Ünite 3: Türkiye’de İthalatta KDV ve ÖTV: Teori ve Uygulama

İthalatta Katma Değer Vergisi

Katma değer vergisi (KDV), kural olarak tüm mal teslimi ve hizmet ifasını vergi konusuna almaktadır ve tüm iktisadi aşamaları kavramaktadır. Katma değer vergisinin temel niteliklerinden biri, uluslararası ticarete konu mal ve hizmetlerin vergilendirilmesinde varış yeri prensibinin benimsenmiş olmasıdır.

Genel Olarak Verginin Konusu

KDV’de verginin konusunu Türkiye’de yapılan işlemler oluşturmaktadır. KDV Kanunu’nda vergiye tabi işlemler şöyle sıralanmıştır:

• Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler,
• “diğer” faaliyetler kapsamında yapılan teslim ve hizmetler,
• Her türlü mal ve hizmet ithalidir.

KDV Kanunu’nun 1. Maddesi 3. Fıkrasında işlemlerin içeriğini etkilemeyen ve vergileme yönünden bir engel olmayan durumlar şu şekilde sıralanmıştır:

• Bu faaliyetlerin kanunların veya resmi makamların gösterdiği gerek üzerine yapılmasının,
• Bunları yapanların hukuki statü ve kişilerin,
• Türk tabiiyetinde bulunup bulunmamalarının,
• İkametgâhı veya işyerlerinin yahut kanuni merkez veya iş merkezlerinin Türkiye’de olup olmamasıdır.

İthalatta Vergiyi Doğuran Olay

Her türlü mal ve hizmet ithali vergiye tabiidir. İthalatın kamu sektörü, özel sektör veya herhangi bir gerçek veya tüzel kişi tarafından yapılması veya herhangi bir şekil ve surette gerçekleştirilmesi yahut özellik taşıması vergilendirmeyi etkilemez.

Mal İthalatı

Mal ithal edilmesinde mallar, Türkiye Gümrük Bölgesine getirileceği için, KDV bu geçiş sırasında ilgili gümrük idaresine ödenir. Mal ithalatında gümrüğe tabi mallar açısından vergiyi doğuran olay gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başlaması, gümrük vergisine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili olarak tespit edilmiştir.

Hizmet İthalatı

KDV Kanunu’nda hangi durumlarda işlemlerin Türkiye’de yapılmış sayılacağı şöyledir:

• Mal teslimlerinde malların eşlim anında Türkiye’de bulunması,
• Hizmet ifalarında ise hizmetin Türkiye’de yapılması veya hizmetten Türkiye’de faydalanılması hallerinde işlemler Türkiye’de yapılmış sayılır.
• Hizmet ifalarında işlemin Türkiye’de yapılmış sayılması için;
• Hizmetin Türkiye’de yapılması veya,
• Hizmetten Türkiye’de faydalanılması durumlarından biri yeterli olacaktır.

Mal ve Hizmet İthalatında Mükellef ve Vergi Sorumlusu

Mükellef : KDV’nin mükellefi esas itibariyle vergiye tabi işlemleri yapanlardır. Mal ve hizmeti ithal edenler mükelleftir.

Vergi Sorumlusu: Mükellefin Türkiye içinde ikametgahının, iş yerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde Maliye Bakanlığı vergi alacağının korunması amacıyla vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutma yetkisine sahiptir.

İkametgâhı, İş yeri, Kanuni Merkezi ve İş Merkezi Türkiye’de Bulunmayanlar Tarafından Yapılan İşlemler

Mükellef esas olarak hizmeti ifa edendir. Türkiye’de ikametgâhı, iş yeri, kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmadığından, KDV’nin tamamı, hizmetten faydalanan yurt içindeki muhatap tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödenecektir.

İthalat İstisnası

KDV’deki ithalat istisnası şöyledir:

• Yurtiçi teslimleri KDV’ye tabi olmayan mal veya hizmet ithali
• Gümrük kanununa yapılan göndermeyle istisna edilen ithalat
• Gümrük kanununun 167. Maddesinde yazılı mallar
• Geçici ithalat yoluyla getirilen mallar
• Hariçte işleme rejimi kapsamındaki mallar
• Geri gelen eşya kapsamındaki mallar
• Bazı gümrük rejimlerinin uygulandığı mallar

İthalatta KDV Matrahı İthalatta KDV matrahına;

• İthal edilen malın gümrük vergisi tarhına esas olan değeri,
• İthalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar,
• Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler dahil olacaktır.

