Ünite 1: Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) Hakkında Temel Bilgiler

Genel Olarak Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP)

Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi; günümüzün gerekli tüm teknolojik gelişmeler kullanılarak Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatının, bağlı ve ilgili kuruluşlarının, adli ve idari tüm yargı birimlerinin (Cumhuriyet başsavcılıkları, mahkemeler, icra ve iflas daireleri, ceza infaz ve ıslah kurumları, adli tıp birimleri, denetimli serbestlik birimleri) donanım ve yazılım olarak iç otomasyonunu ve benzer şekilde bilgi otomasyonun sistemlerini kurmuş olan, kamu kurum ve kuruluşları ile dış birim entegrasyonunu sağlayan ve e-Dönüşüm sürecinde e-Devletin e-Adalet ayağını oluşturan bir bilişim sistemidir.

Yönetim Bilişim Sistemlerinden biri olan Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP), yargı birimlerinin ve Adalet Bakanlığının merkez birimlerinin iş süreçlerini hızlandırmayı, güvenilirliğini arttırmayı ve kurumu kâğıtsız ortama taşımayı hedefleyen bir bilgi sistemidir.

UYAP, kullanıcılarının kıymetli vakitlerini bürokratik işlemlerden öte dikkatlerini asıl işlerine vermelerini, adaletin daha hızlı tecelli etmesinin sağlanmasını, dava masrafları ile yargı giderlerinin azaltılarak kadro açığından kaynaklanan yükü hafifletmek, personelin moralini arttırmak ve kaynakları etkin bir şekilde kullanmak üzere geliştirilmiş olan bir bilişim sistemidir.

e-Devlet kısaca; kamu kurumlarının vatandaşlara, iş dünyasına ve diğer kamu kurumlarına elektronik ortamda hizmet vermesi ve bilgi aktarmasıdır. e-Devletin 4 ana vurgusu şunlardır:

1. Bilişim teknolojilerinin stratejik kullanımı
2. Vatandaş ve kurumlarla elektronik ortamda iletişimde bulunmak
3. Verimliliği, şeffaflığı ve kalkınmayı sağlamak
4. Yeniden yapılanma

Ülkemizde e-Devletin bir ayağı olan e-Adalet alanında ilk otomasyon çalışmaları 1998 yılında başlamış, böylece adalet hizmetlerinin en iyi şekilde yürütülmesi amacıyla; üretkenliği ve verimliliği arttırmak için UYAP adı altında çoklu-kullanıcılı ve iş odaklı bir sistemin uygulamaya geçirilmesi kararı verilmiştir.

Bir e-Kurum uygulaması olan UYAP, adaletin daha ekonomik, hızlı ve gecikmeksizin yerine getirilerek vatandaşın mağdur olmasını engellemek, Türkiye Cumhuriyeti Adli Sisteminin işleyişinin güvenirliğini ve doğruluğunu koruyarak yargıya hız kazandırmak amacıyla UYAP I ve UYAP II şeklinde iki aşamalı olarak planlanmıştır. UYAP I bakanlık merkez birimlerini, UYAP II ise taşra birimlerini kapsamaktadır.

Adalet Bakanlığı ile Havelsan A.Ş. arasında 20 Ağustos 2000 tarihinde imzalanan protokol ile UYAP I, 10 Ağustos 2001 ve 26 Temmuz 2002 tarihlerinde imzalanan protokoller ile UYAP II çalışmalarına başlanmıştır.

UYAP yazılımları 2003 yılı Eylül ayında tamamlanmış ve geliştirme ortamında uzman kullanıcıların kullanımına ve eleştirilerine açılmıştır. Gerçek kullanıcılarla laboratuar ortamında 2004 yılı başına kadar yoğun testlerden geçirilmiş ve daha sonra pilot olarak seçilen gerçek ortamda bir yıllık teste tabi tutularak yaygınlaştırılmasına başlanmıştır.

