Ünite 3: Futures (Gelecek) Sözleşmeler

Giriş

Futures sözleşmeler fiyatı ve vadesi bugünden belli olan bir varlığın ileriki bir tarihte alım veya satımı üzerine yapılan bir sözleşme türüdür. Futures sözleşmelerin mutlaka organize bir piyasada işlem görmesi, standart sözleşmeler olarak hazırlanması, sözleşmede yer alan tarafların birbirlerini tanımaması ve borsanın her iki tarafın da haklarının korunacağına dair bir garanti vermesi gibi bir takım temel özellikleri taşıması bakımdan forward sözleşmelerden ayrılır. Futures sözleşmelerin işlem gördüğü en büyük borsalara bakıldığında, Amerika’da Chicago Board of Trade (CBOT) ve Chicago Mercantile Exchange (CME) dikkat çekerken, Avrupa’da London International Financial Futures and Options Exchange (LIFFE), Eurex ve Euronext dikkat çeken borsalardır. Bu borsalarda seker, yün, kereste, alüminyum, altın gibi çok çeşitli mallar; pay senedi endeksleri, dövizler ve hazine bonoları gibi çeşitli finansal varlıklara dayalı futures sözleşmeler işlem görmektedir. Futures sözleşmeler yatırımcıların spot para piyasalarındaki fiyat hareketleri nedeniyle karşılaşabilecekleri risklere karsı korunma imkânı vermesi, piyasanın yönünü önceden tahmin edebilen yatırımcılara alternatif yatırım fırsatları (risk üstlenerek alınan) sunması bakımından da günlük ekonomi basının ilgisini çeken önemli sözleşmelerdir.

Futures Sözleşmeler

Fiyat, miktar ve vade anlaşmasının bugünden yapılıp ödemenin ve varlık tesliminin gelecekte bir tarihte gerçekleştirildiği işlemlerdir. Futures sözleşmeleri, herhangi bir varlık veya başka bir ekonomik gösterge (faiz, kur, borsa endeksi vb.) üzerinden de düzenlenebilir. Bir borsada herhangi bir varlık veya başka bir ekonomik gösterge üzerinden düzenlenmiş futures sözleşmesi ilgili olduğu varlık veya gösterge ismi ile anılır. Futures sözleşmesi, belirli nitelikteki ve belirli miktardaki finansal veya ticari bir varlığın sözleşme tarihinde tespit edilmiş bir fiyattan gelecekte alım-satımını hükme bağlayan anlaşmadır. Bu sözleşmedeki amaç, fiyat dalgalanmalarının getirdiği belirsizliği ortadan kaldırmak, belirli bir vade için ilgili finansal aracın fiyatını sabitlemektir. Yeni bir sözleşme geliştirirken, borsalar öncelikle dayanak varlığı, sözleşme büyüklüğünü (bir sözleşmenin kaç adet varlık içerdiği), teslim yerini ve teslim tarihini belirlemelidir. Dayanak varlık bir mal olduğunda, piyasada bu malın farklı kaliteye sahip pek çok çeşidini bulmak mümkün olabilir. Bu kapsamda borsalar bu malın kabul edilebilir özelliklerini ve kalitesini belirlemektedir. Futures sözleşmesinin dayandığı finansal varlıklar genellikle iyi tanımlanmış ve açık bir şekilde ifade edilmiştir.

Bir sözleşme ile ne kadar mal ya da finansal varlık alındığı sözleşme büyüklüğü ile belirtilmektedir. Sözleşme büyüklüğü borsalar için oldukça önemli bir karardır. Eğer sözleşme büyüklüğü çok geniş belirlenirse, göreli olarak daha küçük ve spekülatif pozisyon almak isteyen yatırımcılar bu borsayı kullanamayacaklardır; eğer sözleşme büyüklüğü çok küçük olarak belirlenirse, her bir sözleşmenin işlem görmesinin de bir maliyeti olduğu için bu seferde işlem maliyeti çok yüksek olacaktır.

Teslimin nerede yapılacağı borsa tarafından belirlenmelidir. Teslim yeri özellikle yüksek tasıma maliyetleri içeren mallar için önem taşımaktadır. Taraflar tarafından belirlenen teslim yeri yerine alternatif teslim yerleri belirlendiğinde kısa pozisyonda olan tarafın aldığı fiyat değiştirilebilir. Futures sözleşmeler teslim ayları ile birlikte anılmaktadır. Borsalar teslimin yapılacağı tarihi net olarak belirlemektedirler. Bazı futures sözleşmeler için, teslim periyodu tüm ay olabilmektedir.

