Ünite 3: Vergi Kabahatleri

Vergi Kabahati Çeşitleri

Vergi kabahatleri, vergi ziyaı kabahati ve usulsüzlük kabahatleri olmak üzere başlangıçta ikiye ayrılır. Usulsüzlük kabahatleri de genel usulsüzlük ve özel usulsüzlük kabahatleri olarak ayrıldıktan sonra, genel usulsüzlük kabahatleri kendi içinde I. ve II. Derece usulsüzlükler şeklinde derecelendirilir.

Tüm kabahatler kast veya taksir ile işlenebilir. Ancak hareketin işlenmesinde mükellefe yüklenebilecek bir kast veya taksir şeklinde kusur yoksa cezalandırma yoluna gidilemez.

Vergi Ziyaı Kabahati

Esas itibarıyla vergi gelirlerinde kayba yönelik hareketleri veya fiilleri yasaklamayı konu alır. Kabahatin maddi unsuru işlenen bir hareketin kanundaki sonucu ortaya çıkarmasıdır.

Vergi Ziyaı Kabahatinin Hareket Unsuru

Vergi ziyaına sebebiyet veren her türlü eylem kendisine kabahatin hareketi (fiili) olarak kabul edildiğinden, vergi ziyaı kabahati serbest hareketli kabahat haline gelmiştir. Ceza kesilirken cezaların ağırlık derecesine göre filler üç grupta toplanır. Bunlar;

·Ağır nitelikli fiiller:İlgili hareketlerin kabahat oluşturması için, “vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan defter ve belgeler” üzerinde işlenmesi esastır. Bu fiiller de hesap ve muhasebe hileleri yapmak; gerçekte olmayan kişiler adına hesaplar açmak; çift defter tutmak; defter, kayıt ve belgeleri tahrif etmek veya gizlemek; muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme veya kullanmak; defter, kayıt veya belgeleri yok etmek; defter sayfalarını kopartarak yok etmek; sahte belge düzenlemek veya kullanmak; anlaşmasız matbaalarca basılan belgeleri kullanmaktır.

·Hafif nitelikli fiiller:Kanunda üç fiile yer verilmiştir. Bunlar; beyannamenin kanuni süresinden sonra kendiliğinden verilmesi; beyannamenin izaha davet kapsamında verilmesi ve transfer fiyatlandırılması yoluyla örtülü kazanç dağıtımıdır.

·Orta nitelikli fiiller:Kanunda gösterilen neticeye yol açan ağır ve hafif nitelikli filler dışında kalan her türlü fiillerdir.

Vergi Ziyaı Kabahatinin Netice Unsuru

Vergi ziyai kabahatinde netice, kabahate adını veren vergi ziyaının (vergi kaybının) varlığıdır. Aynı eylemle birden fazla vergide vergi ziyaı ortaya çıkıyorsa her vergi açısından kabahatin meydana geldiğinin kabulü gerekir. Fiil ne zaman gerçekleşmiş olursa olsun kabahat, vergi ziyaının meydana geldiği anda işlenmiş kabul edilir.

Vergi ziyaı, kanunda mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin tahakkukuna veya geç tahakkukuna sebebiyet verilmesi ile verginin haksız yere geri verilmesi şeklinde olmak üzere üç şekilde ortaya çıkar.

Vergi Ziyaı Kabahatinin Cezası

Kabahatin cezası, ziyaa uğratılan vergi miktarı üzerinden hesaplanan idari para cezasıdır. Ceza miktarının hesaplanmasında vergi ziyaı kabahatine sebep olan fiillerin ağır, orta ve hafif nitelikte olmalarına göre farklılaşmaya gidilir.

Genel Usulsüzlük Kabahati

Kanunda nitelikleri belirtilen fiilin işlenmesiyle kabahat ortaya çıkar. Fiillerin kanunda tek tek gösterilmiş olması bunları bağlı hareketler haline sokmuştur.

