Ünite 4: Gram Negatif Çomaklar

Brusella

Genel Özellikleri

Brusella cinsindeki türler hareketsiz, Gram negatif, küçük kokobasiller tarzında olup, spor içermezler. Boyutları 0,6× 1.5 µm kadardır. Flagellaya sahip değildir, hareketsizdirler. Pilusları yoktur ve kapsül oluşturmazlar ve aerobiktirler.

Epidemiyoloji

• Brusellaların neden olduğu hastalıklara genel olarak brusellosis denir.

• Brusellosis etkenin sığır, koyun, keçi, koç ve domuz ve bazı deniz canlılarında özellikle testis, meme, uterus olmak üzere genital organlara yerleşmesiyle yavru atmaya ve infertiliteye neden olan kronik, bulaşıcı ve nekrotik yangısal infeksiyonlarla ortaya çıkar.

Laboratuar Tanısı

• Atık fötus mide içeriği, plasenta, uterus akıntıları ve süt alınacak materyallerdir.

• Bakteriyolojik tanıda, örneklerden yapılan frotilerin Gram ve Modifiye Ziehl-Neelsen boyama metodları ile boyanıp bakteriyoskopi ile incelenmesi sonrasında brusellalar küçük kırmızı kokobasiller halinde görülürler. Bakteriyofaj ile tanımlama için Rusya’da izole edilen Tibilisi fajı referans olarak kullanılmaktadır.

• Serolojik tanıda, testler arasındaki uyumsuzluk nedeniyle, tek bir yoklama ile infeksiyonu saptamak güvenli değildir. Bu yüzden en az 2 hafta arayla 2 ya da 3 serolojik metodun uygulanması gerekmektedir. Serolojik tanıda, Rose Bengal Pleyt Aglutinasyon (RBPA) Testi ve Brusella Serum Aglutinasyon Testi (SAT) kullanılmaktadır.

• Moleküler tanıda ise, PCR ve modifikasyonu olan Real Time PCR testleri seroloji ve kültüre ek testler olarak kullanılmaktadır.

Kampilobakter

Genel Özellikleri

Kampilobakterler, Gram negatif, mikroskop altında tipik olarak S, helikal, spiral, çomak şekilli, mikroaerofilik, sporsuz, kapsülsüz, hareketli bakterilerdir. Boyutları 0,2-0,3× 1,5-5µm arasındadır. Oksidaz pozitif, jelatin, üre, MR ve VP negatiftirler.

Epidemiyoloji

• Kampilobakterler arasında bulunan başlıca türler, alt türler ve oluşturdukları infeksiyonlar şunlardır. C.fetus subsp. fetus, koyunlarda epizootik, sığırlarda sporadik abortuslara diğer hayvanlarda sporadik infeksiyonlara neden olan bir mikroorganizmadır.

• Primer konakçıları koyun ve sığırlardır.

• Bulaşma sadece, normalde bu hayvanların barsak ve safra keselerinde bulunan etkenin ağız yolu ile alınması ile meydana gelir.

• İnfeksiyon koyunlarda epidemik, sığırlarda sporadik seyirlidir.

• Termofilik kampilobakterler tüm evcil hayvanların, insanların, kanatlı ve memelerin barsaklarında yerleşebilirler.

Laboratuar Tanısı

• Lezyonlardan alınan irinli materyaller, aborte fötus mide içeriği, kotiledonlar veya bağırsak infeksiyonlarında alınan dışkı örnekleri laboratuvarda incelenir.

• Bakteriyolojik tanıda, mide içeriği ve kotiledonlardan hazırlanan sürme preparatlar Gram boyama ile boyandığında ‘S’ şeklinde veya daha uzun spiral şekilli Gram negatif bakteriler görülebilir.

• Serolojik tanıda, C.fetus subsp. fetus infeksiyonlar›nda atık yapan hayvanlardan 2 hafta sonra alınan kanlarla, aglutinasyon, komplement fiksasyon ve ELISA testleri yapılabilir.

• Moleküler tanılamada ise, spesifik ve hızlı PCR gibi moleküler tanı yöntemlerinden de yararlanılabilir.

