Ünite 2: Üretim Stratejisi ve Verimlilik

Üretim Stratejisi ve Verimlilik

Bir şirketin pazarda rakipleri arasında başarılı olabilmesi için uzun vadede planları olmalıdır.

İşleme Stratejisi

Bir işletmeyi başarılı kılmak ve rekabet üstünlüğü sağlamak için; o işletmeyi ve çevresini analiz ederek; amaçlarını belirleme, faaliyet planlarını oluşturma ve kaynaklarının düzenlenmesi sürecine işletme stratejisi denir.

Organizasyonlardaki strateji düzeyleri için (S:32, Şekil 2.1) inceleyiniz.

Şirketin misyonu (ne iş yaptığı ile ilgili anlayış geliştirme), ç evresel tarama (bir pazar anlayışı geliştirip analiz etme) ve öz becerileri (şirketin güçlü taraflarını tanıma) faktörleri şirketin işletme stratejilerini oluşturur.

Misyon

Bir organizasyonun çalışma alanının ne olduğunun, müşterilerinin kimler olduğunun ve şirketin temel var olma nedenini tanımlayan bir ifadedir.

Çevre Tanıması

Şirketin işletme stratejilerinden biri olan çevre taraması, şirketin dış çevrensi görüntüleme sürecidir.

İşletmenin, içinde bulunduğu sektördeki fırsatları, tehlikeleri belirlemek amaçlı ekonomik ve siyasi eğilimleri, toplumdaki değişimleri analiz etmektir. Böylece işletme uzun dönem planlarını ve işletme stratejilerini değiştirmeye hazırdır.

Çevresel tarama, ekonomik eğilimlere, politik eğilimlere, sosyal eğilimlere (örneğin, işletme dışındaki çevrenin) bakar.

Öz Beceriler (Temel Yetkinlik)

Şirketin güçlü yanları öz becerileri oluşturur. Öz beceriler, tesis özellikleri, pazar anlayışı, finanasa tecrübe, teknoloji kullanım, iş görenin müşteri hizmetlerindeki tecrübesi öz beceri örnekleridir.

Bir organizasyonun var olan stratejilerinin etkinliğini ölçmek ya da yeni stratejileri belirlemek için değişik analiz ve teknikler geliştirilmiştir. Bunlardan biri de Durum Analizidir .

Durum Analizi

Durum Analizi (SWOT) bir işletmenin güçlü ve zayıf yönleri ile karşılaşabileceği tehdit ve fırsatları saptayarak organizasyonun iç ve dış çevresindeki etmenleri değerlendiren araçlardan biridir. (SWOT Analiz listeleri için S:35, Şekil 2.2-23 bkz.)

Üretim Stratejisi ve Rolü

Üretim stratejisi, mevcut tesisin yerleşim, büyüklük ve türünün belirlenmesi; personelinin tanımlanması, ihtiyaç duyulan özel süreç, ekipman, teknik donanım kullanımı gibi üretim işlemlerini belirleyen uzun vadeli bir plandır.

Üretim Stratejisin Önemi

Üretim stratejisi üretim görevlerinin doğru olup olmadığını belirler. Üretim görevleri doğru yapılmaz ise üretimde verimlilik olmaz.

Üretim Stratejisinin İşletme Stratejisi ile İlişkisi

Bir işletmede önce işletme stratejisinin uygulanması, sonra desteklenmesi ve en son olarak da yönlendirilmesi ile üretim stratejilerinin üretim verimliliği arttırılır.

Üretim Fonksiyonunun İşletme Stratejisine Katkı Düzeyleri

Bir işletmedeki, üretim faaliyetinin yeterliliği, bu faaliyetin üretim stratejisine ve kurumsal amaçlara uygun olup olmaması ile değerlendirilir.

Üretim fonksiyonunun işletme stratejisine katkı düzeylerini belirlemek için kullanılan dört aşamalı bir model geliştirilmiştir. (S: 38, Şekil 2.4)

Üretim Stratejisinin Oluşturulmasındaki Yaklaşımlar

Üretim stratejilerinin tanımlanmasında ‘Yukarıdan aşağıya’, ‘Aşağıdan yukarıya’, ‘Pazar gereksinimleri’ ve ‘Üretim kaynakları’ yaklaşımları geliştirilmiştir. (S: 39, Şekil 2.5).

Yukarıdan Aşağıya

Bu yaklaşımda üretim stratejileri genelden özele doğru geleneksel bir yaklaşımla belirlenir.

Aşağıdan Yukarıya

Şirketlerin fonksiyonel düzeyde müşteriler için sağladıkları ürün ve hizmetleri ve üretim sürecinde edindikleri deneyimlerini üst seviyede şirket stratejisi olarak belirlemeleri ve kullanmalarıdır.

Pazar Gereksinimleri

Bu yaklaşımda, bir işletme kalite, zaman, esneklik ve maliyet gibi performans hedeflerinden hangilerine öncelik vereceğine pazar ve rakiplerini gözeterek karar verir.

