yararlanma

Birçok uygulamada, sunum sözcüğü otomatik olarak “görseller” veya daha güncel terim olarak “grafikleri” kullanır. Görsel yardımlar, diğer sembolik imgelerde olduğu gibi hem yazılı hem de sözlü metinlerde kelimeleri tamamlayıcı nitelikte olabilir. Temel işlevi, tek başına konuşulan veya yazılan kelimelerin ötesinde noktaları netleştirmektir. Etkili bir şekilde kullanılırlarsa, mesajı güçlendireceklerdir (Davis, 2004: 163). Başarılı sunum yapmayı öğrenmenin faydaları şöyle sıralanabilir (Chan, 1998: 4):

• Fikir ve bilgi iletişimini arttırma
• Mesleki ilerleme fırsatlarının artışı
• Özgüven artışı

Görsel yardımcılar bir sunumun başarısını etkiler. Ne kadar görsel ögeye ihtiyacınız olduğunu ve bunlara ne dahil edeceğinize karar verirken, iletişim kurmak istediğiniz bilgi türünü göz önünde bulundurun. Karmaşık bilgiler, grafikler ve figürler en iyi broşürler ve diğer görseller aracılığı ile aktarılır. Gösteriler, öğretim broşürleri, videolar, slaytlar, ekipmanlar ve ürünler gerektirebilir (Silvis, 2014:30) Görsel yardımcılardan yararlanılması sunum yapan kişinin daha profesyonel ve ikna edici olduğu algısını yaratmaktadır. Sunuma destek olacak görsel araçların kullanılması konusunda akılda tutulması gereken birtakım özellikler vardır (omas, 2003:38):

• Tepegöz / projektör / bilgisayar slaytları gibi görsel yardımcılar, dinleyenlerle göz teması kurmaya yardımcı olması için kullanılmalı.
• Sadece önemli bilgileri sunmak için görsel yardımcılardan destek alınmalı.
• Profesyonelce hazırlanmalarını sağlanmalı.
• Kullanılacak görsel yardımcının kullanımı öğrenilmeli.

Öncelikle yapılacak olan sunumla ilgili olarak ne tür bir görsel yardımcı gerektiği saptanır. Alternatif seçenekler varsa avantaj ve dezavantajlar değerlendirilerek seçim yapılır. Bazen birden fazla araç kullanmak gerekebilir (Bradbury, 2006:89; eobald, 2013:71; Lester, 2009:95; Adair, 2004:159; Leech, 2004:124-125):

Beyaz Tahta (Flipchart): Beyaz tahta, küçük gruplar için daha uygundur, hazırlaması kolaydır. Daha çok grupla birlikte bazı tartışma ve çıkarımlarda bulunulacaksa gerekli olabilir. Beyaz tahta kullanmanın avantaj ve dezavantajlarını da dikkate almak gerekir. Beyaz tahtanın bir avantajı, genelde bir sunum belgesinden daha büyük olmasıdır, dolayısıyla bunun üzerine çok daha fazla bilgi oluşturabilirsiniz. Ayrıca, düzeltme gerektiren şeyleri yazabilir ve değişiklikleri silebilir ve yeniden yazarak yapabilirsiniz. Birçok dinleyicinin, eğer sunum bir öğrenme çabası gerektiriyorsa öğrenmelerine ve hatırlamalarına yardımcı olur. Dezavantajı ise bir kez dolduğunda, daha fazla bilgi yazmak için her şeyi silmek zorunda kalmanızdır. Ayrıca, üzerinde tutmaya değecek bir şey varsa onu da yanınıza alamazsınız. Taşıması zor ve dinleyenlerle göz temasının kaybolmasına neden olmaktadır.

Akıllı Tahtalar (Elektronik Beyaz Tahta): Akıllı tahtalar, çok parlak bir sunum için multimedya unsurlarını birleştirme fırsatı sunan elektronik beyaz tahta hâline gelmiştir. Yazıların kalıcı olmasını sağlamak için günümüzde artık akıllı tahtalardan yararlanılmaktadır. Bu tahtaların en büyük özelliği interaktif olmasıdır. Tahtaya yazılan ve çizilen her bilgi, aynı zamanda dinleyicilerin bilgisayar ekranlarında da takip edilebilmekte ve kaydedilebilmektedir.