Françisella

Genel Özellikleri

Franciella tularensis (F.tularensis), Gram negatif, kokobasil şeklinde, 37°C’de üreyen, hareketsiz, sporsuz, zorunlu aerobik, 0,2-0,5× 0,7-1,0 µm boyutlarında bir bakteridir.

Epidemiyoloji

F.tularensis tarafından oluşturulan zoonoz bir hastalıktır. Etkenin rezervuarları tavşan gibi kemiriciler, kanatlılar ve geyiklerdir. İnfeksiyon direk ya da kadavra ile temas, kontamine suların içilmesi, av hayvanlarının yenmesiyle veya pire, tahtakurusu, kene, bit ve kan emici sineklerle bulaşır.

Laboratuvar Tanısı

• Lenf yumruları, akciğer, kemik iliği, karaciğer, dalak ve diğer lezyonlu iç organlardan taze olmasına özen gösterilerek örnekler alınır.

• Bakteriyolojik tanıda, Floresan antikor testi gibi immunokimyasal boyamalarla etken gösterilebilir.

• Serolojik tanıda, tüp aglütinasyon testi ve ELISA’yı saymak olanaklıdır.

• Moleküler tanı da ise, PCR tabanlı moleküler teknikler, Real-Time PCR testi ile kolay ve hızlı tanı sağlanabilir.

Patörella ve Manhemia

Genel Özellikleri

Bu iki cins 0.2× 1-2 µm boyutlarında, hareketsiz, Gram negatif çomak veya kokobasil tarzında bakterilerdir ve Bu iki cins 0.2× 1-2 µm boyutlarında, hareketsiz, Gram negatif çomak veya kokobasil tarzında bakterilerdir.

Pasteurellaceae ailesinde 5 cins bulunur. Bunlar Actinobacillus, Haemophilus, Mannheimia, Pasteurella ve Lonepinella genuslarıdır.

Epidemiyoloji

Pastörellalar üst solunum yolu ve yutakta fakültatif patojen bakterilerdir. Sığırlarda genel vücut direncinin kırılması ve ahırlarda havalandırma bozukluğu gibi faktörler ile hastalık oluşur.

Laboratuar Tanısı

• Trakea ve bronş aspiratları, burun svapları ve mastitisli sütler başta olmak üzere, diğer lezyonlu organ örnekleri numune olarak alınır.

• Bakteriyolojik tanıda, preparatlar Giemza ile boyanır ve bipolar etken aranır. Pastörellalar Kanlı Agar veya serumlu özel besiyerlerine ekimler yapılarak 37 °C’de 1-2 gün inkubasyona bırakılır.

• Bakteriyolojik tanıyla identifiye edilmelerinde çok fazla zorlukla karşılaşılmadığından serolojik ve moleküler yöntemler hastalığın tanısında fazla kullanılmamaktadır.

Aeromonas ve Vibrio

Genel Özellikleri

Aeromonaslar basil şekilli, hareketli, fakültatif anaerobik ve sporsuz olup, glikozu kullanırlar. Hareketli Aeromonaslarda bulunan 3 temel grup ve bunlara ait 11 tür birkaç fenotipik özellik dışında birbirlerine benzerler. Optimum üreme sıcaklıkları 28 °C’dir.

Epidemiyoloji

Kirli sularda daha çok A.caviae, temiz sularda ise A.hydrophila ve A.sobria suşlarına rastlanır. At, koyun ve domuz gibi hayvanların ve aynı zamanda balık ve deniz kabuklularının dışkılarında bulunduklarından, kontamine su ve et ürünleri ile insanlara bulaşma sonucu sporadik infeksiyonlar oluştururlar; yani zoonozdurlar.

Laboratuar Tanısı

• Aeromonas infeksiyonlarında, hasta ve ölü balıklar, memeli hayvanların kan ve dışkı örnekleri, A.salmonicida infeksiyonlarında iç organ ve böbrekler ve Vibrio infeksiyonlarında su ve suyla kontamine gıdalar ve dışkı örnekleri incelenen materyallerdir.