Birinci Derece Genel Usulsüzlükler

Bunlar;

·Beyannamenin süresinde verilmemesi

·Defterlerin tutulmaması

·Kayıt ve belgelerin noksanlığı

·Defterlerde kayıt nizamına uyulmaması

·Çiftçilerin ekim-sayım beyanı davetine uymaması

·İşe başlamanın zamanında bildirilmemesi

·Defter tasdiklerinin kanuni süreyi takip eden bir aydan sonra yaptırılması veya hiç yaptırılmaması

·Diğer ücretlerinin zamanında tarh ettirilmemesi

·Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin birinci ek süreden sonra verilmesi

şeklindedir.

İkinci Derece Genel Usulsüzlükler

Birinci derecedeki fiillere göre nispeten daha hafif sayılan ihlaller şeklinde düzenlenmiştir. Bunlar:

·Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin birinci ek sürede verilmesi

·Ekim-sayım beyanlarının süresinde veya doğru bir şekilde yapılmaması

·Bildirimlerin zamanında yapılmaması

·Vergi karnesinin ibraz edilmemesi

·Defter tasdiklerinin kanuni süreyi takip eden bir ay içinde yapılması

·Beyannamelerin, bildirimlerin ve belgelerin şekil ve içeriğe uymaması

·Bazı belgelerin ibraz edilmemesi şeklindedir.

Genel Usulsüzlük Kabahatlerinin Cezaları

Ceza miktarları mükellef gruplarına ve fiillerine göre birinci ve ikinci derece usulsüzlük fiillerini içerecek şekilde bir cetvel şeklinde belirtilmiştir.

Özel Usulsüzlük Kabahati

Vergi kanunlarınca öngörülen şekle ve usule ilişkin ödevlerin ihlaline dayanır. Kanunda özel usulsüzlük kabahatlerinin fiillerine ve fiillerin hemen arkasından cezalarına yer verilmiştir. Fiilin kast veya taksirli olması kabahatin gerçekleşmesi açısından yeterlidir.

Belge Düzenine İlişkin Aykırılıklar

Ticari ve mali alanda bir işlem meydana geldiğinde öncelikle bu işlemi gösteren bir belge düzenlenmesi zorunlu tutulmuştur. Buna belgeleme zorunluluğu denir. Mükelleflerin belgelerin cinsi, içeriği ve şekli konusunda uymaları gereken kurallar vardır. Belirtilen ilkenin amacı belge düzeninin işlerliği sağlanarak, kullanılmasına ilişkin düzenin korunmasıdır. Kullanma zorunluluğunu haiz belgelerin bazı bilgileri taşımaması halinde bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılırlar.

·Bazı belgeleri vermemek, almamak veya farklı meblağlara yer vermek

·Bazı belgeleri kullanmamak, almamak, bulundurmamak, aslı ile örneği arasında farklı meblağlara yer vermek, gerçeğe aykırı düzenlemek

·Satım bedelinin tevsiki

·Tahsilat ve ödemelerin geçerli belgeye bağlanmaması

·Kira bedelinin tevsiki

şeklinde ortaya çıkarlar.

Bilgi Verme ve Bildirim Zorunluluğuna Uymamak

·Yetkilerce istenen bilgileri vermemek:İstenilen bilgilerin süresi içinde verilmemesi yanında verilmekle birlikte eksik veyahut yanıltıcı şekilde verilmesi bu ihlal kapsamındadır. İstenen bilgiler için verilecek cevaplama süresinin on beş günden aşağı olmaması gerekir.

·Zirai kazanç komisyonlarına bilgi vermemek:Ceza kesilebilmesi için bilgi istemine yönelik yazıda istenen bilgilerin hangi sürede cevaplanacağı, bilgi verilmemesi, eksik ya da yanıltıcı bilgi verilmesi halinde haklarında kanunun ceza hükümlerinin uygulanması yoluna gidileceği uyarısına yer verilmelidir.

·Rayiç bedel tespitinde kullanılacak bilgileri vermemek:Mükelleflerin kendilerinden istemen bilgileri belirli bir sürede vermemeleri halinde ceza hükümlerinin uygulanacağı konusunda uyarılmaları cezanın kesilmesi açısından ön şart olarak düzenlenmiştir.

