Ünite 8: Uluslar arası Lojistikte Diğer Konular

Uluslararası lojistik, rekabetin küresel boyut kazanmasıyla birlikte uluslararası pazarda faaliyet gösteren firmaların doğru ürünlerin, doğru zamanda, doğru yerlere, doğru fiyatlarla ulaşmasını sağlamak için gerçekleştirdikleri faaliyetler bütünüdür. Amaç, toplam maliyet, hız, güvenlik ve hizmet kalitesi parametrelerinin optimum bileşimini yakalamaktır.

Küresel lojistik hareketlerinin artmasına paralel olarak, lojistiğin çalışma yapısı ve iş süreçlerinde bir takım farklılıklar olmuş ve buna paralel olarak bir takım yeni ihtiyaçlar ve faaliyetler ortaya çıkmıştır. Bunlardan bazıları, bütünleşmiş taşımacılık, trafik sorunlarının önlenmesi, maliyetlerin düşürülmesi, çevreye duyarlılık temalarıdır.

“Lojistik üs” ve “lojistik köy” olarak da tanımlanabilen “lojistik merkezler”, hem ulusal hem de uluslararası geçişlerde taşımacılık, lojistik ve dağıtım ile ilgili tüm faaliyetlerin yerine getirildiği özel bölgeler olarak tanımlanmaktadır.

Lojistik Merkezler

Lojistik merkezde faaliyet gösteren firmalar bulundukları alanın, binanın ve diğer hizmet alanlarının (depolar, dağıtım merkezleri, depolama alanları, ofisler, araç bakım binaları) sahibi ya da kiracısıdır. Serbest pazar kurallarını karşılamak üzere yukarıdaki etkinlikleri gerçekleştirmek isteyen tüm girişimcilere açık olmalıdırlar.

Genel itibari ile lojistik merkez, taşımacılık, dağıtım, depolama, elleçleme, konsolidasyon, ayrıştırma, gümrükleme, ihracat, ithalat ve transit işlemler, altyapı hizmetleri, sigorta ve bankacılık, danışmanlık ve üretim gibi birçok bütünleşik bankacılık ve bütünleşik lojistik faaliyetin belirli bir bölgede gerçekleştirilmesi olarak ifade edilebilir. Lojistik merkezler, deniz limanı veya havalimanı tabanlı olsun faaliyetlerini belirli bir merkezde yürütmekle birlikte dünyanın her yerine ulaşabilme olanağını sağlamaktadır.

Lojistik merkezlerin doğma nedenlerinden belki de en önemlisi artan ticaret hacminin ve beraberinde gelen lojistik hareketliliğin şehir içinde yaptığı baskılardır. Tüm dünyada artan küresel ticaret ülke ekonomilerine olumlu bir etki yapar, satışları artırır, iş dünyasını canlandırır ve dengeler.

Temelde lojistik merkezlerin ana amaçları, lojistik zincirinin, yük taşıma araçlarının, depo kullanımının ve iş gücünün optimizasyonu ile toplu taşıma ve personel maliyetlerinin enküçüklenmesidir.

