Ünite 3: Stüdyo Kameramanlığı

Televizyon Stüdyoları

Televizyon programları, tasarı aşamasından yayın aşamasına gelinceye kadar birçok süreçten geçmektedir. Bu süreçler içinde önemli bir boyut olan “üretim aşaması” televizyon stüdyolarında gerçekleştirilir. Stüdyoların zemin yapısı, tavan yapısı, duvarların yapısı, havalandırma, kapılar ve giriş çıkış düzeneği, donanım ve ışık paneli açısından uygun olması beklenmektedir.

Kontrol Odası

Kontrol odası yönetmen, yönetmen yardımcısı, resim seçici, teknik yönetmen, ses kayıt ve görüntü kayıt sorumlusu gibi çalışnaların yer aldığı yönetim merkezi olarak bilinmektedir.

Kontrol odası ve stüdyolar arasında kusursuz çalışan bir haberleşme sisteminin olması gerekmektedir. Bu kapsamda bulunması gereken temel bileşenler şu şekildedir;

İç İletişim Sistemi: program yöneticisinin çalışanlar ile iletişiminde yayına yanısmayacak şekilde etkili iletişimin önemi ifade edilmektedir.

Stüdyo Monitörleri: yönetmenin programın yapım sürecini izlemesi, oluşan yeni durumlara göre komutlar gönderebilmesi; kameraların ve diğer görüntü kaynaklarının görüntülerini görmesine olanak sağlayan düzeneklerdir.

Ses düzeni: Kayıt sırasında alınan sesin; ses operatörü, yönetmen veya yardımcısı tarafından kontrol edilmesine yardımcı olmaktadır.

Kontrol Masası: Kontrol odasının tüm fonksiyonlarının gerçekleştirildiği birimdir.

Kameramanlık

Yerleşik stüdyo kameralarının yönetimini gerçekleştiren meslek grubudur. Stüdyoda üretilen yapımın türüne göre kameramanlar uzmanlaşmaktadır. Kameraman, “görsel malzemesini oluşturan her türlü nesneyi kameranın teknik olanaklarını kullanarak estetik bir biçimde çerçeveleyen, oluşturduğu görüntüye gerektiğinde hareket katarak kaydeden veya kaydedilmesini sağlayan kişi” olarak tanınır. Ayrıca çekim için gerekli araç ve gereçleri kullanarak, ekiple ya da tek başına, yapım ya da olayı, kendi görsel ve estetik kaygılarıyla birlikte karar verme öncülüğünü de kullanarak görevini yapma, yorumlama bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişi olarak da tanımlanabilir.

Stüdyo Kameraları

Stüdyo kameraları taşınabilir kameralara göre;

• Yüksek satır sayılarına, bant genişliklerine ve yüksek çözünürlüklere sahiptir.
• Aynı ışık koşullarında, çok daha kısık diyafram değerleri vermektedirler.
• Ağılıklarına karşın son derece yumuşak hareketlere olanak tanıyan sehpalarla donatılmışlardır.
• Kollara takılabilen netlik ve optik kaydırma gereçleri kameramana kusursuz ve karmaşık hareketleryapma olanağı verir.
• Elektronik gelişmelerle birlikte, kameraman yapacağı optik kaydırma hareketinin ölçeğini ve hızını önceden programlayabilmekte, bir tuşa basarak hareketi otomatik olarak yapabilmekte, çoklu çalışma ortamlarında yine bir tuş aracılığıyla diğer kameraların aldığı görüntüleri izleyebilmektedir.
• Kameraların renk sıcaklıklarına olan duyarlıkları, standart olarak stüdyo aydınlatmalarına göre kalibre edildiklerinden; hem doğru renkler elde edilmekte hem de düzeltme faktörlerine gerek duyulmadığı için diyafram kayıpları oluşmamaktadır.