·Sürekli verilmesi gereken bilgileri vermemek:Her defasında özel olarak istenmeyen, bir defa istendiğinde artık ondan sonra ödevlilerince sürekli ve dönemsel olarak kendiliğinden verilmesi gereken bildirimlerdir.

·Matbaaların bastıkları belgeleri bildirmemeleri:Basımı yapılan belgelerin ilgilisine teslim edilmesine rağmen matbaalarca, kağıt ortamında kısmen veya tamamen bildirilmemesi özel usulsüzlük kabahatinin fiili olarak düzenlenmiştir.

·Vergi numaralı işlemleri bildirmemek:Kişiler bazı işlemlerini (sözleşme, izin, onay vd işlemler) yaparken işlemin gerçekleştirilmesini sağlayan kurum ve kuruluşlara (örneğin tapu, noter vd) vergi numaralarını vermek ve işlemi gerçekleştiren ilgili kurum ve kuruluşlar da aramak zorundadır. Aramak durumunda olanlar da ilgili işlemleri ve işlemin taraflarını Maliye Bakanlığına bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır.Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul, esas, standart ve araçlarla bildirmemeleri, geç bildirmeleri veya belirtilen şekilde yerine getirmemeleri kabahat olarak düzenlenmiştir.

·Bilgileri ve bildirim formlarını devamlı verme yükümlülüğüne uymamak:Burada kabahati işleyenler devamlı bilgiyi hiç vermeyen veya belirlenen usulde aykırı veren yahut eksik veya yanıltıcı bilgi verenlerdir. Bilginin verilmemesi halinde ceza hükümlerinin uygulanacağı ödevlilere yazılı olarak bildirilmelidir.

·Elektronik ortamda gönderilmesi gereken bilgi ve formları göndermemek:Bakanlığa bazı bildirim ve formları isteme yetkisi verilmiştir. Bu çerçevede istenilen bilgi ve formların süresinde verilmemesi, özel usulsüzlük kabahati olarak düzenlenmiştir.

·Ölüm olaylarını ve intikalleri bildirmemek:Sulh yargıçları, icra, nüfus ve tapu memurları, yabancı memleketlerdeki Türk konsoloslukları veya konsolosluk görevini yapanlar, mahalle ve köy muhtarları ile banka, banker ve şirketler ile emanet kabul eden gerçek ve tüzel kişiler, sorumluluk sınırlarında, her ay haberdar oldukları ölüm olayları ile intikalleri ertesi ayın 15. Günü akşamına kadar vergi dairesine yazı ile bildirmeye mecburdurlar.

İbraz Zorunluluğuna Uymamak

·Defter, belge ve kayıtları ibraz etmemek:Herhangi bir sınıra bağlı olmaksızın yetkililerce istenmesine rağmen ibrazın yapılaması eylemi kabahati oluşturur. Kabahatin işlenmiş sayılabilmesi için istenenlerin ibraz edilmemesi durumunda ceza kesileceği muhatabın ibraz sistemini içeren tebligatta uyarılması gerekir.

·Taşıtta bulunması gereken belgeleri ibraz etmemek:Yoklama memurlarına, belgelerin ibraz edilmemesi halinde ibrazına kadar nakil vasıtasının trafikten alıkonulması, taşınan malın sahibinin belli olmaması halinde tespitine kadar malın bekletilmesi ve muhafaza altına alınması yetkisi verilmiştir.

Muhasebe Sistemine Aykırılıklar

Bunlar şu şekilde ortaya çıkar:

·Hesap planının uygulanmasında ve mali tabloların düzenlenmesinde aykırılıklar

·Muhasebe standartlarına aykırı bilgisayar programları üretmek veya kullanmak

Diğer Aykırılıklar

Bunlar şu şekilde ortaya çıkar:

·Elektronik ortamda beyanname verme yükümlülüğüne aykırılık

·Vergi incelemesine elverişli ortamı sağlamamak

·Günlük tutulacak defter düzenine ilişkin aykırılıklar

·Levha bulundurmaya ilişkin aykırılıklar

·Vergi kimlik numarasını aramadan işlem yapmak

·Araçların durdurulmaması

·Damga vergisi aranmadan işlem yapmak