• Bakteriyolojik tanıda, Vibrio’lar yay biçiminde

• kıvrıktırlar. Aeromonas izolasyonu için alınan örneklerden ampisilinli Kanlı Agar’a ekim yapılır.

• Vibrio ve Aeromonas ların teşhisinde serolojik testlerin ve moleküler testlerin değeri yoktur.

Hemofilus & Aktinobasillus

Genel Özellikleri

Hemofiluslar, boyutları 0,3-0,5× 1,5 µm olan, çok küçük çomak veya kokobasillerdir. Sporsuz, hareketsizdirler ve ilk izolasyonlarında kapsül oluşturabilirler.

Epidemiyoloji

Haemophilus Somnus, şu anki adıyla Histophilus somni, sığırlarda bronkopömoni, beyin yangıları, üreme kanalı infeksiyonları oluşturur. H.somni’nin koyun izolatları, koçlarda epididimitis, koyunlarda mastitis ve üreme problemleri, kuzularda pnömoni şekillendirir.

Laboratuar Tanısı

• Hemofiluslar için akciğer, solunum sistemi svapları ve lezyonların oluştuğu sistemlerden örnekler alınır.

• Hemofilusların üremeleri için X veya V faktörlerine ihtiyaç vardır ve bu ancak özel olarak hazırlanan Çikolata Agar’da bulunmaktadır. Çikolata Agar besiyerinde çok küçük şeffaf koloniler oluştururlar. Normal Kanlı Agar’da hemofilusların üremesi çok zayıftır, koloniler gelişemez.

• Hayvanlarda serolojik teşhis için yeterli oranda antikorlar oluşmaz. Bu nedenle serolojik testlerin değeri çok azdır veya yoktur.

• Moleküler teşhisleri konusunda ise, çalışmalar devam etmektedir.

Psödomonas

Genel Özellikleri

Zorunlu aerobik, sporsuz, kapsülsüz, çomak şekilli, bir veya daha çok flagellası bulunan etken, 0,5-1,0× 1,0-5,0 µm boyutlarındadır. Birçoğu katalaz ve oksidaz pozitiftir. Genel besiyerlerinde 1 günde 37 °C’de kolaylıkla ürer.

Epidemiyoloji

Tüm psödomonaslar dünyada yaygın olarak, çevrede her yerde bulunabilen saprofitik etkendirler. P.aeroginosa sağlıklı hayvanların dışkı ve derilerinde yaşar. Etken oportunistik karaktere sahip olması nedeni ile hayvanın immun sistemini baskalayan veya normal florayı bozan tüm predispoze faktörler infeksiyon oluşmasına neden olurlar.

Laboratuar Tanısı

• Oportunistik olması nedeni ile infeksiyon hangi organ ve dokuda meydana geldiyse o bölgeden alınacak her türlü materyal incelemede kullanılır.

• Gram negatif çomak şeklinde olmaları dışında başka ayırt edici bir özellikleri olmaması nedeni ile bakteriyoskopinin tanı açısından önemi yoktur.

• Serolojik tanıda, O antijeni ile yapılan aglütinasyon testlerinden ve ELISA testinden yararlanılabilir.

• Moleküler tanıda ise, ticari PCR kitleri kullanarak identifiye etmek veya doku ve sularda PCR veya diğer moleküler testler kullanılabilir.

Moraksella

Genel Özellikleri

Moraxellaceae familyası, aerobik, sporsuz, hareketsiz, çoğu fimbrialı, bazıları kapsüllü, 1-1,5× 1,5-2,5 µm boyutlarında bakterileri içerir. Besiyerlerinde yapılan boyamalardan bakteriyoskopisinde moraksellalar tek veya ikili kok, kokoid veya kısa çomaklar şeklinde, genellikle ikili veya kısa zincirler halinde uç uca eklenmiş olarak gözlenir.

Epidemiyoloji

Moraksellalar memeli hayvan ve insanların nasofarinks ve göz mukozalarında klinik infeksiyonlara neden olurlar. Hayvanlar arasında M.bovis direk temas veya mekanik vektör olarak sinekler aracılığı ile bulaşır.

