Ünite 7: Havalimanları

Giriş

Orville ve Wilbur Wright kardeşlerin 17 Aralık 1903 tarihinde, Kitty Hawk, Kuzey Carolina, Amerika’da sivil havacılığın başlangıç evresi olarak kabul edilen ilk uçuşları geniş, düzlük bir arazi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde, havaalanı kavramı henüz oluşmadığı için düz, sağlam zeminli, yakın çevresinde engebe ve yükselti bulunmayan araziler uçak iniş ve kalkışı için uygun görülmüştür.

Kara ve deniz taşımacılığını uzun yıllar kullanan toplumların 1920’li yıllarda hava taşımacılığını bir alternatif olarak görememelerinin altında dönemin uçakların görüntüsünün ve teknolojisinin insanlarda güven uyandıracak bir yapıda olmaması, uçak kapasitelerinin yetersiz olmasıyla birlikte hizmet arzının azlığının, hizmet bedelinin yüksek olmasına yol açması yatmaktaydı. Birinci ve İkinci Dünya Savaşları’nın yol açtığı teknolojik değişim ve gelişimden payını alan havacılık sektöründe özellikle uçak teknolojisinde yaşanan büyük ve hızlı gelişmeler havaalanı kavramı ve yapısında da olumlu değişimlere yol açmıştır.

Ekonomik, sosyal ve siyasal değişimlere karşı hassas bir yapıya sahip olan hava taşımacılığı sektörü 1938’de yaşanan siyasi krizler, 1970’lerin başında OPEC petrol krizi, 1977’lerde başlayan uçak gürültüsüne karşı çevresel mücadeleler sivil havacılık faaliyetlerinin uluslararası boyuttan çıkıp küresel bir eylem olmasının yolunu açmıştır. Bu dönemde, sektörde olgunluk evresi yaşanan Amerika Birleşik Devletleri’nde, 1978 yılında, iç hat pazarına isteyen havayolu işletmesinin istediği rotaya hedef pazarın tahammül edebileceği fiyatla hizmet sunmasına imkân tanıyan Serbestleşme Yasası onaylanmıştır. Devlet korumacılığının sona erip hava taşımacılığı sektöründe rekabetin başladığı bu dönemde, büyük değişim ve gelişim yaşanmıştır.

Temel Kavramlar

Havaalanı ve Havalimanı

Sivil Havacılık Kanunu’ndaki tanımlamaya göre; karada ve su üzerinde hava araçlarının kalkması ve inmesi için özel olarak hazırlanmış, hava araçlarının bakım ve diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına, yolcu ve yük alınmasına ve verilmesine elverişli tesisleri bulunan yerlere havaalanı denir. Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (International Civil Aviation Organization - ICAO), Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşmasının 14’üncü ekinde tamamı ya da bir kısmı hava araçlarının inişi, kalkışı ve yüzeydeki hareketleri için kullanılmak amacıyla, üzerindeki çeşitli bina, tesis ve donanımlar da dâhil, karada veya suda belirlenmiş yerleri havaalanı olarak tanımlamaktadır.

Türkiye’de uzun yıllar boyunca uluslararası hava trafiği, geliş ve gidişlerine hizmet vermek amacıyla tesis edilmiş olup, gümrük, göçmenlik, halk sağlığı, hayvan ve bitki karantina işlemleri ve benzeri işlemlerin bünyesinde vakit kaybedilmeksizin yürütüldüğü havaalanlarına havalimanı denmiştir. Ancak, dünyadaki uygulamalarda sadece iç hat uçuşlarına, hatta eğitim, spor gibi amaçlara hizmet veren havaalanlarına da havalimanı denmektedir.

