Ünite 5: Veri Tanımlama

Giriş

Veritabanı yönetim sistemlerinde verilerin depolanması, veri gösterimi, güvenlik yönetimi, veri bütünlüğü yönetimi gibi fonksiyonlar tasarımı yapılan şemalar ve oluşturulan nesneler üzerinden yapılmaktadır. Bunların oluşturulması veri tanımlama olarak adlandırılmakta ve veri tanımlama dili (DDL/data definition language) ile gerçekleştirilmektedir. Veri tanımlama dili ile veritabanında tablolar, indeksler, görümümler vs. oluşturulabilir, silinebilir veya bazı temel özellikler düzenlenebilir.

DDL ayrı bir dil değildir, veritabanı nesnelerinin oluşturulması ve düzenlenmesi işlemlerini yapan Yapılandırılmış Sorgu Dilinin (SQL/Structured Query Language) alt komut grubudur. SQL komutlarının kullanım amaçlarına göre oluşmuş diğer bazı gruplar Veri İşleme Dili (DML) ve Veri Kontrol Dilidir (DCL).

DDL komutlarının en temel üç ifadesi CREATE, ALTER, DROP komutlarıdır. Bu komutlar veritabanı nesneleri üzerinde sırasıyla oluşturma, düzenleme ve silme işlemlerini yerine getirir.

Veri Tanımlama Dili

Veri Tanımlama Dili, ilişkisel veritabanı sistemlerinde varlık-ilişki veri modeline karşılık gelen ilişkisel şemalarının (relational schemas) seçilen VTYS üzerinde oluşturulması aşamasında kullanılır. Günümüzdeki VTYS sistemlerindeki güncel komutlara bakıldıgında tablo, görünüm vb. oluşturma yanı sıra indeks oluşturma, tetikleyici (trigger) oluşturma, servis oluşturma vb. birçok işlem de DDL altında yapılmaktadır. Veri tanımlamada kullanılan en temel komut olan CREATE için MS SQL Server’da bazı güncel kullanım alanları sayfa 94’te bulunan Tablo 5.1’de verilmiştir. En yaygın komutlar şu şekilde sıralanabilir;

• Şema oluşturma,
• Tablo ve kısıtların oluşturulması,
• İndeks oluşturma,
• Görünüm oluşturma.

Şema Oluşturma: SQL, 1992 yılından önceki sürümlerinde veritabanındaki tüm tabloların aynı şemaya ait olmasını gerektirmekteydi. Veri tanımlama dili açısından, 1992’de oluşturulan standart ile aynı VTYS’de olan bazı tablolar ve ilgili nesneler gruplanarak bir şema oluşturma imkanı olmaktadır. Şema oluşturma, CREATE SCHEMA komutu ile oluşturulmaktadır. CREATE DATABASE de birçok VTYS için aynı komut işlevini görmektedir.

Tablo ve Kısıtların Oluşturulması: Veri tanımlama dilinde CREATE TABLE komutu ile VTYS’de yeni bir tablo, öznitelikleri ve kısıtların tanımlanması yapılabilir. Tablo oluşturmada alanlar ve veri tipleri ilk olarak belirlenir. Bunun yanı sıra alan kısıtları, birincil anahtar kısıtları ve bütünlük kısıtları da tanımlanabilir.

İndeks Oluşturma: Veritabanının performansının artırılmasında indeks kullanımı önemli bir yere sahiptir. VTYS’nin fiziksel şemasını oluşturmaya yönelik indeksler kullanılır. Eğer işletmelerde belli tip sorgular daha yaygın kullanılmakta ve sorguların cevaplarında gecikmeler olmakta ise yapılacak indeks tanımlamaları ile hızlandırma mümkün olabilir.

Görünüm Oluşturma: İşletmelerin veritabanı sistemlerinde çok farklı kullanıcılar için veriler bulunmaktadır. Bazı veriler belirli kullanıcıların ortak erişimine açık iken bazı verilerin ise tüm kullanıcılara açık olmaması gerekir. Bu ise her kullanıcının veritabanını farklı bir erişim veya görünüm ile görmesini gerektirmektedir. VTYS’nin sağladığı görünüm nesnesi ile farklı kullanıcıların erişim için CREATE VIEW ile sanal veri kümeleri oluşturulmaktadır.

