Ünite 3: Gram Pozitif Çomaklar

Basillus

Genel Özellikleri:

Elliye yakın tür içeren Basillus genusu içinde en önemli tür olan Basillus anthracis Gram pozitif, sporlu,hareketsiz,kapsüllü,1-2×3-8 µm boyutlarında ve çomak şeklinde bakterilerdir. Oval veya yuvarlak şekilli olan sporun çapı basilin eninden küçüktür ve basilin ortasında yer alır. Aerobic atmosferde de üreyen B. Anthracis gri-beyaz renkte, buzlu cam görünümünde, hemoliz yapmayan, prüzlü R tipi koloniler oluşturur. B. anthracis letal toksin ve ödem toksini adı verilen iki ekzotoksin üretir. B. Anthracis sığır ve koyunlar olmak üzere çeşitli hayvanlarda “antraks”(şarbon) hastalığına neden olur. Hayvanlardan insanlara da geçen B. anthracis en önemli zoonoz etkenlerden birisidir.

Epidemiyoloji:

Endosporlar hastalığın çıkışında, çevrede yayılımında ve kalıcılığında en önemli faktörlerdir. Sporlar sayesinde basiller yıllarca toprak altında kalabilir.Sığır ve koyun gibi otlayan hayvanlar B. Anthracis sporlarını bulaşık meralardan ve otlardan alırlar. B. Anthracis insanlara deriden direkt temas, soluk havası ve bulaşık gıdaların tüketilmesi ile ağız yolundan bulaşabilir. Hastalık ihbarı mecburi bir infeksiyondur. B. anthracis insanlara deriden direkt temas, soluk havası ve bulaşık gıdaların tüketilmesi ile ağız yolundan bulaşabilir. Antraks hayvanlarda ihbarı mecburi bir hastalıktır.

Laboratuar Tanısı:

Antraks nedeniyle ölen hayvanlara nekropsi yapılmasına izin verilmez. Labarotaur teşhisi, etkenin numunelerden yapılan frotilerde mikroskop altındaki tipik morfolojisi, agar üzerindeki koloni yapısı ve identifikasyon testleri ve PCR ile yapılabilir.

Bakteriyolojik Tanı: Kandan ve dalaktan hazırlanan frotiler, Giemsa, Gram ve basit boyama yöntemleriyle boyanır. B. anthracis mikroskopta sporsuz, dik köşeli kalın çomaklar şeklinde görülür.

Serolojik Tanı: B. anthracis’in tanısında kullanılan seroloji tabanlı tek yöntem “Ascoli termopresipitasyon testi” dir. Bu aslında oluşan antikorları değil, vücuttaki B. anthracis antijenlerini saptamaya yönelik presipitasyon esasına dayanan bir testtir. Çapraz reaksiyonlar nedeniyle hatalı pozitiflik, duyarlılığının düşük olması nedeniyle hatalı negatiflik sık görüldüğü için güvenilir bir test değildir. Bu nedenle günümüzde Türkiye’de antraks tanısında kullanılmamaktadır.

Moleküler Tanı: Antraks tanısı amacıyla PCR gibi spesifik ve hızlı moleküler tanı yöntemlerinden yararlanılabilir. Bu teknik hasta hayvan dokularında B. anthracis varlığını direkt olarak gösterilebileceği gibi, toprak gibi çevresel örneklerde kültür yapmaksızın etkenin aranmasında ve izole edilen basilin identifikasyonunda kullanılabilir.

Listeria

Genel Özellikleri:

Listeria’ lar 0.4×2 µ m boyutlarında, ince çomak şeklinde, hareketli, sporsuz, kapsülsüz, fakültatif anaerobic bakterilerdir. Hareket özelliklerini 20 25 C'de kazanırlar, de hareketsiz veya zayıf haldedir. Listeria cinsi içinde 6 tür bulunmaktadır. Bunlardan L. monocytogenes, L. ivanovii, L. İnnocua hayvan infeksiyonlarıyla ilişkilidir. Listerialar birbirinden biyokimyasal ve antijenik özellikleri, faj tiplendirme yöntemleri ve DNA tabanlı testler yardımıyla ayrılabilirler.

Epidemiyoloji:

Listerialar otlaklarda, silajda, sularda, sağlıklı hayvan dışkıları ve kanalizasyonlarda normal olarak bulunur. Listeriozis genellikle sporadic seyirli bir fonksiyondur. İnfekte hayvanlardan insanlara direkt bulaşma çok nadirdir; bulaşma kontamine hayvansal gıdaların tüketilmesiyle gerçekleşir.

Laboratuar Tanısı:

Kesin tanı için lezyonlu dokulardan alınan taze doku örneklerinden etkenin izolasyonu ve identifikasyonu gereklidir.

L. monocytogenes ve diğer hastalıkların listeriaların tanısı bakterilerin izolasyonu ve kanlı agarda CAMP testiyle kesinleşir. Bu testte S. aureus ve R. equi ile homoliz oluşturma durumları incelenir.

Bakteriyolojik Tanı: Örneklerden yapılan sürme frotilerde Giemsa veya Gram ile boyamada küçük ve ince çomaklar aranır. Örneklerden hazırlanan materyaller kanlı agar, seçici kanlı agarlar ve MacConkey agara ekilir ve bu besi yerleri 24-48 saat aerobik koşullarda inkübe edilir. L. monocytogenes izolatlarının virülensini belirlemeye yarayan deneysel işleme “Anton Testi” denir.