Tepegöz: Asetat kullanımı için uygundur. Kullanımı kolay ve esnek olmasına rağmen görüntü kalitesinde sorun yaşanabilir. Sunumun kalitesini asetatların tasarımı belirler.

Bilgisayar Kullanımı: Günümüzde yayın olarak kullanıldığını görmekteyiz. Ancak mutlaka bir projeksiyon bağlantısına ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca dizüstü bilgisayarların ortaya çıkışı kişisel bilgisayarların projeksiyon olan her ortamda sunum aracı hâline getirilmesine olanak sağlamıştır.

Video ve Film Kullanımı: Rapora bağlantılı olarak yapılacak sunumda, örneğin reklam ya da tanıtım görüntüsü için, bir video ya da film kullanmanız gerekebilir.

Autocue ya da Prompter: Prompter (suflör) sunum cihazları Autocue firmasıyla özdeşleştiği için birbirinin yerine geçecek biçimde kullanılmaktadır. Metnin boyutu, rahatça okumak için yeterince büyük olmalı, ancak çok da büyük olmamalıdır. Bazen gözlük taktığınız zaman metin boyutunu değiştirmeniz gerekebilir. Metin parçaları, normal konuşma sırasında duraklayacağınız noktalarda kullanılmalıdır. Önemli olan onu kolayca okuyabilmektir. Sunumlarda kullanımı isteğe bağlıdır ve prompter kullanımı konusunda kendinizden emin olduğunuzda tercih edilmesi gereken bir araçtır. Genellikle profesyonel konuşmacılar bir senaryoya bağlı kalarak konuşmaktadır ve “sahne yönergeleri” eklemektedir. Bunlara (duraklama) ve (videoyu oynatma) gibi talimatlar dâhildir.

Sunum yapılan ortamı hazırlama işi size aitse yani sunum organizasyonu siz yapıyorsanız başarılı bir sunum yapabilmeniz için ortamın uygun ve yeterli olmasını sağlamalısınız. Yapılacak sunum 15-30 dakika arasında bile olsa dinleyenlerin özellikle konforlu bir ortamda sizi dinlemelerini sağlamanız gerekir. İdeal sunum ortamında şunlara dikkat edilmelidir (Chan, 1998:67):

• Sandalyeler uzun süre oturacak kadar rahat olmalı,
• Katılımcı sayısına göre sandalye sayısı ayarlanmalı,
• Oda sıcaklığı çok sıcak ve çok soğuk olmamalı,
• Yeterli havalandırma sağlanmalı,
• Aydınlatma yeterince parlak olmalı fakat çok parlak olmalı,
• Herkesin konuşmacıyı kolayca görebilmesi ve duyabilmesi sağlanmalı,
• Görseller en uzak koltuktan dahi okunabilmeli,
• Projeksiyon gibi görsel yardımcılar kullanılacaksa mutlaka düzgün çalıştığından emin olunmalı,
• Tuvalet, yiyecek ve içecek gibi ihtiyaçlar dikkate alınarak yer planı yapılmalı.

Bir sunum içerisinde kullanılabilecek görsel ögeler şunlardır:

• Fotoğraflar: Fotoğraf yerine çizim tercih edilmeli ama mutlaka fotoğraf koymak gerekiyorsa net olmalı
• Çizimler: Bilgisayar çizimleri iyi görüntü verir ancak çok fazla olması karışıklık yaratır.
• Animasyonlar: Bazı olayları hareketli görüntülerle anlatmak daha kolay olabilir, ancak bu işlemi gerçekleştirecek profesyonel birine ihtiyaç duyulmaktadır.
• Tablolar: Özellikle sayısal verilerden söz ederken tabloların kullanımı yaygındır. Ancak çok uzun ve karışık tablolar izleyiciler için kavraması ve anlaşılması zor olabilir bunun yerine özet görüntüler veren grafikler tercih edilmelidir.
• Grafikler: Kullanım yerine göre farklı grafik türleri seçilebilir. Grafik seçiminde yine ne etkin yol ekranda açık ve net bir görüntü oluşturmasıdır.
• Diyagramlar: Özellikle birbiriyle bağlantılı konuları vermek için görsel bir bağlam vermek üzere kullanılır.
• Akış Şemaları: Bir süreç hâlinde devam eden olaylar için kullanılması uygundur.
• Örgüt Şemaları: Çok sık kullanılmamakla birlikte kurum tanıtımlarında bu şemanın kullanımı yaygındır. Önemli olan yazıların okunabilir olmasıdır.