Laboratuar Tanısı

• Laboratuara kültür için Moraksella flüpheli hayvanlardan alınan göz svapları ve gözyaşı akıntısı gönderilir.

• Bakteriyolojik tanılamada, materyallerden hazırlanan sürme preparatlarda kısa küt, çoğunlukla ikili çomakçıklar aranır ve materyallerin Kanlı Agar’a veya Kloksasilin çeren Selektif Kanlı Agar’a ekimi yapılır.

• Serolojik test olarak, M.bovis infeksiyonu tanısı amacıyla ELISA, immunodiffuzyon gibi serolojik testler bulunmaktaysa pratikte kullanılmamaktadır.

• Moleküler tanılamada ise PRC testleri kullanılabilmektedir.

Taylorella

Genel Özellikleri

Taylorella equigenitalis (T.equigenitalis), kokobasil şeklinde, 0,3-0,6× 1,0-2,0 µm arasında boyutlara sahip, bazen pleomorfik ve bipolar boyanma özelliğinde olabilen, hareketsiz, sporsuz, kapsülsüz bir bakteridir.

Epidemiyoloji

CEM hastalığı, dişi dölerme siteminin endometrium ve serviks bölgelerinin yangılanmasından kaynaklanan mukopurulent vajinal akıntıyla karakterize ve geçici infertilite ile sonuçlanmaktadır.

Laboratuar Tanısı

• Servikovaginal ve uterus akıntıları ve svapları incelenen materyallerdir.

• Bakteriyolojik tanılamada, örneklerden hazırlanan preparatlar Gram, Giemsa ve Stamp boyama yöntemleri ile boyanırlar.

• Serolojik test olarak, aglutinasyon ve komplement fikzasyon testleri kullanılmaktadır.

• Moleküler tanılamada ise PRC testleri kullanılabilmektedir.

Burkholderia

Genel Özellikleri

Burkholderialar çomak şekilli, hareketli, zorunlu aerobik, 0,5-1,0× 1,0-5,0 µm boyutlarında bakterilerdir. Tüm dünyada her sıcaklıktaki toprak ve yüzey sularında bulunurlar. Bu cins içinde veteriner hekimlikte önemli 2 tür bulunur. İlki saprofitik olan, tropikal bölgelerde Melioidiozis hastalığına neden olan ve epidemiyolojisi tam açıklanmamış olan Burkholdria pseudomallei ve ikincisi atlar ve diğer tek tırnaklılarda ve bazen de insanlarda Ruam hastalığını oluşturan B. mallei ’dir.

Epidemiyoloji

Tek tırnaklılarda görülen Ruam hastalığının, akut formu eşeklerde, kronik formu ise atlarda görülür. Katırlarda da kronik hatta latent infeksiyonlar şekillenebilir. İnfekte olan tek tırnaklılar aynı zamanda hastalığın rezervuarıdırlar. Karnivorlar, keçi ve develerde de hastalığa rastlanabilir.

Laboratuar Tanısı

• Burun akıntıları, apseler ve yanlışlıkla otopsi yapıldıysa da solunum sistemi organları teşhiste kullanılabilir.

• Bakteriyolojik tanıda, Örneklerden hazırlanan preparatlar Gram boyama ile boyanır. Ayrıca taze sıvı ve katı kültürlerden hazırlanan preparatlarda etken uzun ve ince çomaklar halinde görülür. Poli hidroksibutirat granüllerinin toplanması sebebiyle etken içinde tanecikli bir görünüm mevcuttur. Kısa çomak formlarında ise granüllerin bakterinin 2 ucuna toplanmasından dolayı bipolar görünüm oluşabilir. Kültürlerin eskimesi ile bakterinin mikroskopik morfolojisi kokoidden uzun flamentlere dönüşür.

• Serolojik tanıda, Komplement fiksasyon (CF) testi, ELISA, floresan antikor testi ve aglutinasyon testleri kullanılabilmektedir.

• Moleküler tanılamada B.mallei’nin teşhisi için birçok PCR ve Real-Time PCR testi geliştirilmiştir.