Örnek bir Veritabanı Yönetim Sistemi Kurulumu

Yönetim bilişim sistemlerinde farklı VTYS’ler kullanılmaktadır. Microsoft SQL Server bunlardan yaygın olarak kullanılanıdır. Microsoft SQL Server kurulumu ve kullanımı için yapılması gerekenler maddeler halinde şu şekilde sıralanabilir;

• Kuruluma hazırlık,
• MS SQL Server 2014 Express kurulumu,
  • Kurulum, • Evrensel kurallar,
  • Kurulum tipi,
  • Lisanslama,
  • Özellik seçimi,
  • Oluşum yapılandırması,
  • Sunucu yapılandırma,
  • Veritabanı motoru yapılandırması,
  • Kurulum işlemi ve tamamlama,
• SQL Server Management Studio Kurulumu,
  • Kurulum,
  • Özellik seçimi,
  • Kurulum işlemi ve tamamlama,
• Veritabanı işlemleri,
  • MS SQL komutları ile veritabanı oluşturma,
  • MS SQL komutları ile veritabanı silme,
  • MS SQL Server 2014 yardımcısı ile örnek veritabanını oluşturma

Veri Tanımlama Dili Tablo İşlemleri

Tablolar, VTYS’lerin temel yapı taşları olan nesnelerdir. İşletme süreçlerindeki birçok iş kuralı tablo oluşturma aşamasında farklı parametreler kullanarak VTYS’de tanımlanabilir. CREATE TABLE komutu ile VTYS’de yeni bir tablo ismi, öznitelikler ve kısıtları tanımlanabilir. Burada kısıtlar, işletmelerdeki süreçler ile ilgili kuralların tanımlamada kullanılacağı önemli bir araçtır. Veri tanımlama dili tablo işlemleri şu şekilde kısaca sıralanabilir;

• Tablolarda öznitelik veri tipleri ve SQL kısıt tanımlaması,
  • Sayısal veri tipleri,
  • Metin-karakter veri tipleri,
  • Tarih ve zaman veri tipleri,
  • Öznitelik kısıtlarının tanımlanması,
• Tablolarda anahtar ve diğer bütünlük kısıtlarının tanımlanması,
  • Anahtar kısıtı,
  • Bütünlük (integrity) kısıtı,
• Mevcut tablolarda değişiklik yapılması.

Veri Tanımlama Dili İndeks İşlemleri

İndeksler veritabanı yönetim sistemlerinde mevcut verilerin dizin haline getirilerek istenilen tablo alanlarına daha hızlı ulaşılmasını sağlayan mekanizmalardır. Bu işlemler için ek depolama alanı ve yazma işlemleri gerektirirler. İndekslerin birincil kullanım amacı veritabanı işlemlerinin performansını artırmaktır uygun kullanılmadıkları takdirde ise performans düşüşüne yol açarlar. Veritabanlarında indeks veriye erişim hızını arttıran yapılardır.

Bir indeks oluşturmak için bir tablo üzerinde indeks oluşturulacak alanlar belirtilmeli ve oluşturulan indekse bir ad verilmesi gerekmektedir.

Veri Tanımlama Dili Diğer İşlemler

VTYS’de işlem kolaylığı sağlayacak yardımcı nesneler oluşturulabilmektedir. Görünüm (View) ve Saklı Yordam (Stored procedure) yaygın olarak kullanılan veritabanı nesneleridir.

Görünüm Oluşturma ve Silme İşlemleri: Görünümler, kullanıcıların veritabanındaki nesneleri sorgulayarak istedikleri veri kümelerini elde etmek için kullanılan yapılardır. Bu yapılar veriyi değil veriyi elde edecek sorgu komutlarını saklarlar. Birden fazla tablo ya da veritabanı nesnesinden istenilen alanların ve kayıtların elde edilmesi için görünümler oluşturulabilir. Bu yöntem ile kullanıcıların istenilen veri alanlarına erişimi sağlanabilir.

Saklı Yordam Oluşturma ve Silme İşlemleri: Saklı Yordam, sunucu üzerinde tutulan belirli bir görevi yerine getirmek için birden fazla tablo üzerinde işlem yapabilen, program içinden farklı parametreler ile çağrılarak kullanılabilen SQL tabanlı komut kümesidir. Saklı yordamlar veritabanı yönetim sistemi ile istemci yazılımlar arasında veri getirme, veri güncelleme ya da veri tabanındaki bir dizi işlemin gerçekleştirilmesi için yoğun olarak kullanılabilmektedir.