Lojistik Merkezlerin Özellikleri

Lojistik merkezlerin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Coğrafî konum
• Demiryolu, denizyolu, karayolu, iç suyolu ve boru hattı bağlantıları
• Kombine taşımacılık altyapısı, intermodal/multimodal terminaller
• İhracat, ithalat, transit ve gümrük rejimlerinde ticaret odaklılık
• Bölge ülkelerine yakınlık
• Üretim merkezlerine yakınlık
• Tüketim merkezlerine yakınlık
• İş süreçlerinde standartlaşma
• Yasal çerçevede basitlik
• Gelişmiş bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısı
• Lojistik üs saha genişliği (ofisler, konteyner alanları, araç parkları, depolar, vb.)
• Liman altyapısı; teknik donanımlar; vinçler, forkliftler vb.
• Rıhtım uzunluğu (denizyolu), pist uzunluğu (havayolu)
• Ro-Ro ve yolcu terminalleri
• Transit taşımacılık için elverişlilik
• Lojistik işletmeleri için ofisler
• Gümrük yönetsel birimleri
• Dağıtım merkezleri
• Ambalaj, paketleme, elleçleme hizmetleri
• Sigorta hizmetleri
• Bankacılık ve finans kurumları
• Kapalı ve soğutmalı depolar, silolar
• Tehlikeli madde depolama merkezleri
• Tersaneler, bakım ve onarım hizmetleri
• Havayolu kargo taşımacılığında hizmet veren pistlerin sayı ve uzunlukları
• Havayolu eşya taşımacılığında gelişmiş yer hizmetlerinin varlığı
• Lojistik eğitim kurumlarının varlığı ve meslekî eğitimlere elverişli mekânlar
• Lojistik meslek kollarında çeşitlilik ve uzmanlaşmış insan kaynakları
• Sosyal mekânlar, konaklama, dinlenme ve eğlence alanları

Bir lojistik merkezin en az 250 hektar yüzölçümü olması, bir metropolün içinde ya da yakınında olması, karayoluyla ulaşım imkanı, demiryolu bağlantılarına sahip olması, çok türlü taşıma tesislerine, limanlara, iç suyollarına ve havaalanlarına yakınlığıyla doğrudan erişim imkanı, planlı imar, modern ofisler ve binalar ile gelişmiş iletişim ve bilgi teknolojisi altyapısı sayılabilir.

Yaklaşık tüm lojistik merkezlerde intermodal ve multimodal terminallerden bulunmaktadır. İntermodal taşımacılık, ürünlerin aynı taşıma birimi içinde herhangi bir müdahalede bulunulmaksızın birden fazla taşıma birimiyle taşınmasıdır. Multimodal taşımacılık daha genel bir kavramdır. En az iki farklı taşıma yöntemiyle, demiryolu ve karayolu ile taşınan ürünlerin limanda birleştirilmesi veya ayrıştırılarak taşınması multimodal taşımacılıktır.

Bir lojistik merkez projesinin taşıması gereken temel yapı özellikleri, master plan, tek bir merkezden yönetim, şehirlere yakınlık, kaliteli yerleşim, açık ve kapalı stok alanları ve yardımcı destek hizmetlerdir.

Bir lojistik merkezin sahip olması gereken hizmetler şunlardır: Farklı ebat ve türlerde depo ve tesisler, gümrük hizmetleri, banka, postane, kargo ve sigorta firmaları, sosyal, eğitim ve sağlık tesisleri, güvenlik hizmetleri, hukuk büroları, kamuya açık telefon, toplu taşıma ile ulaşım altyapısı, yükleme–boşaltma işlemleri için yerler ve park alanları, oteller, lokanta ve kafeteryalar, yakıt ikmal istasyonları ve araba yıkama merkezleridir.

Lojistik merkezlerin yönetim görevleri aşağıda belirtilmiştir:

• Altyapısal Gereklilikleri Belirlemek: Karayolu bağlantıları, demiryolu bağlantıları, limanlarla olan bağlantılar.
• Lojistik Merkezin Yapısal Unsurlarının Belirlenmesi: Gümrük binaları, posta, banka, sigorta hizmetleri, ofisler, intermodal terminaller, depolar, diğer genel servisler.
• İş Planı: Bir lojistik merkezi yönetenler, yönetsel amaçlarına göre yatırım ve gelişme planı oluşturmalıdırlar.
• Genel altyapıları, depoları ve bütünleşik hizmetleri oluşturmak: Lojistik merkez yönetim şirketi, yerleşim planı ve iş planı tamamlandıktan sonra tüm altyapının inşasından sorumludur.
• Taşıyıcılara yer kiralanması, depo ve ofislerin kiralanması, depo ve ofislerin satılması: Lojistik merkezinin kiralama ve satış işlemlerinden sorumlu olup ticarî işleri/pazarlama işlerini ve yasal işlemleri halleder.
• Lojistik merkezinin idarî, malî, ticarî ve operasyonel yönetimi.
• Ortak alanların bakımı ve korunması ile yönetimi.