Yukarıda bir kısmının özellikleri açıklanan görsel içerikler temel olarak iki biçimde ele alınabilir: Durağan Resimler (grafikler, tablolar, fotoğraflar, haritalar, zaman çizelgeleri, teknik diyagramlar, organizasyon şemaları, akış şemaları) ve Hareketli Görüntüler (video görüntüleri, animasyonlar, etkileşimli panoramalar). Durağan resimler için dikkate edilmesi gereken özellikler olarak şunlar sıralanabilir:

• Açık ve net resimlerden oluşmalıdır.
• Fotoğraflarda görüntü kalitesi yüksek olmalıdır.
• Mümkünse çizim tercih edilmelidir.

Sunum Dosyalarının Hazırlanması

Çoğu sunum yapan kişi, özellikle de uzun konuşmalar yaparken slayt veya başka görseller kullanmaktadır. Doğru görsel yardımcılar sunuları geliştirebilir. Görsellerin alakalı, okunması ve anlaşılması kolay olmalıdır. Kaliteli slaytlar oluşturmak çok zor değildir. Her şey tasarımcıya bağlıdır. Bazı konuşmacılar farkında olmadan, çok fazla metin, gösterişli yazı tipleri, cafcaı süslemeler, rengarenk sayfalar ve sıkıcı grafikler içeren ayrıntılı görseller üretmektedir. Bu görseller, izleyiciler için sıkıcı ve rahatsız edici olabilir. En yaygın olarak bilinen sunum hazırlama programı PowerPoint programıdır. Ancak günümüzde sunum hazırlama programların sayısı ve kullanımı giderek artmakta ve çok sayıda alternatiflerle karşılaşılmaktadır. PowerPoint dışında yaygın olarak kullanılan Prezi, Haiku Deck, Powtoon, Sliderocket, Keynote, Emaze listelenebilir. Sunum dosyalarında kullanılacak görseller sunumu geliştirmeli ama konuşmanın yerine geçmemelidir. Slaytlar, konuşmalara görüntü eklemek ve bu slaytları kullanarak anlatmak üzere planlanmalıdır. Slaytlar, kitlenizin mesajınızı anlamasına yardımcı olmak için kullanılmalıdır, konuşmanızı okumanız için değil (Silvis, 2014:33). Bir sunum için slaytlardan yararlanmanın iki hedefi olabilir (Davis, 2004: 168):

1. Çekici, okunaklı görsel yardımcıları oluşturmak,
2. Slayt üretiminde zaman ve maliyet tasarrufu sağlamak.

Görsel yardımcıları kullanırken dikkat edilmesi gereken bir takım genel kurallara uyulması her türlü görsel yardımcının kullanımında hatalardan uzak kalınmasını sağlayacaktır (Davis, 2004: 163):

1. Kolay anlaşılacak kadar basit hâle getirilmeli.
2. Resim veya yazılar açıkça görülebilecek kadar büyük ve anlaşılır olmalı.
3. Gerçek sunum öncesinde yeterince uzun süre deneme yapılmalı.
4. Dinleyicileri rahatsız etmeyecek biçimde, görsel yardımcıları konuşmayla bağlantılı olacak şekilde koordine edilmeli.
5. Görsel yardımı içeren bir sunumdan hemen önce, gereken tüm ekipmanın hazır olduğundan ve sorunsuz çalışmadığından emin olunmalı.

Eğer sunuş dosyasın içerisinde video kasetleri, film şeritleri veya ses dosyaları varsa konuşmacıyı tamamen etkisiz hâle getirmesine izin verilmemelidir. Bazı nesnelerin gösterimi değerli olabilir ama dikkat dağıtıcı olmasına izin verilmemelidir. Gösterime konu olan nesneler tüm izleyicilerin görebileceği kadar büyük olmalı ama bir sunum boyunca dikkatini dağıtacak kadar da gösterişli olmamalıdır. Görsel yardımcıların kullanımıyla, yavaş ve dikkatli bir şekilde konuşulduğunda izleyenlerin konuşmacıyı anlaması kolaylaşır (Davis, 2004: 165).

