Ünite 8: Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Değerlendirilmesi

Yükseköğretim Programlarında Yer Alan Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Amacı, Kapsamı ve Önemi

Üniversitelerin görevlerinin yeniden tanımlanması sürecinde, toplum ve üniversiteler arasındaki bağın güçlendirilmesi, işbirliği ve eşgüdümün sağlanması önem kazanmaktadır. 2006 yılında öğretmen yetiştiren kurumların programlarında gerçekleştirilen değişiklik ile “Topluma Hizmet Uygulamaları” dersinin uygulamaya konması da toplum ve üniversite arasındaki bağların güçlendirilmesi adına atılan en önemli adımlardan biri olarak kabul edilmektedir.

Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin içeriği “Toplumun güncel sorunlarını belirleme ve çözüm üretmeye yönelik projeler hazırlama, panel, konferans, kongre, sempozyum gibi bilimsel etkinliklere izleyici, konuşmacı ya da düzenleyici olarak katılma, sosyal sorumluluk çerçevesinde çeşitli projelerde gönüllü olarak yer alma, topluma hizmet çalışmalarının okullarda uygulanmasına yönelik temel bilgi ve becerilerin kazanılması” şeklinde açıklanmıştır. Tanımlamadan da anlaşıldığı üzere Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin uygulama alanları oldukça geniştir ve bu bağlamda, üniversitelerin ve uygulamaları gerçekleştirecek olan öğretmen adaylarının da oldukça esnek davranma şansları bulunmaktadır.

Bu ders sayesinde öğretmen adayları, seçtikleri etkinlik türüne göre hastane ve hapishane gibi genelde dertli insanların bulunduğu yerlerdeki meseleleri, işsizlik çocukların sokağa düşme sebeplerini, probleminin boyutlarını, yaşlıların, özel eğitime muhtaç insanların sorunlarını, çevre problemlerinin, töre cinayetlerinin, kan davalarının, spor fanatizminin, trafik kazalarının sebeplerini, boyutlarını, sonuçlarını öğrenecek, üzerinde düşünecek, kendince çözüm yolları üretecektir. Bu şekilde öğretmen adayları toplumun sorunları ile ilgilenme ve bu sorunlara çözüm arama fırsatı bulabilecekler ve üniversitelerin asli görevlerinden biri olan topluma hizmet sunma yükümlülüğüne katkıda bulunacaklardır.

Kişisel gelişimi teşvik ettiği, vatandaşlık değer ve sorumluluklarını geliştirdiği ve topluma yarar sağladığı kabul edilen Topluma Hizmet Uygulamalarının katkıları Yükseköğretim Kurulu Topluma Hizmet Uygulamaları Yönergesine göre şu şekilde sıralanmaktadır:

• Yerel ve evrensel sorunlara karşı duyarlılığı artırır.
• Projeler üretmeyi, bu projelerde aktif rol almayı (katılımcılığı), çözüm üretmeyi ve işbirliği içinde çalışmayı sağlar.
• İletişim becerilerini geliştirir.
• Yaratıcı düşünme becerileri kazandırır.
• Öz değerlendirme becerisini geliştirir.

Topluma Hizmet Uygulamalarından beklenen yararlar üç ana başlık altında toplanabilir. Bunlar:

• Eğitim kurumlarına katkısı
• Toplumsal yaşama katkısı
• Üniversite yaşamına katkısı

Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin üniversite yaşamına katkı bağlamında ise, kurum olarak üniversiteye sağlanabilecek katkılar şunlardır:

• Eğitim-öğretimin tasarım ve değerlendirilmesi,
• Eğitim-uygulama birimleri ve üniversitenin ARGE çalışmalarına katkı,
• Kalite geliştirme ve stratejik planlama çalışmalarına katkı,
• Akademik personele yönelik katkılar (eğiticilerin eğitimi, ölçme ve değerlendirme hizmetlerine katkı, sosyo-kültürel etkinlikler düzenleme, yöneticilik eğitimi, vb.),
• İdari personele yönelik katkılar (eğitim ihtiyaçlarının saptanması, kurum kültürü ve örgütsel bağlılığı geliştirici etkinliklerle performans artırılması, aday memurluk ve görevde yükselme eğitimlerine katkı, sosyal-kültürelsportif etkinlikler düzenlemek, toplumsal destek fonları oluşturmak, proje ve fonlardan yararlanma olanakları, kişisel ve mesleki gelişim için hizmet içi eğitim programları düzenlemek),
• Diğer fakültelere yönelik katkılar (öğrencilere uyum/oryantasyon programları hazırlamak, öğrenci bilinçlendirici etkinlikler düzenlemek, sosyal sorumluluk projeleri ve ders dışı etkinlikler düzenlemek, fakültelere öğrenci ziyaretleri düzenlemek, vb.).