UYAP’ın ana amacı, zaman kaybetmeden adaletin yerine getirilerek vatandaşın mağdur olmasını engellemek, Türkiye Cumhuriyeti Adli Sisteminin işleyişinin güvenirliğini ve doğruluğunu koruyarak sisteme hız kazandırmaktır. UYAP’ın amacı, sadece adalet alanında yer alan bilgilere erişim hızı ve kolaylığı değil ayrıca adalet işleriyle ilgili işlemlerin hızlı, kolay, ekonomik, güncel ve güvenilir bir şekilde yapılmasıdır.

UYAP’ın hedefi; e-Dönüşüm ve e-Devlet sürecinde gerekli tüm teknolojik gelişmeleri kullanarak Adalet Bakanlığı teşkilatı, bağlı ve ilgili kuruluşları ile tüm yargı ve yargı destek birimlerinin, donanım ve yazılım olarak iç otomasyonunu ve benzer şekilde bilgi otomasyonu sistemlerini kurmuş kamu kurum ve kuruluşları ile entegrasyonunu (otomasyonu) sağlayarak e-Devlet yapısının adalet ayağını (e-Adaleti) oluşturmak ve kurumu kâğıtsız ofis ortamına taşımaktır.

Proje, yazılı evrak ve daktilo kullanımını kaldırarak “kâğıtsız ofis ortamı” oluşturmayı amaçlamış, 1982 yılında yabancı bir ortak iştiraki olarak kurulan ve 1985 yılında %98’i Türk Silahlı Kuvvetler Vakfına bağlı olarak faaliyet gösteren HAVELSAN tarafından hedeflenen sistemin kurulması ile, dava adliyeye intikal ettiği andan itibaren elektronik ortama geçirilerek, tekrarlardan kaçınılması sağlanmıştır. Bu kapsamda Cumhuriyet Savcılığından girilen bilgiler mahkeme aşamasında tekrar bilgisayara girilmeyecek, üst mahkemeden (Yargıtay ve Danıştay da dâhil) kesinleşme, ilamat, cezanın infazı ve adli sicile intikali aşamasına kadar tüm evreler bilgisayar ortamında gerçekleştirilecektir. Nitekim projenin hayata geçirilmesi ve bir bilişim sistemi olarak adlandırılmaya başlaması ile bu hususlar da gerçekleşmiştir. Merkez aşaması “UYAP I” ve taşra aşaması “UYAP II” olarak adlandırılmıştır.

Merkez Aşaması (UYAP I)

UYAP I projesi ile Adalet Bakanlığı merkez teşkilâtı ve bağlı birimlerinin yargı ve yargı destek faaliyetlerinin hızlı ve etkin bir şekilde otomasyona geçirilmesi amaçlanmıştır. UYAP I Adalet Bakanlığı merkez otomasyonu projesi 28 Eylül 2000 tarihinde başlamış, yazılımlar 31 Aralık 2001 tarihinde tamamlanarak işletime alınmıştır. UYAP I aşamasının gerçekleştirilmesiyle Adalet Bakanlığı merkez teşkilatında her türlü veri bilgi ve belge akışı ile doküman yönetiminin ulusal yargı ağı aracılığı ile gerçekleştirilmesi sağlanmıştır. Birim faaliyetleri hız kazanmıştır. Merkez ve taşra teşkilatındaki verilerin tek merkezde toplanması ile bilgilere hızlı ve sağlıklı ulaşım sağlanmıştır. Birim faaliyetleri belirli bir sıra içinde sürdürülerek birimler arası entegrasyon sağlanmıştır. Birimler arasında yaşanan veri tekrarları ve bilgi farklılıkları önlenmiştir.