İthalatta Özel Tüketim Vergisi

ÖTV’nin Türk vergi sistemine eklenmesinde dolaylı vergiler alanında Avrupa Birliği Müktesebatına uyum sağlaması ve vergileme yoluyla enerji tasarrufundan taşımacılığa ve çevreye kadar çok geniş bir alanda tüketici tercihlerini etkileyebilmek ve yükümlülerin vergiye gönüllü uyumlarına katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Verginin Konusu

ÖTV, kanuna ekli dört listede yer alan mallardan, katma değer vergisine ek olarak, tek aşamada ve yine kanunda öngörülen iktisadi aşamada alınan bir harcama vergisi türüdür.

• (I) sayılı listedeki mallar: petrol ürünleri, doğalgaz ve türevleri … gibidir.
• (II) sayılı listedeki mallar: Yarı römorklar için çekiciler, binek otomobiller, motorlu taşıtlar, özel amaçlı motorlu taşıtlar, motosiklet, helikopter, uçak gemi, yat…gibidir.
• (III) sayılı listedeki mallar: kolalı gazozlar, alkollü içkiler, Puro, sigarillo, sigara, nargile tütünü, enfiye… gibidir.
• (IV) sayılı listedeki mallar: Havyar ve havyar yerine kullanılan ürünler, kozmetik ürünler, kürkler, muzır neşriyat, sofra, mutfak, tuvalet, yazıhane, ev tezyinatı için cam eşyalar…., cep telefonu, küçük ev aletleri, televizyon, projektör, kamera, inci ve kıymetli taşlardan mamul saat kayışları, tabanca, ateşli silajlar, … gibi mallar yer almaktadır.

İthalat Tanımı

ÖTV kanununda verginin konusuna giren malların Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine girişi “ithalat” olarak tanımlanmıştır.

Vergiyi Doğuran Olay

Vergiyi doğuran olay yukarıdaki listede yer alan malların kanunda sayılan iktisadi aşamaya gelmesidir.

• (I) sayılı listedeki mallar bakımından vergiyi doğuran olay: Vergiyi doğuran olay (I) sayılı listedeki malların imalatçıları veya ithalatçıları tarafından teslimi ile bu malların ÖTV uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışıdır.
• (II) sayılı listedeki mallar bakımından vergiyi doğuran olay: taşıtların ilk iktisabı, kayıt ve tescile tabi olmayan taşıtlarda bunların imal edenler tarafından teslimi, fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesi anında, her bir kısmın tesliminde, konsinasyon satışlarında taşıtların komisyoncular veya konsinyi işletmeler tarafından alıcıya tesliminde, Gümrük Kanununa gire gümrük yükümlülüğünün doğması, ithalat vergilerine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili anında meydana gelir.
• (III) Sayılı listedeki mallar bakımından vergiyi doğuran olay: (III) sayılı listede kapsamındaki malların teslimidir.
• (IV) sayılı listedeki mallar bakımından vergiyi doğuran olay: (IV) sayılı liste kapsamındaki malların teslimi, fatura belgesinin düzenlenmesi, bir kısmının teslimi, konsinyi işletmeler tarafından alıcıya teslimidir.

Mükellef ve Vergi Sorumlusu

ÖTV’nin mükellefi; (I), (III) ve (IV) sayılı listedeki mallar ile (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanları imal, inşa veya ithal edenler ile bu malların müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenler, (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlar için; ithal edenler ve satanlardır.

İthalatta Matrah

İthalatta ÖTV Matrahı;

- Bazı durumlar dışında gümrükçe tespit edilen değeri,

- Malın bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemelerden oluşmaktadır.

Vergi Oranı

ÖTV kanunda ekli listede yazılı malların karşılarında gösterilen tutar veya oranda alınır.

Verginin Beyanı, Tarhı ve Ödenmesi

İthalat vergileri ilgili gümrük idaresince hesaplanır ve gümrük mevzuatına göre kabul edilen beyanname veya diğer belgeler üzerine imza alınmak suretiyle mükellefe tebliğ edilir.