Ünite 4: Klinik Veteriner Hekimliği Hizmetleri ve Yardımcı Sağlık Personeli

Giriş

Ülkemizde klinik veteriner hekimlik uygulamaları ilk kez 1800’lü yıllarda ortaya çıkmıştır. 1980 yılına kadar devlet tarafından yürütülen veterinerlik faaliyetleri 1980’li yıllarda uygulamaya konulan yanlış politikalar sonucu sekteye uğramıştır. 1954’te serbest veterinerlik muayenehanesi açılmasına yasal olarak izin verilmiştir. Serbest veterinerlik hizmetlerinin ne şekilde yapılacağı konusundaki ilk yasal düzenleme bu iznin verilmesinden 41 yıl sonra yapılmıştır. Veteriner hekimlere ilaç satma izni 2001 yılında verilmiştir. Türkiye’de serbest veterinerli alanında 5412 adet muayene hane, 122 poliklinik ve 43 hastane hizmet vermektedir. Devlet ve özel sektörde toplam 14000 civarında veteriner hekimin çalıştığı düşünülmektedir.

Türk Veteriner Hekimleri Birliği Hizmetlerinin Yürütülmesi

1954’de yürürlüğe giren 6343 sayılı Kanun’da veteriner hekim; “yüksek veteriner okulları ile veteriner fakültelerinden veya denkliği Milli Eğitim Bakanlığınca onaylanmış veteriner okullarından diploma almış olanlar” olarak tanımlanmıştır. Bu kanunda veteriner hekimlerin görev ve yetkileri şu şekilde tanımlanmıştır:

• Hayvanları muayene, hayvan hastalıklarını tedavi etmek ve hayvanlar üzerinde her türlü ameliyatı yapmak, uzmanlık gerektiren durumlarda uzman veteriner hekime başvurulmasını önermek,
• Hayvanların vasıfları ve sağlık durumları hakkında rapor vermek,
• Kara ve deniz hayvanlarından elde edilen gıda, endüstriyel maddelerle mamullerini, hayvan yemi olarak kullanılan maddeleri muayene ve uzmanlık sahibi ise tahlil etmek,
• Veteriner hekimlikte uygulanan her türlü aşı, serum, biyolojik maddelerle müstahzaratı (uzman olmak ve bu amaçların gerçekleşmesi için düzenlenen özel kanunların hükümlerine uymak şartıyla) hazırlamak, muayene, tahlil etmek ve bu gibi konularda rapor verebilmek,
• Eczanesi bulunmayan yerlerde hayvan hastalıklarında kullanılan her türlü aşı, serum, müstahzar ve biyolojik maddeleri ihtiva eden ecza dolabı oluşturmak ve bu ilaçları satabilmek,
• Memleket hayvancılığının ıslah ve gelişimini engelleyici hareketleri ve bulaşıcı hayvan hastalıklarını görür veya işitirse en kısa zamanda resmî makamları haberdar etmek ve salgın riski taşıyan durumlarda önleyici tedbirlere girişmek ve zootekni sahasında sahip olduğu yetkiyi kullanmak.

6343 sayılı kanunun 11. Maddesi uyarınca veteriner hekim bulunan şehir, kasaba ve köylerde veteriner hekim veya yardımcı sağlık personeli olmayanların hayvan hastalıklarını tedavi etmeleri yasaklanmıştır.

Türk Veteriner Hekimleri Birliği Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Uygulama Yönetmeliğinin 116. maddesinde: “Meslekten olmayan bir kişinin ya da veteriner hekim unvanı kazanmamış bir yardımcının veteriner hekimliği faaliyetine izin vermek” veteriner hekim açısından disiplin cezası gerektiren bir durum olarak ifade edilmiştir. Aynı yönetmeliği’in 81. maddesinde, bir veteriner hekimin birden fazla muayenehane açması yasaklanmıştır. “Veteriner hekim, başkası adına, meslek ve uzmanlık unvanlarını kullanarak açacağı iş yerinde bir ampiriğin, meslekten olmayan bir kişinin ya da veteriner hekim unvanı kazanmamış bir yardımcının kendi namına veteriner hekimliği faaliyeti göstermesine izin veremez” denilerek yardımcı şahısların veteriner hekimlik faaliyeti sayılacak işleri yapamayacağı belirtilmiştir.

Veteriner Hekim Muayenehane ve Poliklinik Yönetmeliği

Bu yönetmelikle veteriner hekimlerin açtığı muayenehanelerde bulunması gereken nitelikleri belirlenmiştir. Yönetmelikte:

• Muayenehane; hayvanların ayakta muayene, teşhis ve tedavilerinin ve bunlarla ilgili uygulamalarının yapıldığı veteriner hekim veya veteriner hekimler tarafından açılmış iş yerini;
• Poliklinik; en az dört veteriner hekimin mesleklerini icra etmek için bir araya gelerek açmış oldukları muayenehaneler bütününü;
• Serbest veteriner hekim; 6343 sayılı Kanun’a göre mesleğini serbest olarak icra etme yetkisine sahip veteriner hekimi;
• Yardımcı sağlık hizmetleri personeli, veteriner hekime, hayvan sağlığı hizmeti sırasında yardımcı olan ve veteriner hekim sorumluluğunda görev yapan hayvan sağlık teknisyeni veya teknikeri, veteriner sağlık teknisyeni veya teknikeri, laborantı olarak tanımlanmıştır.

Yönetmeliğe göre en az bir en fazla üç veteriner hekim bir muayene açabilir. Poliklinikler ise en az dört veteriner hekimle açılabilir. Yönetmelikte polikliniklerin ve muayenehanelerin taşıması gereken özelliklerin yanı sıra çeşitli kısıtlamalar da bulunmaktadır.