Taşra Aşaması (UYAP II)

UYAP II aşaması; taşra teşkilatında bulunan tüm birimlerin yargı ve yargı destek faaliyetlerinin hızlı ve etkin bir şekilde otomasyona geçirilmesini amaçlamıştır. Bu aşama, taşra teşkilatının gereksinimi doğrultusunda belli alt aşamalara bölünmüş ve bu aşamalara göre harf bazında isimlendirilmiştir. UYAP II aşamasının gerçekleştirilmesiyle Adalet Bakanlığı taşra teşkilatında daha az hata, bilgilere kolay erişim, etkin ve entegre süreçler, dokümantasyon yönetimi, haberleşme ve paylaşım, elektronik ortamda yazışma ve gelen-giden evrak takibi, standart belge ve yazışma şablonları, istatistik ve raporların doğru ve güncel üretimi, diğer kurumlarla elektronik ortamda hızlı ve etkin bilgi alışverişi sağlanmıştır. UYAP II aşaması; yargı birimlerinin ve Adalet Bakanlığı taşra teşkilatında bulunan tüm birimlerinin yargı ve yargı destek faaliyetlerinin hızlı ve etkin bir şekilde otomasyona geçirilmesini amaçlamaktadır.

UYAP kapsamında ayrıca Avukat Bilgi Sistemi (Avukat Portalı), Vatandaş Bilgi Sistemi (Vatandaş Portalı), Kurum Bilgi Sistemi (Kurum Portalı), SMS Bilgi Sistemi ve Bilirkişi Portalı da bulunmaktadır.

UYAP – II A ve B: Adalet Bakanlığı taşra teşkilatında gereksinim ve süreç analizleri yapılıp analiz raporu hazırlanmıştır. Bu analiz raporlarına göre genel sistem mimarisi hazırlanmış olup 31 taşra teşkilatının yapısal kablolama, bilgisayar ve çevre birimleri temin edilerek kurulumu yapılmıştır. Bu aşama Ağustos 2001’de başlayıp Aralık 2001’de tamamlanmıştır. Bu kapsamda 31 adalet taşra teşkilatı birimi işletime alınmıştır.

UYAP – II C: Taşra Birimleri Otomasyonu olan UYAP IIC, organizasyonel kapsamda belirtilen yerlerde yazılım, donanım, geniş alan ağı, yapısal kablolama ve statik kesintisiz güç kaynağı gibi faaliyetleri kapsar.

UYAP – II D ve E: Bu aşamalarda taşra teşkilatında kullanılmak üzere donanım temin edilmesi işlemleri gerçekleştirilmiştir.

UYAP – II F: UYAP II-C aşaması kapsamında kurulmuş olan sistemin, 10.000 kullanıcıdan, 30.000 iç kullanıcı, 40.000 dış kullanıcıya (Avukat) hizmet verecek şekilde yaygınlaştırılması amacı ile planlanmıştır. Eğitimlerin daha etkin ve ulaşılabilmesi amacıyla uzaktan eğitim faaliyetleri de (e-Learning) UYAP-II F dâhilinde başlamıştır.

UYAP, yargı sistemine 3 temel noktadan verimlilik sağlamıştır. Bunlar;

a. Zamandan kazanç
b. Maliyetten kazanç
c. İş gücünden kazanç

UYAP ile;

1. Yargıda etkinlik ve verimlilik sağlanmıştır.
2. Yargıda doğruluk ve tutarlılık sağlanmıştır.
3. Yargının hızlanması sağlanmıştır.
4. Yargıda şeffaflık sağlanarak yolsuzluk ve usulsüzlüklerin önüne geçilmektedir.
5. Avukatların tüm işlemlerine hız ve kolaylık getirilmiştir.
6. Vatandaşların evlerine kadar hizmet götürülmektedir.
7. Yargıda maliyetten, emekten ve zamandan büyük oranda tasarruf sağlanmıştır.

UYAP’ın Sağladığı Kolaylıklar

Merkez ve Taşra Teşkilatı

İstatistiksel bilgilere doğru ve hızlı ulaşılabilmektedir. Doğru bilgiye en kısa zamanda ulaşılarak doğru kararlar alınıp sevk ve idare fonksiyonu gerçek manasıyla icra edilebilmektedir.