Basit anlamı ile fiyat, bir ürünü bir tarafın satmayı, diğer tarafın da almaya razı olduğu seviyedir. Satıcılar fiyat oluşumunda arzı kontrol ederlerken, alıcılar ise talebi kontrol etmektedirler. Serbest piyasa ekonomisi içerisinde fiyatlar arz ve talebe göre belirlenmektedir. Arz kanununa göre herhangi bir malın piyasada fiyatının artması ile arzı da artar, aynı fiyat seviyesinde arzın artması ise fiyatlar üzerinde baskı oluşturur. Talep kanununa göre ise fiyatlar ile ilgili ürüne talep arasında ters bir ilişki vardır. Fiyat yükseldikçe ürüne talep azalacaktır. Futures fiyatlar anlaşılması oldukça kolay bir yöntem ile kote edilmektedir. Bir işlemdeki minimum fiyat adımı fiyatların kote edildiği yönteme bağlıdır.

Sözleşmelerin çoğunda günlük fiyat hareketleri borsa tarafından belirlenmektedir. Eğer fiyatlar günlük fiyat limiti kadar düşüyorsa sözleşme alt limite ulaştı; limit kadar artıyorsa sözleşme üst limite ulaştı denilmektedir. Limit hareketi her iki yöne doğru olan günlük fiyat limitine eşit hareketi ifade etmektedir. Normal olarak sözleşme alt limit ya da üst limite ulaştığında o sözleşmede işlemler durmaktadır. Ancak bazı durumlarda borsa devreye girerek limitleri değiştirme yetkisine sahiptir.

Bir futures sözleşmenin teslim dönemi yaklaştığında, futures fiyatlar dayanak varlığın fiyatına eşit ya da çok yakın olmaktadır. Öncelikle teslim dönemi boyunca futures fiyatların spot fiyatların üzerinde olduğunu varsayarsak, bu durumda yatırımcılar açık bir arbitraj fırsatı yakalayacaktır. İki yatırımcı birbirleri ile doğrudan ilişki içerisindeyse ve bir varlığı gelecekte belli bir fiyattan alım satım konusunda anlaşmışlarsa bir risk söz konusudur. Yatırımcılardan birisi bu isleme taraf olmaktan vazgeçip sözünden dönebilir ya da taraflardan biri sözleşmeye ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyebilir. Borsaların önemli rollerinden birisi de sözleşmenin temerrüde düşmesini önleyerek işlemleri organize etmektedir.

Fiyat çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:

Alış fiyatı: Herhangi bir ürünün alınması için alıcının teklif etmiş olduğu fiyattır.

Satış Fiyatı: Herhangi bir ürünün satılması için satıcısının teklif etmiş olduğu fiyattır.

Ortalama Fiyat: Alım satıma konu olan ürünün, bir seans içerisinde gerçeklesen işlemlerde oluşan fiyatların ortalamasıdır.

Ağırlıklı Ortalama Fiyat: Alım satıma konu ürünün, bir seans içerisinde gerçeklesen işlemlere ilişkin fiyatlarının, ilgili fiyatlardan gerçeklesen işlem hacimleri de dikkate alınarak hesaplanan ortalamasıdır.

Cari Fiyat: İçinde bulunulan anda alım satıma konu üründe gerçeklesen işlem fiyatıdır.

Açılış Fiyatı: Açılış fiyatı herhangi bir vadeli işlem veya opsiyon sözleşmesi için seans başlangıcında ilk işlemin hangi fiyattan gerçekleştiğini ifade eder. Bazı borsalar açılış fiyatını bir önceki günün kapanış fiyatı olarak, bazıları ise açılısın ilk birkaç dakikası içerisinde gerçeklesen fiyatların bir ortalaması olarak belirleyebilmektedir.

Kapanış Fiyatı: Alım satıma konu ürünün seans sonunda gerçeklesen son işlem fiyatıdır.

En Düşük Fiyat: Alım satıma konu ürünün seans süresi içerisinde en düşük fiyatla gerçeklesen işlem fiyatıdır.

En Yüksek Fiyat: Alım satıma konu ürünün seans süresi içerisinde en yüksek fiyatla gerçeklesen işlem fiyatıdır.

Uzlaşma Fiyatı: Vadeli işlem borsalarında alım satıma konu sözleşmelerde gün sonunda teminatların güncellenmesi ve geçici kar zararların hesaplanmasında baz alınan değerleme fiyatıdır. Bu fiyat kapanış fiyatından farklı olabilir.