Serolojik Tanı: İzolatların tanımlanmasında veya listeriosisin beyin formunda beyin dokusunda antijen aramada monoklonal antikorların kullanımıyla immunoperoksidaz ve immunofloresan testleri kullanılabilir. Ancak serolojik testler infeksiyonu, hayvanların kan serumlarında anti-Listeria antikorları aramak amaçlı kullanarak teşhis etmede duyarlılık ve özgünlük problemleri yaratır.

Moleküler Tanı: L. monocytogenes’i ticari PCR kitleri kullanarak identifiye etmek veya doku ve gıdalarda bu testle aramak mümkündür

Rodokok

Genel Özellikleri:

Rodococcus genusu içinde hayvanlarda hastalık oluşturan tek tür Rodococcus equi’ dir. R.equi Gram pozitif, hareketsiz, sporsuz, kapsüllü ve aerobic bir bakteridir. Mikroskopta kokoiddeb çomak şekline dek değişen pleomorfik biçimlerde gözlenir. Katmanlı bir polisakkarid kapsülü mevcuttur. R.equi görece olarak büyükçe ( 1×5 µ m) bir bireysel morfolojiye sahiptir. Katı besi yerleri üzerindeki kolonilerden yapılan boyamalarda şeklilleri genellikle kokoid formunda, sıvı besi yerlerinden yapılan preparatlarda ise çomak formundadır. R.equi ile oluşan infeksiyonların hayvan türlerine göre dağılımı Tablo 3.1’ de verilmiştir.

Epidemiyoloji:

R. equi basit üreme ihtiyaçları olan bir toprak bakterisidir. Erişkin otçul hayvanlar bu bakteriyi pasif bir şekilde sadece toprakla bulaşık otları yedikleri için taşırlar.

Genellikle 6 aydan küçük taylarda pnömoni ve akciğer abselerine neden olur

Laboratuar Tanısı:

Labaratuvara kültür amacıyla trakeal sıvı ve akciğer lezyonlarından alınan örnekler yollanır.

İzolasyonu kolay olan bu bakterinin kesin tanısı, L. monocytogenes, S. aureus ve C. pseudotuberculosis ile kanlı agar üzerinde gerçekleştirilen CAMP testi ile yapılır.

Bakteriyolojik Tanı: R. equi direk olarak lezyonlardan veya trakeal eksudattan yapılan boyamalarda mikroskop altında Gram pozitif pleomorfik bir görünüme sahiptir. Bu mikroskobik görünümü önemli bir tanı değerine sahiptir.

Serolojik Tanı: R. equi infeksiyonu tanısı amacıyla bazı serolojik testler kullanılmaktaysa da duyarlılıkları ve özgünlükleri yönünden sakıncaları bulunmaktadır.

Moleküler Tanı: Taylarda bu infeksiyonun tanısında, ticari ve laboratuvarda geliştirilmiş PCR testleri hızlı ve güvenli bir biçimde kullanılabilmektedir.

Korinebakteri

Genel Özellikleri:

Korinebakteriler Gram pozitif, 2-6 µm uzunlukta pleomorfik görünümlü, sporsuz, kapsülsüz, aerobic veya fakültatif anerobic bakterilerdir. Mikroskopta bireysel olarak genellikle çomak, mekik veya yuvarlağımsı şekillerde gözlemlenebilir. Birbirine

paralel uzanmış çubuklar veya çin alfabesindeki harflere benzer tarzda birbirine değişik açılarla birlişmiş kümeler oluştururlar. Patojenik korinebakteri türleri hareketsizdir.

Korinebakterilerin çoğu katalaz pozitif, oksidaz negatiftir. Korine bakterilerin cinsi için örnek tür çocuklarda difteri hastalığının etkeni olan Corynebacterium. diphtheria’dır. C. Renale grubunda bulunan korinebakteri türlerinin ayrımsal kriterleri tablo 3.2 de verilmiştir.

Epidemiyoloji:

Korinebakterilerin birçoğu aslında fırsatçı patojen bakterilerdir. C. bovis meme kanalında hastalık oluşturmadan yaşayabilir ve laktasyon, yani süt verimi sürecinde bu bakteri üreme fırsatı bularak mastisis oluşturabilir. Koyun, sığır, at gibi birçok hayvan türünde kazeöz lenfadenitis tablolarından, idrar yolu hastalıklarına dek çok sayıda hastalık tablosuna neden olurlar.

Laboratuar Tanısı:

Lezyonlardan alınan irinli materyaller veya idrar yolu infeksiyonlarında orta idrar örnekleri laboratuara yollanır.

Mikroskobik görünümleri tipiktir. Tam tanıları bu bakterilerin izolasyonunu takiben, biyokimyasal testlerin uygulanması ve CAMP testiyle yapılır.

Bakteriyolojik Tanı: Hastalıklı materyallerden, yani abselerden ve irinlerden yapılan direkt sürme preparatların Gram boyama ile boyanması ve lamdaki preparatın mikroskop altında incelenmesi sonu etiyoloji bölümünde anlatılan tipik korinebakteri görünümleri hastalığın teşhisi ilgili bir fikir verir.

Serolojik Tanı: Sadece C. pseudotuberculosis infeksiyonunda serum antikorlarının saptanması amacıyla ELISA testi kullanılmaktadır.

Moleküler Tanı: C. pseudotuberculosis izolatlarının identifikasyonu veya bu etkenin lezyondan direkt olarak aranması amacıyla PCR testi kullanılabilmektedir.