Havalimanları temelde hava tarafı ve kara tarafı olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Hava tarafı yolcuların terminal binasından ayrılıp uçağa binecekleri nokta olan kapılarda başlamaktadır. Uçak faaliyetlerinin gerçekleştiği bu alan temel olarak pist, taksi yolları ve aprondan meydana gelir. Pist , havalimanında hava araçlarının inişi ve kalkışı için hazırlanmış dikdörtgen biçimli alandır. Pist havalimanının olmazsa olmazıdır.

Taksiyolu; havalimanında uçakların yer hareketleri için hazırlanmış ve havalimanının bir bölümü ile diğer bölümü arasında bağlantı sağlamak amacıyla belirlenmiş yoldur. Taksiyolları uçakların piste gidiş ve pistten gelişlerini emniyetli, düzenli ve hızlı bir şekilde sağlamak üzere konumlandırılır. Apron üzerindeki bazı bölgelerde taksiyolu olarak belirlenir.

Apron; havalimanında uçakların yolcu, posta veya kargo yükleme/indirme, yakıt ikmali, park etme veya bakım amacıyla üzerinde bulunacakları belirli bir alandır. Uçağın havalimanı trafiğine müdahale etmeksizin boşaltılması/yüklenmesi, temizlenmesi ve benzeri hizmetlerin aynı anda ve en hızlı şekilde verilmesine imkân tanıyan bu alanlar, trafiğin süratli ve düzenli sağlanmasına elverişli olmalıdır.

Pist, apron ve taksiyollarından meydana gelen alana Türkiye’de PAT (pist, apron, taksiyolu) sahası veya hareket sahası adı verilmekte ve havalimanında uçakların kalkış, iniş ve taksi yapması için kullanılan manevra ve park sahaları olarak tanımlanmaktadır. Havalimanında apronlar dışında kalan, uçakların kalkış, iniş ve taksi hareketleri için kullanılan kısımları ise manevra sahası dır. Apronda uçakların park etmesi için belirlenmiş alanlara ise uçak park sahası denir.

Kara tarafı; şehir ile havalimanı arasındaki kara ve demiryolu gibi diğer taşımacılık sistemleri ile bağlantı noktasından başlayıp, araç park yerleri ve terminal binasından oluşur.

Havalimanı Yolcu Terminalleri

Havalimanında kara tarafı bölümünü oluşturan en önemli yapı yolcu terminal binasıdır. Geleneksel havalimanlarından ticari havalimanı yönetimine geçişin en belirgin etkisi terminal binalarının tasarımında yaşanmaktadır. Terminal binası, havalimanı işletmecisinin önemli miktarda havacılık dışı gelir elde ettiği, yolcu açısından temel beklentilerin hızlı, kolay ve rahat hizmetlerin sunulduğu bir alandır.

Terminal binası ve onu çevreleyen apron, çeşitli yüzey erişim ve uçuş hattı alt yapı sistemleri (taksiyolu-pist) arasında kalan temel işlem arabirimidir. Hareket ederken, aktarma yaparken ve varış sırasında kazanılan memnuniyetin düzeyi, yolcunun uçarak o ülkeden veya havalimanından bir daha kullanma deneyimini tekrarlama isteğini büyük ölçüde etkilemektedir.

Yolcu terminali; birbiri ile bağlantılı alt sistemlerden oluşmaktadır. Gelen ve giden yolcu bölümlerinde yolcuya yönelik yolcu kabul ve bagaj teslimi gibi işlemlerin yapıldığı ana yolcu işlem alanı; uluslararası uçuşlar için pasaport, gümrük ve sağlık kontrolü gibi hizmetlerin verildiği devlet kontrol hizmetleri alanı ; giden uçak yolcuları için ana bekleme salonu birincil ve merkezileştirilmiş bekleme alanları ; giriş bekleme odalarını içeren ikincil ve dağınık bekleme alanları; hem uçuş hattı hem de kara tarafında yer alan ticari ya da siyasi anlamda önemli yolculara hizmet verilen ayrıcalıklı alanlar yer almaktadır.