Hayvan Hastaneleri Yönetmeliği

Bu yönetmelikte hastane terimi, “Bütün hayvanların hastalıklarının teşhis ve tedavilerinin ayakta veya yatarak yapıldığı Hayvan Hastanesi” şeklinde tanımlanmıştır. Hayvan hastanesi açma yetkisi veteriner hekim olan veya olmayan gerçek ve tüzel kişilere verilmiştir. Hayvan Hastaneleri Yönetmeliğinde hastanelerde bulunması gereken birimler açıkça belirtilmiştir. Bu yönetmelikte:

• Hastanede en az beş veteriner hekimin istihdam edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu beş veteriner hekimden biri sorumlu yönetici, en az biri de uzman veteriner hekim olmalıdır.
• Hastanelerde yardımcı sağlık personeli istihdam etme koşullarına yer verilmiştir.
• Veteriner hekimlerin ve yardımcı personellerin kılık kıyafetleri açıkça belirtilerek belli renkteki ve özellikteki kıyafetler zorunlu kılınmıştır.
• Hastane personelinin işten çıkarılma ve işe alınma usullerini açıkça belirlenmiştir.
• Her türlü cihazı kullanacak personelin bu cihazları kullanmanın gerektirdiği uzmanlık belgesine sahip olması gerektiği belirtilmiştir.
• Klinik protokol defteri tutulması zorunlu kılınmıştır.
• Hastanelerin 24 saat hizmet vermesi gerektiği belirtilmiştir.
• Hastanelerde tedavi altındaki hastalar için laboratuar hizmeti verilebileceği, tedavi altında olmayan hastalar için özel izin alınması gerektiği belirtilmiştir.

Hayvan Sağlığı Kabini Açılış, Çalışma ve Denetleme Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik

Bu yönetmelik yardımcı sağlık hizmetleri personelinin hayvan sağlık kabini açması ve işletmesiyle ilgili usul ve esasları belirlemiştir. Yönetmelik 15 maddeden oluşmaktadır. Yönetmelikte:

• Sağlık teknikeri, veteriner sağlık teknisyeni, veteriner sağlık teknikeri ve yardımcı sağlık hizmeti personeli terimleri tanımlanmıştır.
• Hayvan sağlığı kabini açmak için gerekli belgeler ve yapılması gereken işlemler belirlenmiştir.
• Hayvan sağlık kabininin taşıması gereken nitelikler ve kabinde bulunması gereken bölümler belirlenmiştir.
• Kabinde verilebilecek hizmetlerin çeşitleri, nitelikleri ve standartları belirtilmiştir.
• Hayvan sağlık kabini açanların başka sağlık kabini açamayacakları ve başka veteriner hekimlerin yanında çalışamayacakları belirtilmiştir.
• Belirlenen maddeler dışında hizmet verilemeyeceği belirtilerek yalnızca veteriner hekimlerin gerçekleştirebileceği işlemlerin ve uygulamaların önene geçilmesi amaçlanmıştır.
• Ücret tarifesinin personel odasında asılı olması gerektiği belirtilmiştir.
• Düzenli kayıtların tutulması gerektiği belirtilmiş ve kayıtlarda kullanılacak belgeler isimleriyle sıralanmıştır.
• Hayvan sağlığı kabinlerinin yılda en az iki defa veteriner hekimler tarafından denetlenmesi gerektiği belirtilmiştir.

5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu

Bu kanunda gıda, bitki, hayvan ve halk sağlığının korunması amaçlanmıştır. Kanun, veteriner hizmetleri içerisinde değerlendirilebilecek;

• Gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve dağıtımının tüm aşamalarını,
• veteriner tıbbi ürün kalıntıları ile diğer kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini,
• salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının refahını,
• zootekni konularını,
• veteriner sağlık ürünlerini,
• veteriner sağlığı hizmetlerini,
• canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsamaktadır.

5996 sayılı kanunda:

• Salgın bir hastalığın ortaya çıkması durumunda yapılacaklar,
• Hayvan kesimi ve itlafların nasıl yapılması gerektiği,
• Hayvanlarda ötenazi ile ilgili hükümler,
• Veteriner tıbbi ürünlerinin alım satımına ilişkin hükümler ,
• Laboratuar analizi yapmak için gerekli şartlar sıralanmıştır.

Veteriner Hekimler ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri Personelinin Görev ve Yetkileri

Sağlık ve gıda alanında çalışan kişilerin görevleri, yetkileri ve yeterliliklerine ilişkin evrensel kabuller önemlidir. Avrupa birliğinde hayvansal gıda üretiminde veteriner hekim kontrolü zorunludur.

Yardımcı sağlık hizmeti personelinin görevi tüm Dünyada veteriner hekimin kararları doğrultusunda yerine getirilecek görevler olarak kabul edilmektedir. Örneğin yardımcı sağlık hizmeti personeli teşhis koyamaz teşhis koyma yetkisi veteriner hekimdedir. Ancak veteriner hekimin uygulanmasına karar verdiği bir tedaviyi yardımcı sağlık hizmeti personeli gerçekleştirebilir.

Gıda amaçlı yetiştirilen hayvanlarda gerçekleştirilecek aşı ve ilaçlama gibi uygulamaların mutlaka veteriner hekim onayı ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Veteriner hekimler ve yardımcı sağlık hizmeti personelleri yasaların belirlediği yetki ve sorumlulukları çerçevesinde çalışmalıdırlar. Ancak yasal düzenlemeler de bu meslek gruplarının görev ve yetkilerini adil bir şekilde belirlemesi gerekmektedir.