Topluma Hizmet Uygulamaları Dersi İçin Örnek Uygulamalar

Proje tabanlı bir ders olan Topluma Hizmet Uygulamalarının gerçek anlamda hayata geçirilebilmesi için izlenmesi gereken, dersin etkililiğini ve amaca ulaşma düzeyini olumlu biçimde etkileyecek, belli başlı aşamalar bulunmaktadır. Bu aşamalar Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Topluma Hizmet Uygulamaları Merkezi tarafından şu şekilde ifade edilmektedir:

• Konuyu belirleme (araştırma yoluyla toplumsal sorunların öğrenciler ve öğretim elemanları tarafından belirlenmesi)
• Planlama ve Hazırlık (öğretim elemanları, öğrenciler ve toplumun diğer üyeleri tarafından öğrenme ve hizmet etkinliklerinin planlanması ve başarılı bir proje için yönetsel gereksinmelerin belirlenmesi)
• Uygulama
• Öz değerlendirme (ne öğrendim, topluma ne kazandırdım?)
• Paylaşım (uygulamaya katılan tüm paydaşların uygulamadan elde edilen kazanımlar paylaşmaları ve yaptıkları isten zevk alarak ileriye bakmaları).

Açıköğretim Fakültesi Uygulamaları

Açıköğretim Fakültesi Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programı Topluma Hizmet Uygulamaları dersi kapsamında öğretmen adayları, on üç hafta süresince üç etkinlik gerçekleştirmektedir. Bu etkinlikler ve kapsamı şu şekildedir:

• Materyal toplama: Bu etkinlik, okulöncesi dönem çocuklarının gelişimi açısından önem taşıyan materyallerin toplanması ve işlevsel bir şekilde kullanımının sağlanmasına yöneliktir.
• Bilinçlendirme: Bu etkinlik, okulöncesi dönem çocuklarının belirli konularda bilinçlendirilmesine yöneliktir.
• Beceri kazandırma: Bu etkinlik, okulöncesi dönem çocuklarının becerilerinin geliştirilmesine yöneliktir.

Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Değerlendirilmesi

Bu bölümde Topluma Hizmet Uygulamaları dersi kapsamında hazırlanan projelerin ve öğretmen adaylarının ne şekilde değerlendirildiği ele alınmış; daha sonra da gerçekleştirilen projeler ve araştırma sonuçlarına yer verilmiştir.

Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinde Öğretmen Adaylarının Değerlendirilmesi

Bu dersin değerlendirme sürecine bakıldığında, klasik sınav sisteminin olmadığı, proje sorumlusunun ya da proje kapsamında görevlendirilen kişilerin öğretmen adaylarının dosyalarında yer alan çalışmalar ve raporlar incelenerek öğretmen adaylarının performansları değerlendirilmektedir. Etkinlik programının amacına ulaşıp ulaşmadığının değerlendirilmesi kapsamında ise, işbirliği yapılan kurum ve kuruluşların, katılımcıların ve öğretmen adaylarının görüşlerine başvurulmaktadır.

Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Değerlendirilmesinde E-Portfolyo Yaklaşımı

Üniversitelerin yeni nesilleri yetiştirecek öğretmenlerin yeni geliştirilen ve teknolojiye dayalı ölçme araçları ile ilgili olarak bilgilendirilmeleri büyük önem taşımaktadır. Bu şekilde öğretmen adaylarının hizmet öncesinde tanıdıkları farklı değerlendirme yöntemlerini ileriki yıllarda kendi mesleki yaşantılarında kullanmaları sağlanabilecektir. Bu bağlamda Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin yürütülmesi ve değerlendirilmesinde e-portfolyo yöntemi kullanılmaktadır.

Topluma Hizmet Uygulamaları Dersine İlişkin Algıların Değerlendirilmesi

Topluma Hizmet Uygulamaları dersin uygulanmasına ilişkin genel sıkıntılar şu şekilde sıralanmaktadır:

• Bürokratik sorunlar,
• İletişim problemleri,
• Bütçe ve donanım problemleri,
• Yaratıcılık problemi,
• Standartlaştırma problemleri,
• Dersin dönemine ilişkin zamanlama problemi,
• Sosyal bilimler alanında proje hazırlama problemi,
• Sosyal bilimler alanında proje hazırlama problemi.

Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Toplumsal Faydasının Arttırılmasına İlişkin Öneriler

Eğitim Bilimleri Bakış Açısıyla Eğitim Fakülteleri ve Topluma Hizmet İşlevi Çalıştayı kapsamında hazırlanan alt grup raporlar üç kategoride ele alınmıştır. Bunlar:

• Eğitim Kurumlarına Katkısı,
• Toplumsal Yaşama Katkısı,
• Üniversite Yaşamına Katkısı.