Terminal binası; bilet satış, bilet ve bagaj kontrol ile gümrük işlemlerinin gerçekleştirildiği noktaların yanı sıra, havayolu işletmeleri ve turizm acentelerinin bağlantı ofisleri, bekleme sırasında yolcuların yeme-içme ihtiyacının karşılandığı restoran ve kafeler ile gümrüksüz malların satıldığı mağazalar, bankacılık işlemlerinin yapılabileceği ofisler, araba kiralama işletmeleri ve benzeri hizmetlerin yer aldığı bölgedir.

Havalimanı yolcu terminalleri temelde gidiş ve geliş olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Gidiş tarafı da temel olarak iki kısma ayrılmıştır. Bunlar ana yolcu işlem, dolaşım ve bekleme alanı ile arındırılmış alandır. Ana yolcu işlem, dolaşım ve bekleme alanında yolcuların bagajlarını uçağa yüklenmek üzere teslim ettikleri ve biniş kartlarını aldıkları check-in kontuarları, bilet satış yerleri, yolcular ve uğurlayıcılar için bekleme yerleri, hediyelik eşya veya diğer satış mağazalarından oluşan ticari yerler, yiyecek, içecek alanları ile tuvalet vb. alanlar bulunur.

Yolcular bagajlarını teslim edip, biniş kartlarını aldıktan sonra arındırılmış alana girişte bir kez daha güvenlik kontrolünden geçirilirler. Ancak, dış hatlarda yolculuk yapacak yolcular için bu son güvenlik kontrolünden önce pasaport kontrolleri yapılır. Arındırılmış alana sadece yolcular ve görevliler girebilir. Arındırılmış alanda da bekleme yerleri, hediyelik eşya veya diğer satış mağazalarından oluşan ticari yerler, yiyecek, içecek alanları ile tuvalet vb. alanlar bulunur.

Yolcu terminalindeki uçağa biniş kapılarının sayısı havalimanındaki uçak ve yolcu trafiğine bağlı olarak değişir. Günde veya birkaç günde bir seferin olduğu bir havalimanında tek bir kapı da yeterli olabilir. Atatürk Havalimanının dış hatlar terminalinde yirmi altı, iç hatlar terminalinde on iki kapı vardır. Yolcular kapılardan uçaklara yolcu köprüleri vasıtasıyla, otobüsle veya yaya olarak erişirler. Yolcu köprüleri terminal ve uçak arasında doğrudan bağlantı sağlar.

Yolcu terminalinin geliş tarafında yolcuların bagajlarını aldıkları bagaj teslim yeri ile çıkış ve karşılama salonu bulunur. Ancak, dış hat uçuşlarına hizmet veren yolcu terminallerinde bagaj teslim yerinden önce yolcu pasaport ve vizelerinin kontrol edildiği bir alan ile bagaj teslim yerinden sonra yolcuların ve bagajlarının gümrük işlemlerinin ve kontrollerinin yapıldığı bir başka alan da bulunur. Uçak ile yolcu pasaport ve vize kontrol alanı arasında kalan bölgeye gelen yolcular veya görevliler dışında kimse giremez.

Hem iç hat, hem de dış hatlara yönelik hizmet veren havalimanlarında iç hat ve dış hat yolcu terminalleri ayrı olabileceği gibi aynı çatı altında da bulunabilirler. Uçak ve yolcu trafiğinin yoğunluğuna bağlı olarak, bir havalimanında birden fazla yolcu terminali bulunabilir.

Havaalanı Tanıtma Kodları

Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (International Civil Aviation Organization - ICAO) her havaalanına dört harften oluşan ve konum göstergesi adı verilen bir kod verir. Havaalanı konum göstergesine günlük hayatta, çoğunlukla ICAO havaalanı kodu da denmektedir. Örneğin; Atatürk Havalimanının ICAO kodu LTBA’dır.