Spot Fiyat: Alım satımlarda o an için geçerli piyasa fiyatıdır.

Vadeli Fiyat: Alım satıma konu ürünün fiyatının bugünden tespit edilerek tesliminin gelecekte yapılacağı sözleşmelerde belirlenen fiyattır.

Kullanım Fiyatı: Bir ürünü belli bir vadede veya belli bir vadeye kadar alma veya satma hakkı veren sözleşmelerde (örneğin opsiyonlarda) vadede alım veya satımda uygulanacak fiyattır.

Futures sözleşmelerinin vadeli işlem borsalarında işleyişi şu şekildedir: İlk önce herhangi bir vadeli işlem sözleşmesinde pozisyon alabilmek için ilgili sözleşmede öngörülen miktar veya oranda teminat yatırmamız gerekir. Bir tek vadeli işlem sözleşmesinde pozisyon alabilmek için aracı kurum üzerinden takas kurumuna yatırılması zorunlu teminat tutarı başlangıç teminatıdır. Yatırılması gereken başlangıç teminatı tutarı, miktar veya oran olarak sözleşme bazında belirlenir. Yatırımcıların almış olduğu pozisyonlar her gün itibarıyla uzlaşma fiyatı esas alınarak güncellenir. Bu güncelleme sonucunda yatırımcının hesabında bulunan teminat tutarları kar durumunda artar, zarar durumunda ise azalır. Takas kurumları hesapta teminat olarak bulundurulan tutarların düşebileceği seviyeye bir alt sınır koyarlar. Bu sınır sürdürme teminatı seviyesidir. Hesabınızdaki teminat seviyesinin sürdürme teminat seviyesinin altına düşmesi durumunda takas kurumu “teminat tamamlama çağrısı” yapar ve teminatın başlangıç teminatı seviyesine çıkarılmasını talep eder. Güncelleştirme piyasada işlem yapan tarafların sahip oldukları pozisyonların her gün sonunda belirlenen uzlaşma fiyatı esas alınarak yeniden değerlendirilmesidir. Yeniden değerleme sonucu kâr/zararlar hesaplanarak ilgili hesaplara yansıtılır.

Fiziki teslim gerçekleştirilmesi en zahmetli yoldur. Kontrata dayalı malın satın alınması veya satılması gerekir. Futures pazarlarda pozisyonların kapatılmasında fiziksel teslim çok nadir görülür. Fiziksel teslim katılımcılara, depolama, tasıma, sigortalama vb. gibi maliyet unsurları getirmektedir. Teslimin yapılacağı dönem borsa tarafından belirlenmekle birlikte sözleşmeden sözleşmeye göre değişmektedir. Malların teslim durumunda ise teslim almak genellikle ambar makbuzunu kabul etmek ve ödemeyi yapmak anlamına gelmektedir. Sonrasında teslimi alan yatırımcı tüm ambar maliyetlerinden sorumludur. Canlı hayvan futures sözleşmelerinde ise besleme ve hayvanların bakımı ile ilgili maliyetler de bulunmaktadır. Finansal futures sözleşmelerinde teslim genellikle banka havalesi ile yapılmaktadır.

Nakdi teslim futures pozisyonların tasfiyesinde en yeni uygulamadır. Endeks gibi bazı finansal futures sözleşmelerinde teslimin mümkün olmaması nedeniyle nakit uzlaşma geçerli olmaktadır. Ters işlem ile pozisyonun kapatılmasının en sık rastlanan uygulama olduğu söylenebilir. Uzun pozisyon sahibi aynı ürüne dayalı, aynı teslim ayına sahip futures kontratı satın alarak kısa pozisyona geçmekte, buna karşılık kısa pozisyon sahibi aynı teknik koşulları taşıyan futures kontratı satın alarak (uzun pozisyona geçerek) pozisyonunu dengelemektedir. Bir başka ifade ile ters işlem, alım karsısında satım, satım karsısında alım yönünde işlem yapılmasıdır. Ters işlem sonucunda sözleşme ile ilgili tüm hak ve yükümlülükler sona erer.

Spot piyasalardaki işlemlerde, alım satıma konu varlığın bedelinin tamamı pesin olarak ödenir. Vadeli işlem borsalarında işlem yapılması durumunda ise başlangıç teminatı olarak adlandırılan ve işlemin toplam tutarının çok azına karşılık gelen bir tutarın yatırılması yeterlidir. Başlangıç teminatı her bir sözleşme için borsa tarafından belirlenir. Borsa piyasa koşulları çerçevesinde oluşan riske göre teminat oranını artırabilir veya azaltabilir.