Sunumlar için kullanılacak görsel yardımcılar, stil, düzen, renk, tür ve biçim açık ve estetik açıdan uygun olmalıdır. Sembolik değerlerin kullanımı, kurumsal kimlik unsurları, sunuş konsepti için tercih edilen görsel özellikler, iletileri kitleye taşırken içerik kadar önem taşıyabilir. Ancak yine de bir slayt seti için renk bütünlüğüne dikkat edilmesi gerekir. sadece bir slayt içerisindeki renk kullanımı değil tüm sunum dosyası içerisindeki slaytlar arasında da bir bütünlük aranmalıdır.

• Basitlik - Genellikle, sınırlı alt noktalı bir konu,
• Görünürlük - Tüm izleyiciler için açık ve okunabilir olmalı,
• Birlik - Diğer görsel yardımlarla ve yazılı veya sözlü kelimelerle tutarlı ve standart olmalı,
• Kalite - Berrak, çekici ve estetik açıdan memnuniyet verici,
• Uygulanabilirlik - Uygun malzeme, imkan ve süre ile mümkün olan üretim ve sunum.

Slaytlardaki metinler; başlık slaytları, anahtar kelimeler ve tablolar ve şekillerdeki verilerden oluşur. Sunum yapacağınız ortamı hakkında önceden bilgi sahibi olunmadığında sunumların büyük bir salon kullanılacağı hesap edilerek oluşturulmalıdır. Büyük bir salon için hazırlanmış bir slaytın küçük bir salon için kullanımı sorun yaratmaz ama küçük bir salon içi hazırlanmış slayt büyük bir salonda etkisini yitirebilir.

Sunum dosyasını oluştururken kullanılacak olan metin miktarı çok önemlidir. Ekranda mümkün olduğunca dar kapsamlı metin olmalıdır. Ancak izleyicinin konuyu takip edebilmesi açısından önemli kavramlara yer verilmelidir. Dinleyiciler, konuşabildiğinizden daha hızlı okuyabilir. Metin kullanımında sade ve öz olmak gerekir.

Slaytın basitleştirilmesi, anlaşılmasını ve sunumunun daha kolay olmasını sağlayacaktır (Lester, 2009:95).

Metindeki tekrarı kaldırmak, slaytları bir ana nokta ile sınırlamak, görüntünün boyutunu arttırmak ve sayısal bilgileri daha büyük ve daha net hâle getirmek slaytların kullanılabilirliğini mümkün kılar. Slaytlar, sunum yapan kişiye kelimelere sürekli olarak başvurmadan konuşma fırsatı verir ve dinleyicinin hatırlaması çok kolay olan bilgileri sağlar. Kullanılan metin, uzun cümleler ve paragraar değil, anahtar kelimeler ve cümlelerle sınırlı olmalıdır. Konuşmalar, bu anahtar unsurlar hakkında gereken bilgileri içermelidir. Karmaşık slaytlar, izleyicinin sunuşu takibini zorlaştırmaktadır. Konuşmanın tamamı slaytta yer almamalıdır. İzleyenlerin konuşmacıyı takip etmekle slaytları yazılanları okuma arasında kalmasına izin verilmemelidir. Bu nedenle slaytlarda yer alan metin miktarı dar kapsamlı olmalı ya da maddeler hâlinde sunulmalıdır. Metin paragraf hâlinde verilecekse 2-3 satırı geçmeyen küçük paragraflar olabilir. Slaytlardaki metinler maddeler hâlinde verilecekse kesin bir standardı olmamakla birlikte bir sayfada en fazla altı satır ve her satırda en fazla altı kelime verilmesi önerilmektedir.

Yazı tipi büyüklüğü: Sunuş yapılacak mekanın büyüklüğüne göre seçim yapılmalıdır. Büyük mekanlarda uzaktaki seyircilerin rahat okuyabileceği bir font (yazı tipi) büyüklüğü seçilmelidir. Yazı tipi büyülüğü 28-30 punto altında olmamalıdır. Bu büyüklük istenen metnin tamamının slayta sığmasına engel olabilir ama slayt başlığını aynı tutarak slayt sayısını artırmak mümkündür. Büyük - küçük harf kullanımı: Bağırmanın bir biçimi olarak kabul edildiğinden tüm harfleri BÜYÜK girmekten kaçınılmalıdır. Standart büyük ve küçük harf kuralları uygulanmalıdır. Bir slayt içerisinde başlık ve ana metin kısmı olmak üzere iki alan bulunmaktadır. Farklı yazı tipi uygulamasının buna göre ayrılması uygundur. Kelime sayısı az olan başlıklarda büyük harf kullanımında bir sakınca olmaz. Ancak ana metin kısmında BÜYÜK harf kullanımı okumayı zorlaştırması nedeniyle tercih edilmemelidir.