ICAO kodunun ilk harfi dünya üzerindeki bir haberleşme alanını gösterir. ICAO tüm dünyayı çeşitli haberleşme alanlarına ayırmış ve her alana bir harf kodu vermiştir. ICAO kodunun ikinci harfi bir devleti veya bölgeyi gösterir. Üçüncü ve dördüncü harfler ise genellikle havaalanını gösterirler. Ancak, devletler bu harflerin kullanımında da bazı kurallar oluşturabilirler. Örneğin, üçüncü harf belli bir haberleşme veya uçuş bilgi bölgesini gösterebilir.

ICAO havaalanı kodları öncelikle hava seyrüseferinin emniyeti ve hava ulaştırmasının düzenli, verimli ve ekonomik işleyişi için tesis edilmiş sabit haberleşme servislerinde bir tür adres olarak kullanılırlar. ICAO havaalanı kodlarında sadece İngiliz alfabesinin harfleri kullanılır.

Uluslararası Hava Taşıma Birliği (International Air Transport Association - IATA) da her havalimanına üç harften oluşan bir kod vermektedir. IATA havalimanı kodlarında da sadece İngiliz alfabesinin harfleri kullanılır. Kodların çoğu havalimanının veya bulunduğu şehrin adının ilk üç harfinden meydana gelir.

Havaalanı Tasarımı İçin Referans Kod Sistemi

Kasım 1944'de Chicago'da düzenlenen konferansta hazırlanmış, 7 Aralık 1944'te ülkelerin imzasına açılmış ve Türkiye'de 5/6/1945 tarih ve 4749 sayılı Kanunla onaylanmış olan Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşması'nın "Havaalanları" başlıklı 14'üncü ekinde havaalanlarının tasarlanması ve planlanmasına yönelik olarak bir referans kod sistemi sunulmuştur. Bu referans kod sisteminde havaalanını kullanabilecek uçakların referans pist uzunlukları, kanat açıklıkları ve ana iniş takımı açıklıkları esas alınmaktadır. Havaalanı referans kodu bir rakam ve bir harften meydana gelmektedir.

Havalimanlarının Sınıflandırılması

Havaalanı referans koduna göre: Küçük havaalanı , referans kod numarası 1, 2 ve kod harfi A, B, C olarak belirlenen, uçak referans pist uzunluğu 1200 metreden kısa olan havaalanıdır. Orta büyüklükteki havaalanı, referans kod numarası 3 ve kod harfi A, B, C, D olarak tariflenen, uçak referans pist uzunluğu 1200 ile 1800 metre arasında olan havaalanıdır. Büyük havaalanı, referans kod numarası 4 ve kod harfi C, D, E, F olarak belirlenen, uçak referans pist uzunluğu 1800 m’den büyük olan havaalanıdır.

Statüsüne göre: Sivil havalimanı, sadece sivil hava aracı trafiğine hizmet veren havalimanıdır. Sadece askeri hava araçlarının trafiğine hizmet veren havaalanlarına askeri havaalanı denir. Öncelikle askeri hava trafiğine hizmet vermek üzere inşa edilmiş olan bazı havaalanları, askeri hava trafiğinin ve ülkenin stratejik güvenliğinin imkân vermesi halinde, bölgenin ekonomik ve sosyal gelişimine katkı amacıyla sivil hava araçları trafiğine de açılabilirler. Bu tür havaalanlarına sivil-askeri havalimanı veya askerisivil ortak kullanıma açık havalimanı denir. Özel statülü havaalanı; eğitim, sportif, turizm, hava taksi, vb. genel havacılık faaliyetleri kapsamında özel amaçlarla kullanılan havaalanıdır.