Takas odası borsanın bir tamamlayıcısı olup futures işlemlerinde bir aracı gibi faaliyet göstermektedir. Takas odası, her işlemde tarafların performansını garanti etmektedir. Takas odasının asıl görevi gün boyu gerçeklesen tüm işlemleri takip ederek her bir üyesinin net pozisyonunu hesaplamaktır. Nasıl bir yatırımcı aracı kurumda teminat hesabı bulunduruyorsa, bir takas odası üyesi de takas odasında teminat hesabına sahiptir. Bu takas teminatı olarak adlandırılmaktadır. Takas odası üyelerinin teminatı da yatırımcıların teminatında olduğu gibi gün sonu kazanç ve kayıplarına göre izlenmektedir. Ancak takas odası üyesinde orijinal teminat bulunmakla birlikte sürdürme teminatı bulunmamaktadır.

Futures sözleşmelerinde aracılar ve yerel işlemciler olmak üzere iki tür işlemci bulunmaktadır. Aracılar bir komisyon karşılığında müşterilerinin talimatlarını yerine getirirken, yerel işlemciler kendi adına işlem yapmaktadır. Pozisyon alan bireysel yatırımcılar; riskten korunmak isteyenler (hedger), spekülatörler ve arbitrajcılar olmak üzere sınıflandırılabilir. Spekülatörler ise çok kısa dönemli dalgalanmalara karsı pozisyon alan kişiler, günlük spekülatörler ya da pozisyon işlemcileri olmak üzere kendi içinde ayrılabilir. Çok kısa dönemli dalgalanmalara oynayan kişiler çok kısa dönemli olarak sözleşmeyi takip etmekte ve sözleşme fiyatındaki çok küçük hareketlerden kar etmeye çalışmaktadır. Pozisyonlarını genellikle sadece birkaç dakika tutmaktadırlar. Günlük işlemciler ise pozisyonlarını genellikle bir günden daha az bir süre tutmaktadır. Pozisyon işlemcileri ise daha uzun süreler pozisyonlarını tutarak piyasalardaki büyük fiyat değişimlerinden kar etmeye çalışmaktadırlar.

Emirlerden en basiti piyasa emridir. Piyasa emri, işlemin piyasada geçerli olan en iyi fiyattan acil olarak satılması teklifidir. Piyasa emri dışında farklı emir türleri de mevcuttur. Bunlar:

Limitli emir: Belirli bir fiyattan alım ya da satımın gerçekleşmesine yönelik bir emir türüdür. Emir ancak belirlenen bir fiyattan ya da yatırımcı tarafından daha iyi görülen bir fiyattan gerçekleşmektedir.

Yayılma Emirleri: Aynı anda gerçekleşmek üzere, aynı sözleşmenin farklı vadelerinde bir alım ve bir satım emri verilmesi veya diğer yayılma türlerini uygulamak üzere verilen emirler, yayılma emirleridir.

Zarar Durdurmalı Emirler: Zarar durdurmalı emirde yatırımcının önceden sahip olduğu bir pozisyonu vardır. Sahip olduğu pozisyonun yönüne göre zararını sınırlamak isteyebilir. Bu durumda yatırımcı uzun pozisyon taşıyorsa ilgili sözleşme için piyasada fiyatlar belli seviyeye düştüğünde sahip olunan pozisyonunu satarak zararını sınırlandırmak isteyebilir. Bu amaçla fiyatların belirlenen seviyeye kadar aleyhte gelişmesi hâlinde pozisyonun kapatılması yönünde verilen emir zarar durdurmalı emir olarak kabul edilir.

Zaman Sınırlı Emirler: Zaman sınırlı emirlerde verilen emir, tanımlanan süre içerisinde gerçekleşmediğinde iptal edilir.

İptaline Kadar Geçerli Emirler: Bu emir tipinde ise verilen emrin geçerlilik süresi sınırlandırılmayıp iptal edilme şartı konmaktadır. Emri veren kişi vermiş olduğu emrin iptal edilmesi talebini bildirinceye kadar vermiş olduğu emir geçerliliğini koruyacaktır.

Biri Diğerini İptal Eden Emirler: Aynı anda aynı sözleşme için verilen iki emrin hangisi önce gerçekleşirse diğerinin iptal edilmesi şartını öngören emirlerdir.