Cumhuriyet Savcılıkları

Tüm işlemler bilgisayar kullanılarak yapılabilmektedir. Nüfus ve sabıka kayıtlarına her an erişilebilmektedir. Her türlü yazışmalar ve ilamatlar, sistem üzerinden elektronik olarak gerçekleştirilmektedir. İddianame düzenlenmesi, duruşma sonrası işlemleri ve temyiz işlemleri sistem üzerinden gerçekleştirilebilmekte bu işlemler için kullanıcılar örnek şablonlar hazırlayabilmektedir. Savcılıkta tutulan tüm bilgilerin tek ve entegre bir bilgi bankasında tutulması sayesinde her türlü geriye dönük sorgulamalar ve istatistiksel veriler alınabilmektedir. Delillerin hızlı ve sağlıklı bir biçimde toplanması mümkün olmuştur. Yakalama ve gözaltı süreleri merkezi olarak denetlenerek insan haklarının korunması sağlanmıştır.

Mahkemeler

Nüfus, sabıka, tapu, vb. kayıtlar ile mahkeme kararları davanın açıldığı anda getirtilebilmektedir. Duruşma sırasında dahi en güncel mevzuata ve içtihatlara anında erişilebilmektedir. İstinabeler, talimat ve yazışmalar ağ üzerinden elektronik olarak ve anında gönderilebilmektedir. Dosyadaki tüm bilgiler veritabanına girileceğinden dosya incelemeleri yetkiler dâhilinde bilgisayar kullanılarak yapılabilmektedir. Üst dereceli mahkemelere dosya gönderilmesi ve dosyanın yerine iadesi işlemleri tamamen elektronik ortamda yapılmaktadır. Talimatlar ve müzekkereler elektronik ortamda taşra teşkilâtı birimleri arasında kolaylıkla dolaştırılmaktadır. Dosya arama işlemleri kolaylaştırılarak zaman kaybedilmemektedir. Dosyaların kayıt işlemleri ile veri girişleri daha hızlı ve kolay yapılmaktadır. Bakanlık İnternet sisteminde her birim kendi İnternet sayfasında gereken düzenlemeleri yapabilmektedir. Evraklar anında gerekli makamlara ulaşabilmekte ve bu şekilde evrakların ulaştırılması ile kaybedilen zaman kazanılmaktadır. Yargı birimlerinin karar vermesi hızlanmıştır. Sistem, kullanıcıların ihtiyaç duydukları her türlü bilgiye, doğru, güncel ve anında ulaşmalarını sağlamıştır. Yargı sürecinde karar verilmesini destekleyecek sorgulamalar yapılabilmektedir. Hâkim ve savcıların çalışma ortamı dışından belirlenen yetkiler dâhilinde güvenli bir şekilde dosyalarına erişimi, akıllı kart (smart card) ile kullanmaları sağlanmıştır. Personel takibi yapılabilmektedir. Personelin bilgisayar konusunda alınan eğitimlerle gelişmesi sağlanmaktadır. Sistemdeki tüm veriler tek bir yerde toplanmakta ve bu verilere hızlı, güvenli bir şekilde ulaşılmaktadır.

Adalet Komisyonları

Adliye ve mülhakatlardaki tüm kadroların süratli ve sağlıklı bir biçimde takibi yapılarak personel hareketleri izlenmektedir. Personelin tüm özlük haklarına ilişkin işlemler elektronik olarak yapılmaktadır. Komisyonlar tarafından tutulan bütün kayıtların Personel Genel Müdürlüğündeki kayıtlarla tutarlı olması ve bunların merkezden denetlenebilmesi sağlanmıştır. Hâkim ve savcılar ile diğer personel yetkisi dâhilinde, izin, Yargıtay tarafından verilen notlar, yetki, diğer özlük bilgilerini öğrenme gibi işlemlerini etkileşimli olarak elektronik ortamda gerçekleştirmektedir. Merkez teşkilat ile taşra teşkilatı arasındaki her türlü yazışma elektronik ortamda UYAP programları ile gerçekleştirilmektedir.

Avukatlar ve Vatandaşlar

Avukatlar UYAP güvenlik standartlarına uymak şartıyla dava açma, harç yatırma, dilekçe verme, icra takibi, temyiz gibi işlemleri elektronik ortamda yapılabilmekte, yetkileri seviyesinde bürolarından dosya inceleyebilmektedir. Vatandaşlara açık olması gerekli görülen bilgiler, İnternet aracılığıyla açılmıştır.