Trafik tipine göre : Uluslararası havalimanları; uluslararası hava ulaştırmasına açık havalimanlarıdır. Bir havalimanının uluslararası (dış hat) trafiğine açık olabilmesi için bu hizmete uygun teknik özelliklere sahip olması, gümrük, pasaport, güvenlik hizmeti ve donanımı, haberleşme, sağlık, yakıt, ikram, yer hizmetleri ve bunlara benzer işlemlerin yapılması için kolaylıklarının bulunması gerekir. Uluslararası havalimanları daimi hudut kapılarıdır. Aynı zamanda iç hat seferlerine de açık olduklarından, ülkenin çeşitli noktalarındaki iç hat havalimanlarından gelen yolcu ve yükün dış hatlara transfer noktasıdırlar. İç hat havalimanları; ülke içinde bir noktadan diğer noktaya ulaşımın sağlandığı havalimanlarıdır. Temel havalimanı hizmetlerinin verilebilmesi için gereken işletme yapısına sahip olmaları gerekmektedir. Genel havacılık havaalanları; eğitim, spor, gösteri, yangın söndürme, hava ambulans, hava taksi, zirai ilaçlama, kişisel gezi vb. amaçlarla, küçük, hafif uçaklar, helikopter ve planörlerle yapılan uçuşlara hizmet veren havaalanlarıdır.

Havaalanlarının Ruhsatlandırılması ve Sertifikalandırılması

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından 14 Mayıs 2002 tarih ve 24755 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış olan Hava Alanı Yapım, işletim ve Sertifikalandırma Yönetmeliği (SHY- 14A) ’ya göre bir hava alanının uluslararası trafiğe açılabilmesi için yönetmelikte istenen şartların sağlanarak işletme ruhsatı alınması ve hava alanı sertifika işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir. İşletme ruhsatı alan havaalanı işletmecisi, yönetmelikte belirtilen kriterleri sağlayan havaalanları için ilgili sertifikayı kendi adına tescil ettirmek zorundadır. Yönetmelik kriterlerini sağlamayan havaalanları için sertifika alınması zorunlu değildir.

A Gurubu Sertifika en az bir adet 3000 x 45 metre veya daha büyük piste sahip, yolcu terminali kapasitesi en az 3.000.000 yolcu/yıl olan ve yönetmelikte belirtilen diğer fiziki koşulları sağlayan havaalanlarına verilir. B Gurubu Sertifika en az bir adet 1800 x 45 metre veya daha büyük piste sahip, yolcu terminali kapasitesi en az 1.000.000 yolcu/yıl olan ve yönetmelikte belirtilen diğer fiziki koşulları sağlayan havaalanlarına verilir. C Gurubu Sertifika en az bir adet 1200 x 30 metre veya daha büyük piste sahip ve yönetmelikte belirtilen diğer fiziki koşulları sağlayan havaalanlarına verilir.

Havalimanı Faaliyetleri

Havalimanlarındaki faaliyetler üç ana başlık altında toplanır. Bunlar işletme hizmetleri, yer hizmetleri ve ticari faaliyetlerdir. İşletme hizmetleri ve yer hizmetleri havacılıkla ilgili faaliyetlerdir. Ticari faaliyetler ise havacılık dışı faaliyetlerdir.

İşletme hizmetleri hava trafik yönetimi, meteoroloji, haberleşme, güvenlik, uçak kaza, kırım, kurtarma ve yangınla mücadele, sağlık, gümrük, pist, apron ve taksi yollarının hava trafik yönetimi tesislerinin bakımı ve onarımı gibi faaliyetlerden meydana gelir. İşletme hizmetleri uçak ve havalimanı kullanıcılarının emniyetini ön planda tutan faaliyetlerdir.

Yer hizmetleri; temsil, yolcu trafik, yük kontrolü ve haberleşme, ramp, uçak hat bakım: uçak hat bakım, yakıt ve yağ, uçuş operasyon, hava tarafında ulaşım, ikram servis, gözetim ve yönetim, uçak özel güvenlik hizmet ve denetimi hizmetleridir.

Ticari faaliyetler birinci planda yolcular olmak üzere havalimanı kullanıcılarının çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak üzere verilen hizmetlerdir. Bunlardan bazıları; gümrüksüz satış, yiyecek içecek hizmetleri, dinlenme, eğlenme ve kültürel hizmetler ve taşımacılık hizmetleridir.