Lojistik merkezlerin temel kullanım işlevleri şu şekilde sıralanabilir:

• Taşımaların birleştirilmesi
• Ürünlerin birleştirilmesi
• Müşteri hizmeti

ABD’de lojistik merkez kavramına iç liman (inland port) denilmektedir. Örneğin Texas’taki Huntsville Limanı içerisinde, demiryolu/karayolu/havayolu taşımacılık türlerini barındıran bir alandır. Burada Huntsville Uluslararası Havaalanı, uluslararası intermodal merkezi ve Jetplex Endüstri Parkı yer almaktadır.

Avrupa kıtasında, özellikle Batı Avrupa’da mevcut lojistik merkezler ticaret, üretim ve tüketim merkezlerine yakın liman, havaalanı gibi lojistik terminaller ile karayolu, iç suyolu ve demiryolu gibi ulaşım ağlarının kesişim noktalarında yer almaktadır.

Avrupa çapında 10 ülkede (İtalya, İspanya, Fransa, Portekiz, Almanya, Danimarka, Yunanistan, Macaristan, Ukrayna ve Lüksemburg) bulunan lojistik merkezler Avrupa Lojistik Merkezleri Birliği’ne (Europlatforms) üyedir. Bu birliğin amacı, lojistik merkezlerin ve intermodal terminallerin ulaşım ve lojistik faaliyetlerinin gelişimi bakımından stratejik önemini desteklemektir.

Avrupa’daki lojistik merkezlerin sıralanmasında birincilik, Avrupa’da kombine taşımacılığın en önemli yerlerinden biri olan Verona lojistik merkezine (Interporto Verona) aittir. Lojistik Merkezi; 2.500.000 m ² ’lik alanda faaliyet göstermektedir

Lojistik Performans Ölçümü

Lojistik performansının ölçümü için olası yaklaşımlardan bir tanesi lojistik iş süreçlerinin ölçümüdür. Lojistik süreçlerinin ölçümünde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır :

• Lojistik ölçütlerinin stratejiyle uyumlu olması
• Müşteri ihtiyaçlarının tam olarak anlaşılması
• Müşteri hizmeti sağlamanın maliyetlerinin bilinmesi
• Lojistikte bir “süreç” bakış açısına sahip olunması
• Anahtar ölçütlere odaklanılması
• Etkin olmayan ölçme faaliyetlerini durdurulması
• Ölçümü etkin yapılabilmesi için doğru veri kaynaklarını takip edebilen teknolojinin kullanılmasıdır.

Bowersox vd. (2006) bir lojistik sistemin altı operasyonel amacını aşağıdaki şekilde tanımlamıştır:

• Hızlı Yanıt
• Tutarlılık
• En Az Stok
• Taşımaların Birleştirilmesi (konsolidasyonu
• Kalite
• Yaşam Çevrim Desteği

Lojistik Performans Ölçütleri

Nitel Performans ölçütleri; Müşteri memnuniyeti, Esneklik, Bilgi ve malzeme akış entegrasyonu, Etkili risk yönetimi, Tedarikçi performansıdır

Nicel Performans Ölçütleri ise ikiye ayrılmaktadır; Maliyete Dayalı Ölçütler ve Müşteri Sorumluluğuna Dayalı Ölçütlerdir.

Maliyete Dayalı Ölçütler; Maliyet enküçüklemesi, Satışların enbüyüklenmesi, Kar enbüyüklemesi, Envanter yatırım enküçüklemesi, Yatırım geri dönüş enbüyüklemesidir.

Müşteri Sorumluluğuna Dayalı Ölçütler ise; Doluluk oranı enbüyüklemesi, Ürün gecikmelerinin enküçüklenmesi, Müşteri teslim süresinin enküçüklenmesi ve Temin süresinin enküçüklenmesidir.