Üretim Kaynakları

İşletmeye rekabet önceliği sağlayan kaynakların tanımlanması ve geliştirilmesi ile işletmenin daha iyi bir konuma taşınması yaklaşımıdır.

Üretim Stratejisinin Geliştirilmesi

Bir şirketi kendi pazarında lider konuma getirmek için rekabet öncelikleri ya da rekabet faktörleri adı verilen yeteneklerden birinde mükemmel olmalıdır.

Rekabet faktörleri ve üretim performans hedefleri arasındaki ilişki için bakınız. (S: 40, Şekil 2.6) .

Rekabet faktörlerinin önem sırası belirlenirken, üretim faaliyetlerinin tasarlanmasında maliyet, kalite, zaman, esneklik gibi performans hedefleri belirlenmelidir.

Maliyet

Bir ürünün rakip firmanın ürün fiyatlarından daha düşük fiyata sunulması maliyete dayalı rekabettir.

Maliyete dayalı rekabet eden şirketlerin ürün yelpazeleri ve ürün özellikleri dardır.

Kalite

Rekabet önceliği mal ve hizmet kalitesi olan işletmeler her zaman aynı özellik ve biçimde yüksek performanslı ürünler sunarlar.

Zaman

Rekabet önceliği zaman olan şirketler zamanı hız ve güvenilirlik olmak üzere iki kısımda ele alırlar.

Hız, hızlı teslimatı; güvenilirlik ise zamanında teslimata işaret eder.

Zamanın rekabet önceliği olduğu şirketlerde bir başka rekabet önceliği de gelişim hızıdır.

Gelişim hızı, şirketin içinde olduğu pazarda yeni bir fikrin çıkarılması için gereken süredir.

Esneklik

Ürün çeşitliliği ve üretim hızının talebe göre ayarlanması, rekabet önceliğinde esneklik olarak tanımlanır.

Esnekliğin iki boyutu ürün esnekliği ve hacim esnekliğidir.

Ürün esnekliği mal ve hizmetin geniş bir çeşitlilikte müşterinin ihtiyaçları doğrultusunda sunma ve müşterilerin kendilerine özgü ihtiyaçlarına uyarlama yeteneğidir.

Hacim esnekliği ise üretim miktarına talepler doğrultusunda hızlı bir şekilde arttırma veya azaltma yeteneğidir.

Üretim Performans Hedefinin Seçilmesi

Farklı rekabet öncelikleri işletmelerin stratejilerini geliştirmede önemli bir faktördür.

Üretim stratejilerinin belirlenmesi farklı rekabet önceliklerinde ödünleşmeyi gerektirir.

Ödünleşme ; bir değeri elde edebilmek için bir başka değerden vazgeçmektir.

Kaliteyi rekabet önceli olarak benimseyen bir şirket maliyeti düşüremez, bir başka değişle maliyetten ödün vermek zorundadır.

Verimlilik

Verimlilik; bir organizasyonun belirli bir miktardaki girdi ile ne kadar çıktı elde ettiğinin göstergesidir.

Verimlilik Hesaplamaları

Verimlilik; hesaba katılan girdi sayısına göre hesaplanır. Üretimle doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili olan kaynaklar verimlilik hesaplamalarında kullanılmalıdır.

Verimlilik artışı belirli dönemlerdeki önceki ve sonraki verimlilik değişiminin göstergesidir.

Verimlilik artışı; mevcut verimlilikle önceki verimlilik farkının mevcut verimliliğe oranının yüz katı alınarak hesaplanır.

Verimlilik hesaplamalarında girdi sayısı temel alındığı için toplam verimlilik , kısmi verimlilik ve çok faktörlü verimlilik hesaplamaları yapılabilir.

Toplam Verimlilik

Toplam verimlilik; üretilen hizmet veya ürünün değerinin üretim için kullanılan tüm girdinin değerine oranı alınarak hesaplanır.

Kısmi Verimlilik

Kısmi verimlilik; çıktının sadece tek bir girdiye oranı olarak hesaplanır.

Çok Faktörlü Verimlilik

Çok faktörlü verimlilik; çıktının birden fazla girdiye oranlanması ile hesaplanır.

Bazı iş sektörleri ve verimlilik ölçüm örnekleri için (S:47, Tablo 2.2) bakınız.

Verimlilik Ölçümünün Yorumlanması

Verimlilik ölçümünün yorumlanmasında kıyaslama yöntemi kullanılır. Bir işletmenin verimlilik ölçümü değerlendirilirken rakiplerinin ölçümleri ve rekabet öncelikleri göz önüne alınmalıdır. Verimlilik ölçümlerinde bir şirketin performansı, sektör ya da ülkenin performansı ölçülebilir, buna birleştirilmiş verimlilik denir.

Hizmet Sektöründe Verimlilik

Hizmet sektöründe verimlilik ölçümü imalat sektöründeki verimlilik ölçümü kadar kolay değildir. Hizmet sektöründe değişkenler çok çeşitli olduğu için verimlilik ölçümünde farklı yaklaşımlar gerekebilir.