U¨nite 4: I·s¸lerin U¨cretlendirilmesi

I·s¸lerin U¨cretlendirilmesine I·lis¸kin Stratejik Kararların Verilmesi

U¨cret yapıları o¨rgu¨tu¨n amac¸ ve stratejilerinin gerc¸ekles¸tirilmesine uygun olmalı ve katkı sagˆlamalı. O¨rgu¨tu¨n is¸ ve o¨rgu¨t yapısı, is¸gu¨cu¨ o¨zellikleri vb. o¨zelliklerine uygun olmalı, personel ic¸in adil ve c¸evre kos¸ullarına uygun olmalıdır. Bu o¨zelliklere go¨re kac¸tane u¨cret yapısının olacagˆına karar verilir. Bir o¨rgu¨tte birden fazla u¨cret yapısı olabilir.

Uygulamada genellikle saat u¨creti ve aylıklı is¸ grupları ic¸in ayrı u¨cret yapıları gelis¸tirilmektedir. Farklı is¸ grupları ic¸in birden fazla u¨cretin iki nedeni vardır.

• Farklı tipteki is¸leri tek bir u¨cret yapısında toplamak kolay degˆildir.

• Ayrıca farklı is¸ grupları ic¸in uygun u¨cret dogˆruları farklıdır.

Kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemi de o¨rgu¨tlerde birden fazla u¨cret yapısının olmasına nedendir. O¨rgu¨tteki farklı yapılar, dayandıkları o¨lc¸u¨t ve yapısal o¨zellikler bakımından da farklılık go¨sterebilir.

I·s¸e Dayalı U¨cret Yapılarında I·s¸lerin U¨cretlendirilmesi

I·s¸lerinin Sıralarının Belirlenmesi ve Gerekli Du¨zenlenmelerinin Yapılması : I·s¸lerin, es¸it degˆerde ise es¸it u¨cret ilkesine go¨re u¨cretlendirilmesi ic¸in o¨ncelikle is¸ degˆerlemesinin yapılması gerekir. I·s¸ degˆerlemesi, is¸ analizleri yoluyla is¸tanımları ve gereklerinin hazırlanması, bunları kullanarak belirli fakto¨rlere ve en uygun yo¨nteme go¨re is¸lerin degˆerlenmesi ve degˆerinin belirlenmesini ic¸erir. Daha sonra is¸letme ic¸i u¨cret ve piyasa u¨cret du¨zeyleri dikkate alınarak u¨cretlendirilir.

I·s¸lerin u¨cretlendirilmesi iki temel adımda gerc¸ekles¸ir. Bunlar;

• I·s¸ yapısının veya hiyerars¸isinin du¨zenlenmesi
• I·s¸ yapısındaki farklı degˆerdeki her bir tekil is¸ veya is¸ grubu ic¸in u¨cretlerin belirlenmesi.

I·s¸ yapısının du¨zenlenmesi, is¸lerin tek tek veya gruplandırılarak sıralanmasını ifade eder. Her bir is¸ veya is¸ grubu ic¸in tek bir u¨cret haddi yada u¨cret aralıgˆına karar verilir. I·s¸ yapısı ve u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin tercihlere go¨re iki u¨cretlendirme yapısı ortaya c¸ıkar. Bunlar is¸leri tek tek u¨cretlendirme ve is¸leri gruplandırarak u¨cretlendirmedir. Her is¸ grubu ic¸in en yaygın olanı ise band tipi u¨cretlemedir. I·lk adım olarak is¸ degˆerlemesi sonuc¸larına go¨re is¸ler sıralanır. I·s¸lerin tek tek veya gruplar halinde sıralanmasıyla is¸ hiyerars¸isi veya is¸ yapısı ortaya c¸ıkarılır. I·s¸ sıralaması , kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemine go¨re farklılık go¨sterir. Tek u¨cretleme , farklı degˆerdeki her is¸e farklı u¨creti o¨ngo¨ru¨r. I·ki tu¨ru¨ vardır. Nokta u¨cretleme ve tekil is¸-u¨cret aralıgˆı. Uygulamada yaygın olarak go¨ru¨len toplu u¨cretlemede ise yakın is¸ gruplarına farklı u¨cretler verilmesi o¨ngo¨ru¨lu¨r.

Toplu u¨cretlemenin iki tu¨ru¨ vardır.

• Basamak tipi
• Band tipi u¨cretlemeler.

I·s¸ Gruplarının Belirlenmesi :

I·s¸ gruplarının belirlenmesi o¨nem ve gu¨c¸lu¨k bakımından birbirine yakın olan is¸lerin birbirini izleyen gruplara ayrılmasını ifade eder. I·s¸lerin kac¸ gruba ve nasıl bo¨lu¨necegˆi, kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemi, is¸ sayısı, is¸degˆerleme sonuc¸larına go¨re is¸lerin go¨sterdigˆi dagˆılım, o¨rgu¨t-is¸ yapısı vb. bagˆlıdır.