Havalimanı Mülkiyet ve İşletme Yapısı

Havalimanı mülkiyet ve işletim yapıları sınıflandırılmasında onlarca çeşit bulunmaktadır. Ancak, temelde dört grupta toplanabilir.

Mülkiyeti ve işletimi kamuya ait havalimanları: Kamu yararı gözetilerek geleneksel yapıda işletilen havalimanlarıdır. Dünyada birçok ülkede olduğu gibi havalimanlarının mülkiyeti ve işletimi konu ile ilgili bakanlığın sorumluluğundadır. Bazı ülkelerde sorumluluk yerel yönetimlere, belediyelere devredilmektedir. Bazı ülkeler mülkiyet ve işletimi doğrudan ilgili bakanlığa bağlamak yerine yarı-bağımsız bir hükümet kurumuna sorumluluğu vermektedir.

Mülkiyeti kamuya işletimi özel sektöre ait havalimanları: Değişen sektör ve müşteri yapısı, istek ve ihtiyaçları ile kamu mülkiyetindeki havalimanlarının bağımsız ve profesyonel bir yönetime devredildiği havalimanlarıdır.

Kamu/özel sektör ortaklığındaki havalimanları: Kamu mülkiyetindeki havalimanlarının belirli oranlarda özel sektöre devredilmesi ve işletiminde söz sahibi olması ile hükümetlerin ve siyasi yapının değişiminden daha az etkilenerek faaliyetlerinde ticarileşme verimliliği getirmektedir.

Özel havalimanları: Mülkiyet ve işletim haklarının tamamının özel sektöre ait olduğu havalimanlarıdır. Küçük ve genel havacılık faaliyetleri yürüten havalimanları dışında ilk ve başarılı örneği 1987 yılında İngiltere ve İrlanda’daki bazı havalimanlarına sahip olan British Airport Authority’dir.

Havalimanlarının Turizmdeki Yeri ve Önemi

Dünya Turizm Örgütü’nce turizm endüstrisi kapsamında ele alınan hava taşımacılığı, milyonlarca insanın istihdamını desteklemektedir.

Bir ekonomik bölgedeki turizm faaliyetlerinin türü bölgenin havalimanının büyüklüğü ve terminali ile ilgili nitelik ve özellikleri de belirler. Ulaşım hizmetini sunan hava taşımacısının türü ile birlikte uçuşların zamanlaması ve sıklığı gelen turistlerin kalitesini de etkiler.

Potansiyeli olan ancak çeşitli faktörler nedeniyle turizm hareketliliğine açılmamış bölgelerde, askeri veya genel havacılık amaçlarıyla zaten mevcut olan bir havalimanının düşük maliyetli hava taşıyıcılarına veya tarifesiz seferlere açılması, o bölgede turizm hareketliliği başlatabilir.

Bir bölgede havalimanı inşası her zaman turizm bakımından olumlu gelişmelere yol açmayabilir. Planlanmasında turizm, sanayi ve ticaret faaliyetlerinin iyi analiz edilmemesi veya havalimanı yapılsa da yeterli turizm tesislerinin yapılamaması halinde havalimanı atıl kalır.

Bir bölgede yeni iş olanaklarının açılmasında, sanayi ve ticaretin gelişmesinde, yabancı yatırımcıların bölgeye daha kolay ulaşmasında, rekabetin ve pazar hacminin arttırılmasında hava taşımacılığının payı büyüktür. Giderek küreselleşen bir toplumda ve pazarda havayolu taşımacılığı milyonlarca insanın ve milyarlarca dolar değerindeki malların tüm dünya pazarında hızlı hareketini sağlamaktadır. Dünya ekonomisinin her sektöründen ve dünya nüfusunun her kesiminden müşterilere hitap eden havayolu sektörü için havalimanları, bu sistemin en önemli elemanları olarak ortaya çıkmaktadır.