UYAP Genelinde

Elektronik posta (e-Mail) ve İnternet kullanımına imkân tanınmıştır. Hukuki konularda ve istenen diğer konularda haber grupları ve sanal tartışma ortamları oluşturulmuştur.

Dokümantasyon Yönetimi

Her türlü veri, bilgi ve belge akışı ile dokümantasyon yönetimi UYAP aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Evraklar için mümkün olan yerlerde otomatik yön tanımları yapılarak evrak akışı hızlandırılmıştır. Yetki tanımları ve kanunlar çerçevesinde İş Akış Yönetimi sağlanmıştır. Doküman Yönetim Sistemi ile evraklar anında gerekli makamlara ulaşabilmekte ve bu şekilde evrakların ulaştırılması ile kaybedilen zaman kazanılmaktadır.

Bilgi Bankası

Mevzuat, içtihatlar, tebliğler, genelgeler, mütalaalar, emsal yazı ve metinler, şablon yazılar, benzeri bilgilere ve diğer bu tür yayınlara sistem üzerinden erişim mümkün olmakta ve bunlar kronolojik olarak takip edilebilmektedir.

Karar Destek Sistemleri

Yargılama sırasında usul hatalarının önlenmesi, diğer hataların en aza indirilmesi, yargılamaya sağlık ve hız verilmesi, adalete güven kazandırılması hedeflenmektedir.

Bilişim Ağları ve Donanım Alt Yapısı

Türksat A.Ş. ile imzalanan protokol gereğince yeterli sayıda uydu kurulumu yapılmış ve geniş alan bilgisayar ağı uydu bağlantısı ile Adalet Bakanlığı’na bağlanmıştır. UYAP işletimine alınan yerlerde bu birimlerin her türlü yargısal, idari ve denetim faaliyetleri bu sistemle elektronik ortamda yürütülmektedir.

WAN (Wide Area Network/Geniş Alan Ağı) Bağlantıları: Bakanlık Birimleri, Adli ve İdari Yargı Birimleri, Ceza İnfaz Kurumları, Denetimli Serbestlik Şube Müdürlükleri, Adli Tıp Kurumları, CBS ve Anayasa Mahkemesi Başkanlığı, YSK ve Adli Sicil birimlerinin UYAP Sistem Merkezi ile veri iletişimi sağlanmaktadır. Birimler UYAP Sistem Merkezinde sonlanan Ana ve Yedek bağlantı hatları ile Operasyonel ve Disaster Sistemleri için Star topolojisi yapısında iletişim kurmakta, tüm servis ve hizmetler UYAP Sistem Merkezi üzerinden sunulmaktadır.

LAN (Local Area Network-Yerel Alan Ağı) Bağlantıları: Adli birimlerin; lokaldeki günlük çalışmalarının yapılabilmesi, lokal sunucular üzerinden işlem yapılabilmesi, uzak ve İnternet erişimleri için kurulan geniş alan ağı iletişiminin tesisine altyapı oluşturulabilmesi, için kurulan bütünleşik bilgisayar ağıdır.