I·s¸ Yapısına Go¨re I·s¸lerin U¨cretlerinin Belirlenmesi :

I·s¸ yapısı olus¸tuktan sonra is¸letme ic¸i ve piyasa u¨cret analizlerinden yararlanarak tek u¨cretlemede her is¸ toplu u¨cretlemede is¸ grupları ic¸in hedef u¨cret degˆerleri ve u¨cret aralıkları belirlenir ve u¨cret yapısı olus¸turulur.

Bir u¨cret politikası egˆrisinin temel o¨zellikleri is¸letmenin yeni temel u¨cret egˆrisine go¨re konumu is¸letmenin u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin politikasını go¨sterir. Egˆrinin egˆimi farklı is¸ kademeleri arasındaki u¨cret farkını go¨sterir.

U¨cret Aralıklarının Belirlenmesi : Farklı degˆerdeki is¸ler ve is¸ grupları ic¸in u¨cret aralıkları belirlenir. Bu aralık belirli is¸ ve is¸ grupları ic¸in en du¨s¸u¨k ve en yu¨ksek sınırlarının belirlenmesiyle ortaya c¸ıkar. U¨cret aralıgˆı belirlemek kıdem, beceri ve yetkinlik, performans du¨zeyine go¨re temel u¨cret farklas¸masına imkan tanımasıyla tercih edilir.

U¨cret Yapısının Uygulanması : Farklı degˆerdeki is¸ler ic¸in veya is¸ grupları ic¸in u¨cret du¨zeyleri ve aralıkları belirlendigˆinde personel degˆil is¸ler u¨cretlendirilmis¸ olur.

Bireysel U¨cret Farklılas¸ması ve Do¨nemlik U¨cret Artıs¸ları : U¨cret aralıgˆı ic¸eren u¨cret yapılarında aynı is¸teki veya is¸grubundaki personel arasında u¨cret farklılas¸masının ve bunu sagˆlamak ic¸in u¨cret artıs¸larının nasıl yapılacagˆı o¨nemli bir konudur. U¨cret bandı ic¸inde u¨cret artıs¸ı ve farklılas¸ması kıdeme, bas¸arıya, beceriye bagˆlıdır.

Kis¸iye Dayalı U¨cret Yapılarında U¨cretlendirme

Kis¸iye dayalı u¨cret yapıları, personelin sahip oldukları beceri ve yetkinliklere go¨re temel u¨cretlerin farklılas¸tırılmasını ic¸erir. Kis¸iye dayalı u¨cretlendirme su¨recinin ilk as¸amasında beceri ve yetkinlik analizleri ile yapıya dahil edilecek is¸lerin gerektirdigˆi beceri ve yetkinlikler belirlenir ve tanımlanır. Bunlar kademelendirilerek beceri ve yetkinlikler yapısı olus¸turulur. Her beceri ve yetkinlik kademesi ic¸inde u¨cret du¨zeyleri ve aralıkları belirlenir.

Beceri ve yetkinlik analizleri c¸es¸itli is¸ analizleri yo¨ntemleriyle bir o¨rgu¨tteki veya is¸ ailesindeki is¸lerin geregˆi yapılması ic¸in gerekli beceri ve yetkinliklerin belirlenmesi, sistemli bic¸imde bilgi toplaması, beceri ve yetkinlik tanımlaması su¨recidir. Beceri ve yetkinlik analizlerinde geleneksel is¸ analizlerinde kullanılan go¨ru¨s¸me, go¨zlem gibi yo¨ntem ve teknikler yanında rol analizi, uzman go¨ru¨s¸u¨, ato¨lye c¸alıs¸ması, hata analizleri, fonksiyonel analizler, kritik olay, go¨rev-su¨rec¸ analizi, is¸yetkinlik degˆerlemesi gibi c¸ok sayıda yo¨ntem ve teknikten yararlanılır. Beceri ve yetkinlik analizleriyle belirlenen yetkinliklerin amaca go¨re tanımlanması ve du¨zenlenmesi gerekir.

Beceri ve yetkinliklere dayalı u¨cret yapısı o¨nce yapılan analizlere dayalı olarak tanımlanan beceri ve yetkinliklere farklı beceri-yetkinlik du¨zeylerini go¨sterecek s¸ekilde du¨zenlenir. Daha sonra u¨cret aralıkları belirlenir . Kis¸iye dayalı u¨cret yapılarında kazanılan yeni beceri ve yetkinliklerin u¨cretlendirilmesinde iki yol vardır. Bunlar derhal artıs¸ ve belirli do¨nemlerde artıs¸tır.