Havalimanları yalnızca iş alanları geliştirmek ve yeni iş sahalarının açılmasına öncülük etmekle kalmaz aynı zamanda çevresindeki yerleşim birimlerinin sosyal konumlarını da etkilerler. Bir bölgede havalimanının bulunması, bölgenin refah seviyesinin artmasında etkilidir. Uluslararası turizmi destekleyerek ve büyümesine yardımcı olarak dünya genelinde fakirliğin azalmasına, yeni iş imkânları yaratılmasına, ülkelerin vergi gelirlerinin artmasına, turizm odaklı olarak koruma altına alınmış bölgeler ile kültürel zenginliklerin ve çevrenin daha iyi korunmasına, turizmden elde edilen gelirlerden bu sektör için en önemli unsurlar olan doğanın ve kültürel kaynakların korunması için ödenek ayrılmasına ve çevre bilincinin yaygınlaşmasına katkı sağlamaktadır.

Türkiye’de Havalimanları

Türkiye’nin havayolu ulaşımına açık ilk havaalanı, 1933’te ilk uçuşun gerçekleştiği Eskişehir Havaalanı’dır. Aynı yıl, İstanbul’da Yeşilköy Havalimanı havayolu sistemine eklendi. 1936’da İzmir, 1942’de Elazığ ve Erzurum, 1955’te Ankara Esenboğa hizmete girdi.

1983 yılında çıkarılan 2920 sayılı Sivil Havacılık Kanunu bir dönüm noktası oldu. Kanun Türkiye’de Türk Hava Yolları dışında başka işletmelerin de havayolu taşımacılığı yapmasına imkân verdi. 1998 yılına gelindiğinde havayolu ulaşımı yapılan havalimanı sayısı 32’ye ulaştı ise de, tüm Türkiye iç hat ve dış hat yolcu trafiğinin %99’u 14 havalimanından gerçekleşti. Yıllar itibariyle havalimanı sayısı ve yolcu trafiğine ilişkin bilgilere kitabın 182. Sayfasındaki Şekil 7.9’u inceleyerek erişebilirsiniz.

Türkiye’de Havalimanı İşletmeleri

Türkiye’nin en büyük havalimanı işletmecisi Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ)’dir. DHMİ, halen 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 1984 yılından itibaren faaliyetlerini Kamu İktisadi Teşebbüsü olarak sürdürmektedir. Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü; tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk, sorumluluğu sermayesi ile sınırlı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile ilgili ve en hizmetleri imtiyaz sayılan bir Kamu İktisadi Kuruluşudur.

Türkiye’de havayolu yolcu taşımacılığına hizmet veren havalimanlarının ve/veya terminallerinin işletilmesinde faaliyet gösteren DHMİ haricindeki işletmeler ise aşağıdaki gibidir:

• Anadolu Üniversitesi,
• ATM Havalimanı Yapım ve İşletme A.Ş.,
• Fraport IC İçtaş Antalya Havalimanı Terminal Yatırım ve İşletmeciliği A.Ş.,
• Havaalanı İşletme ve Havacılık Endüstrileri A.Ş.,
• IC İçtaş İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş.,
• İstanbul Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı Yatırım Yapım ve İşletme A.Ş.,
• Mondial Milas-Bodrum Havalimanı Uluslararası Terminal İşletmeciliği ve Yatırım A.Ş.,
• Sky Line ve Zonguldak Özel Sivil Havacılık Ortak Girişim Gurubu,
• TAV Esenboğa Yatırım Yapım ve İşletme A.Ş.,
• TAV Gazipaşa Yatırım Yapım İşletme A.Ş.,
• TAV İstanbul Terminal İşletmeciliği A.Ş.,
• TAV İzmir Terminal İşletmeciliği A.Ş.,
• Zonguldak Özel Havacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.