Hepsi veya Hiçbiri Emirleri: Hepsi veya hiçbiri şartıyla bir emir verdiğimizde, vermiş olduğumuz emrin ya tamamı gerçekleşmiş olacak, tamamı gerçekleşmiyorsa da verilen emrimiz isleme konmayacaktır.

Futures Sözleşmesi Türleri

Vadeli işlemler piyasalarında oldukça farklı türde futures sözleşmeler işlem görmektedir. Bu sözleşmelerin bazıları dayanak varlıkları aynıdır. Kote olan sözleşmelerin bazıları aktif olarak işlem görmemektedir. Yeni sözleşmeler kote oldukça, eski sözleşmeler kotasyondan çıkarılmaktadır. Borsalarda işlem gören futures sözleşmesi türleri aşağıda özetlenmiştir.

Tarım ürünlerine dayalı futures sözleşmeleri işlem gören en eski sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler buğday, mısır, yulaf, soya fasulyesi, pirinç gibi tahıllar üzerine yazılmaktadır. Ayrıca, sığır, domuz gibi canlı hayvanlar üzerine yazılı sözleşmeler olduğu gibi kahve, kakao, portakal suyu, seker gibi gıda maddeleri üzerine sözleşmelerde bulunmaktadır. Bunun yanında, pamuk, yün, kereste üzerine yazılı gelecek sözleşmeleri de işlem görmektedir. Bu piyasaların katılımcıları çiftçiler ve bu ürünleri ham madde olarak kullanan firmalar olabilmektedir. Bu sözleşmelerin en önemli özelliği bu varlıkların alım satımının önemli maliyetlere neden olmasıdır. Bu varlıkların genellikle merkezî bir spot piyasasını bulmak güçtür. Bu nedenle tek bir spot fiyattan bahsetmek mümkün değildir. Ayrıca bu varlıkların teslimi önemli tasıma maliyetlerini içermektedir. Bu ürünlerin üretiminin mevsimsel olmasından dolayı yılın bazı aylarında kıtlık, bazı aylarında ise bolluk yaşanır.

Madenler ve enerji üzerine yazılı futures sözleşmeleri aktif olarak işlem görmektedir. Futures sözleşmesi yazılan temel madenler genellikle altın, gümüş, paladyum ve bakırdır. Bu ürünler daha çok üretimde kullanıldığı için piyasa katılımcıları genelde bu ürünleri alan-satan ya da girdi olarak kullanan firmalardır. Fakat altın ve gümüş değerli maden olmalarından dolayı farklı bir statüdedir. Altın ve gümüş üzerine yazılı gelecek sözleşmeler enflasyon, uluslararası politikalar, dünya ekonomisi gibi faktörler tarafından etkilenmektedir.

Döviz için forward sözleşmeler oldukça yaygın kullanılmasına rağmen futures sözleşmeler i de en az forward sözlesmeler kadar aktiftir. Döviz kuru üzerine yazılan ilk futures sözleşmeler 1972 yılında ülkelerin yerel paralarını diğer ülke paralarına karsı dalgalanmaya bıraktığı dönemde işlem görmeye başlamıştır. Bankalar arası para piyasasında yaklaşık 50 döviz kuru olmasına rağmen, en çok işlem gören paralar Amerikan doları, Euro, Japon yeni, İngiliz sterlini, İsviçre frangı, Kanada doları ve Meksika pasosudur, Buna rağmen bu sözleşmelerin gelecek piyasası işlemler forward piyasası hacmine göre daha düşüktür.

Hazine bonosu sözleşmeleri orta vadeli faiz oranı, tahvil sözleşmeleri ise uzun vadeli faiz oranı sözleşmeleridir. Hazine bonosu sözleşmelerinin işlem hacmi oldukça yüksektir fakat tahvil sözleşmesi işlem hacmi tüm gelecek sözlesmeler içerisinde en fazla işlem gören sözleşmelerdendir. Faiz oranlarındaki değişiklikler gerek bireyler gerekse kurumlar açısından önem arz ettiğinden, açık bir şekilde görülmektedir ki faize dayalı vadeli işlem sözleşmeleri gelişmiş ülkelerde yıllardan beri riskten korunma veya yatırım amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Burada amaç faizlerin düşmesinden veya yükselmesinden kaynaklanacak risk belli oranlarda veya tamamen sınırlandırılabilir.

Son dönemlerde pay senedi endeksi üzerine yazılı futures sözlesmeler dikkat çekici bir başarı hikâyesine sahiptir. Çok açıktır ki hepimiz gelir elde etmek amacıyla çeşitli araçlara yatırım yaparız. Pay senetleri akla ilk gelen geleneksel yatırım araçlarındandır.