Donanım Alt Yapısı: UYAP donanım altyapısının 7/24 saat çalışır vaziyette tutmak ve ekonomik ömrünü tamamlamış donanımların güncellenmesini sağlamak amaçlanmaktadır. UYAP kapsamında Donanım, Bakım ve Destek Şube Müdürlüğüne ihtiyaç duyulmuştur. Donanım alt yapısını oluşturmak ve var olan alt yapıyı en iyi şekilde korumak amacıyla Donanım, Bakım ve Destek Şube Müdürlüğü bazı görevler üstlenmiştir: Adalet Bakanlığı merkez ile adli ve idari yargı birimlerinden gelen donanım taleplerini toplamak ve talepler doğrultusunda kaynak planlaması yapmak, Adalet Bakanlığı merkez ile adli ve idari yargı birimlerinin ihtiyacı olan donanımların belirlemek, donanım dağıtım kriterlerine göre dağıtım planlaması yapmak, UYAP Bilişim Sistemlerinde oluşan teknik hatalarla ilgili yardım başvurularının çözümünü sağlamak, gerektiğinde hizmet tedarikçilerine yönlendirmek ve takip etmek, Adalet Bakanlığı merkez ile adli ve idari yargı birimlerinden gelen donanım ve yapısal kablolamaya yönelik talep ve arızaları değerlendirmek ve bu birimlerdeki bilgisayar ve yan donanımları ile bilgisayar alt yapı sistemlerinin kesintisiz olarak çalışmasını sağlamak, Adalet Bakanlığına bağlı olarak kurulan Bilgi İşlem Müdürlükleri, Şeflikleri ve Bürolarında görevli personelin koordinasyonun sağlanmak, Adalet Bakanlığı merkez ile adli ve idari yargı birimlerinde görev yapan teknik personelin bilgi ve becerilerini artırılması amacı ile Eğitim Dairesi Başkanlığı ile koordineli olarak teknik eğitimler düzenlemek ve bu birimlerin donanımlarının periyodik bakımının yapılması/yaptırılmasını sağlamak, tedarikçi firmalarla bakım işleminin planlamasını yapmak ve bakım prosedürlerini belirlemek, Adalet Bakanlığı merkez ile adli ve idari yargı birimlerinin yapısal kablolama ihtiyaçlarını belirlemek ve yapısal kablolama altyapısını yapmak/yaptırmak, yeni yapılan adliye sarayı hizmet binaları ile ceza infaz kurumlarının yapısal kablolamasının UYAP standartlarına uygunluğunu denetlemek, garantileri biten donanım ve yan donanımların bakım onarım sözleşmelerini gerçekleştirmek, bu donanımların tamir ve bakımlarını ilgili firmalara veya Bilgi İşlem Daire Başkanlığı bünyesinde yapmak/yaptırmak, Bakanlık merkez ile adli ve idari yargı birimlerine dağıtılan bilgisayar ve yan donanımlarının envanterlerini takip etmek.

Entegrasyon Yapısı

UYAP’ın tam entegrasyonu ve merkezi elektronik ortamda tutulan arşivi sayesinde, doğru ve tutarlı bilgi, mevzuatın tanıdığı yetkiler çerçevesinde başta hâkim ve savcılar ile yargı personeli olmak üzere tüm kullanıcıların paylaşımına açılmaktadır. Kullanıcılar bu bilgilere ihtiyaç duyduklarında hızlı ve kolayca ulaşabilmekte, keza, yargı birimleri de aralarında her türlü bilgi ve belge alışverişini elektronik ortamda ve anlık denebilecek kısa sürelerde gerçekleştirmektedir.

UYAP kapsamında yapılan entegrasyonlarla;

• Hedef yargı birimlerinin, yargılamanın her aşamasında ihtiyaç duydukları bilgi ve belgelere, herhangi bir yazışma yapmaksızın mevzuat çerçevesinde UYAP ekranları içerisinden doğrudan erişiminin sağlanması
• Yargı hizmetleri sırasında başka birimlere iletilecek verilerin en kısa sürede iletilmesi
• Veri bütünlüğünün sağlanması ve veri tekrarının ortadan kaldırılması
• Yargı birimleriyle ortak çalışan diğer birimlerle koordinasyonun sağlanması
• Kaçakların ve suistimallerin önlenmesi

hedeflenmiştir.

İç Entegrasyon

Yapılan entegrasyonlarda hedef, yargı birimlerinin, yargılamanın her aşamasında ihtiyaç duydukları bilgi ve belgelere, herhangi bir yazışma yapmaksızın mevzuat çerçevesinde UYAP ekranları içerisinden doğrudan erişiminin sağlanmasıdır.

UYAP kapsamında diğer birçok ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile ayrı ayrı “veri paylaşımı protokolleri” imzalanarak bilgi sistemleri arasında entegrasyon sağlanmıştır.