Slayt Başlıkları: Slaytların başlık kısmı boş bırakılmamalıdır. Aynı konu çerçevesinde başlıklar aynı kalabilir gerekirse alt başlıklar oluşturulabilir.

Slayt Geçişleri: Sunuş için tasarlanan PPT dosyalarında sayfa içinde ya da sayfa geçişlerinde efekt kullanmak uygun değildir.

Kapanış sayfası: PowerPoint dosyalarında sunuşlar siyah boş bir ekranla tamamlanır.

Bir renk teması uygulamak slaytlara tutarlılık kazandıracaktır. Bir renk teması, birbirini tamamlayan aynı renk tonlarını eşleyen bileşimdir. Renk seçiminizin geri tepmeyeceğinden emin olmanın en iyi yolu, uzmanların bilgeliğini takip etmektir. Kötü renk kullanımı, görsellere üç temel biçimde zarar verebilir (Leech, 2004:145):

• Okuma güçlüğü
• Renk ilişkilerinin kötüye kullanılması
• Kültür tuzakları.

Metin özellikleri açısından dikkat edilmesi gereken noktalar şöyle özetlenebilir:

• Her sayfada sadece bir kavram ele alınmalı.
• Hareketli metin ve sayfa akışlarından kaçınmalı.
• Madde imlerinin kullanımı: en fazla 6-8 madde ve her satırda en fazla 6 kelime.
• Süre giden adımlardan ve sıralı süreçten bahsedilmiyorsa sıralı madde imi kullanılmamalı.
• Kısa paragraflar: Ortalanarak verilmeli kenarla çok fazla yaslanmamalı.
• Aynı sayfada en çok iki farklı yazıtipi olmalı: Başlık ve açıklayıcı metin için iki farklı yazıtipi seçimi yeterlidir.
• “Anahtar kelimeler” kullanılmalı: Anahtar kelimenin vurgulanması, izleyicinin kavramı seçmesine ve hatırlamasına olanak sağlar.
• Kapanış için teşekkür ve iletişim bilgilerini içeren bir sayfa kullanılmalı.

Resim ve metinleri aynı slayt içerinde bulundurmaya dikkat edilmelidir. İkisinin aynı slaytta olmasının avantajları;

• Sadece metin olan slaytlar zaman harcanan slaytlar olduğu için sadece metin olması açısından sıkıcıdır.
• Eğer slaytta sadece resim varsa üzerinde konuşulacak şeyler konusunda hatırlatıcılara ihtiyaç duyulabilir, eğer açıklamalar metin olan slaytta kaldıysa resim olan slaytta çok vakit geçiremezsiniz ve resmin etkisi yeterince verilemeyebilir.
• Resim ve metin bir aradaysa siz konuşurken dinleyiciler kulaklarıyla size gözleriyle resme odaklanabilirler.

İyi ve uygun görsellere sahip olunduğunda görsellerin sağlayacağı katkılar şunlar olacaktır: (Leech, 2004:123)

• İlgi Çekme: İnsanlar kulağın yanı sıra gözü de çeken şeylere daha çok dikkat etmektedir. Bir konuşmaya açık ve net görüntüler eklemek ilgiyi yakalayabilir veya yeniden canlandırabilir.
• Anlama: İş ve teknolojinin karmaşık doğası bilginin görsel ve sözlü olarak sunulmasını gerektirmektedir. Basit bilgiler bile, duymanın yanı sıra görüldüğü takdirde daha iyi kavranabilir ve anlaşılabilir.
• Netlik ve İçgörü: Tartışmalı bir noktayı ya da sorunu açıklığa kavuşturmak için bir beyaz tahta veya sunum kullanılarak çözülebilir.
• Profesyonel Görüntü: İyi bir konferansa katılan bir sunucu, görselleri önceden hazırlar ve bunları etkili bir şekilde kullanır.
• Verimlilik: Yapılan çalışmalar, aynı mesajın görselleri kullanarak daha hızlı ve genellikle daha iyi iletilebileceğini göstermektedir.