Muhtelif mallara dayalı futures sözlesmeler çok az işlem görmektedir ya da kotasyondan çıkarılmıştır. Bu sözlesmeler gübre, karides, elektrik, kauçuk, cam, çimento, patates, yer fıstığı, ayçiçeği, enflasyon, bezelye, keten, gazyağı, iplik, gemi nakliyat ücretleri üzerine yazılan sözleşmelerdir.

Gelecek Sözleşmeler ile Riskten Korunma Stratejileri

Gelecek piyasalarda işlem yapan katılımcıların çoğu riskten korunma amaçlı işlem yapmaktadır. Temel amaçları, karşılaşacakları riskleri minimize etmek amacıyla gelecek piyasalarını kullanmaktır. Bu risk, petrol fiyatları, döviz kuru, pay senedi piyasası ya da farklı bir değişkenden kaynaklanabilir. Bu piyasalarda mükemmel korunma (perfect hedge) riski tamamen ortadan kaldırmaktadır. Ancak mükemmel korunma çok nadiren görülmektedir. Futures sözlesmeler ile riskten korunma konusunun amacı futures sözleşmeleri kullanarak mükemmel korunmaya yakın bir korunma sağlamaktır.

Bir birey ya da şirket riskten korunmak amacıyla futures piyasaları seçiyorsa, amaç genellikle riski mümkün olduğu kadar etkisiz kılmaktır. Eğer mal fiyatında bir düşme yaşanırsa, gelecek pozisyondan elde edilen kazanç şirketin riskini karşılayacaktır. Eğer mal fiyatı yükselirse, bu defa gelecek pozisyondaki kayıp riski dengeleyecektir.

Kısa pozisyon ile riskten korunma stratejisi riskten korunmak isteyen yatırımcının riskten korunmak istediği varlığa sahip olduğunda ve bu varlığı gelecekte bir tarihte elden çıkarmayı düşündüğü durumda alınması uygun bir pozisyondur. Uzun pozisyon ile riskten korunma, gelecek sözleşmesinde uzun pozisyon almak anlamına gelmektedir. Bu strateji şirket gelecekte bir malı satın almak zorundaysa ve fiyatını bugünden belirlemek istiyorsa alınması uygun bir pozisyondur. Uzun pozisyon ile risk yönetme zaten alınmış olunan kısa pozisyonu yönetmek için de kullanılabilir. Bir pay senedinde kısa pozisyon alan bir yatırımcıyı düşünün. Yatırımcı tarafından karşılaşılan riskin bir kısmı pay senedi piyasası performansı ile ilişkilidir. Yatırımcı bu riski endeks gelecek sözleşmesinde uzun pozisyon alarak dengeleyebilir.

Futures Sözleşmelerde Baz Riski ve Hedge İlişkisi

Uygulamada riskten korunma işlemi o kadar kolay olmayabilir. Çünkü Fiyatı hedge edilecek varlık gelecek sözleşmeye dayanak olan varlıkla tam olarak aynı olmayabilir. Riskten korunmak isteyen yatırımcı varlığın alınıp satılacağı kesin tarih ile ilgili kararsız olabilir. Ve hedge işlemi gelecek sözleşmesinin teslim tarihinden daha önce kapatılmasını gerektirebilir. Bu problemler “baz riski” olarak adlandırdığımız riskin ortaya çıkmasına yol açabilir.

Futures Sözleşmelerin Fiyatlama Modelleri

Vadeli işlem piyasalarının isleyişini algılamak için spot fiyatlar ile vadeli fiyatlar arasındaki ilişkinin iyi anlaşılması önemlidir. Vadeli fiyatların hesaplanmasında Tasıma Maliyeti ve Beklentiler Modeli olmak üzere iki farklı model kullanılmaktadır. Tasıma maliyeti modeline göre vadeli fiyatlar alım satıma konu dayanak varlığın spot fiyatı ve bugünden teslimat gününe kadarki tasıma maliyetine bağlıdır. Vadeli Fiyat = Spot fiyat + tasıma maliyeti Tasıma Maliyeti = Finans maliyeti + depo maliyeti + sigorta maliyeti Beklentiler modelinde ise vadeli fiyatlar alım satıma konu dayanak varlığın spot fiyatının vadeli işlem sözleşmesindeki teslimat gününe göre ne kadar değişeceğine ilişkin beklentilere bağlıdır.