Görsellerin kontrolü: Görsellerinizi yarattıktan sonra konuşmanızla bunları kullanarak uygulamanız ve prova yapmanız yararlıdır.

Slaytların kontrolü: Her slaytın her kelimesi dikkatli bir şekilde okunmalı ve yazım hatalarından kaçınmalıdır.

Videolar ve sesli görsellerin kontrolü: Videolar profesyonelce oluşturulmalı veya en azından kendi hazırladığınız profesyonel bir görünüm ve sese sahip olmalıdır.

Doğru veri görüntüleme formunun seçilmesi: Veri sunumu için, mesajınızı en iyi tasvir eden görsel biçimi seçin.

Başarılı Sunum İlkeleri

Başarılı bir sunum için ele alınması gereken temel ilkeler şunlardır (Chan, 1998:2):

Konu ve İzleyicinin Uyumu: Yapılacak olan sunuşun hedef kitlenin ilgi duyduğu bir konu olmasına özen gösterilmelidir.

Bilgileri Etkin Bir Şekilde Düzenleme: Başarılı sunum için bir noktadan başka noktaya mantıksal olarak izleyen bir taslak oluşturulur.

Doğru ve Yeterli Bilgi Miktarını Belirleme: Sunum süresinin yapılacak olan sunum içeriği için yeterli olmadığı durumlarda sunum yapan kişiler, sunumlarını hızlandırarak veya önemli noktaları atlayarak sunumlarını kötü biçimde tamamlamak zorunda kalırlar.

Zamanında Başlama ve Bitirme: Sunum yapanların dinleyenlere saygı gösterme sorumluluğu nedeniyle bir zaman çizelgesine uyması gerekir.

Duyulmak ve Anlaşılmak Üzere Konuşma: Başarılı olan sunumcular sunumlarını yüksek sesle yaparlar.

Doğru Sunum Yardımcılarının Seçimi: Tepegöz asetatları, bilgisayar slaytları, broşürler ve videolar gibi özenle hazırlanmış ve dikkatle kullanılan sunum yardımcıları ilgiyi artırabilir ve izleyicilerin konuyu anlamasına yardımcı olabilir.

Güvenle İletişim Kurmak: Başarılı sunum yapan kişiler yakın ilişki kurar ve sunum boyunca bu ilişkiyi sürdürürler.

Konuşulan kelimelerle düşüncelerin iletişim kurma veya ifade etme gücünü artırmak için izlenecek bazı ilkeler vardır. Adair’in (2004:56-) sunduğu altı etkili konuşma ilkesi vardır:

Açık ve Net Olun, Hazırlıklı Olun, sade olun, canlı, doğal olun, kısa ve öz olun.

Beden dilinin kullanımı sözlere samimiyet katar ve kendine olan güveni pekiştirir (Olson, 1998;72). Bu nedenle konuşma sırasında beden dili kullanmaya özen gösterilmelidir. Konuşma sırasında beden dili açısından nelere dikkat etmemiz gerektiğine yönelik ipuçları şunlar olabilir (Tekinalp, 2007:95-109):

• Konuşurken göz teması kurmalı.
• Mimikler yumuşak olmalı.
• Hareketler doğal, abartısız ve saygılı olmalı.
• Neşeli görünmeli.
• Kendinize güvendiğinizi belli etmeli.
• Yüz ifadesi konuşmayı desteklemeli.
• Alçak gönüllü davranmalı.

Grup Sunumları

Takım ya da ekipler, üyelerini tümüyle paylaştıkları ortak bir amaca ulaştırmak için çalışan ve birbirlerini tamamlayıcı becerilere sahip kişilerden oluşan küçük gruplardır. Grup içerisinde yer alan kişilerin birbirini tamamlayan bilgi ve becerilere sahip olmaları beklenir. Grup olma nedenleri ortak amaç ve hedeflerinin olmasıdır. Genellikle az sayıda kişiden oluşurlar ve birbirlerine karşı sorumludurlar. Grup sunumlarında uyum sağlamak için birbirlerini iyi tanıma ve ortak hareket etmeyi öğrenme, başarılı bir sunum koşulu haline gelmiştir. Gruplar, iş yüklerini ayırma ve çoklu uzmanlığa katkıda bulunma avantajına sahiptir, ancak farklı görüşleri koordine etme konusunda dezavantaja sahiptir.