Kamera

Dış çekim kameralarından farklı olarak 3 ana bölümden oluşur. Bunlar objektif, kamera gövdesi ve bakaç ünitesidir. Objektif üzerinde netlik ve zoom kontrolü için bağlantı yapılabilecek yuvalar bulunur. Bakaç ünitesi, kameraman tarafından çerçevenin daha rahat görülebilmesi amacıyla bir monitör biçiminde üretilmiştir. Monitör-bakaçlar amatör kamera bakaçlarının tersine, netliği ve aydınlanma kontrastını daha iyi görmeye yarayacak biçimde siyah-beyaz tonlara sahip olmaktadır.

Çevrinme Kafası

İyi tasarlanmış bir çevrinme kafası, kameramana kolaylık sağlar ve hareketlerin iyi olmasına olanak verir. Bilinen; sağa-sola, aşağı-yukarı ve diyagonal çevrinme hareketlerinin yumuşak bir şekilde yapılması bu parçaya bağlıdır.

Sehpa veya Pedestal

Sehpanın çevrinme kafası haricinde kalan bölüm pedestali oluştırmaktadır. Bir pedestal, tekerlekli ayakları aracılığıyla her yöne hareket edebilmeli ve yükselebilme özelliğiyle de aşağı-yukarı kaydırma hareketi yapabilmelidir.

Kamera Kullanım Teknikleri

Günümüzde kullanılan sayısal video kameralar, bilgisayar mantığına dayalı iç içe düzenlenmiş menülerle donatılmıştır.

Kullanım teknikleri, üç alt başlıkta incelenebilir, bunlar;

Görüntü düzenlemesi, çekim ölçekleri, kamera hareketleridir

Görüntü Düzenlemesi

Gerektiğinde veya değişiklik amaçlarıyla bozulabilse de stüdyo çekimlerinde temel kurallar şu şekilde sıralanabilir:

1. Çekim ölçeklerine uymak
2. Üst ve alt boşluk
3. Bakış boşluğu
4. Yürüyüş ve kalkış boşluğu
5. Sıradışı uygulamalar

Bir kameraman çekim öncesi sınamadığı bir hareket ya da ölçeği, olmadık bir anda denememelidir. Bu durum canlı yayınlarda geri dönülmez hatalara yol açabilir. Baş boşluğu doğru biçimde uygulanmazsa, bozuk bir çerçeve elde edilir. Kameraman hem yeterli ve doğru bir boşluk bırakmalı hem de nesnenin hareketlerine göre gerekli düzeltmeleri yapmalıdır. Kamera, görüş noktasını değiştirmek için pedestal veya sehpayı kullanarak dikey doğrultuda kayma hareketi yapmalıdır. Alttan ya da üstten görüşe geçmek için ise yine dikey doğrultuda çevrinme hareketi yapması yeterli olacaktır.

Çekim Ölçekleri

Çekim ölçeği; “kameramanın ve yönetmenin olayı, mekânı ya da nesneyi görüntülerken, kurguyu da düşünerek; anlatmak, vurgulamak istediklerine ve bir teknik gereç olarak kameranın sınırlıklarına göre benimseyerek oluşturduğu çerçeve/nesne oranı” biçiminde tanımlanabilir. Çekim ölçeklerini genel kabul gören standartlara bağlamak, birçok açıdan yararlıdır. Örneğin, senarist, kameraman ve yönetmen üçlüsü aynı dili konuşarak birbirlerini daha iyi anlarlar.

Kamera Hareketleri

Temel olarak iki şekilde hareket gereği duyan kameralar kameranın nesneyi izlemesi veya durağan nesneye yönelik bir devinim katma amaçları taşımaktadır.

Kuşkusuz nesne ve kamera birlikte de hareket edebilirler. Her üç durumda da kamera hareketlerinin sınıflanması açısından düşünülebilecek ölçüt, kamera hareketinin amacının anlaşılabilmesidir. Bu bağlamda kameralar işlevsel (nesneyi çerçevede tutma amacı taşıyanlar) ve sanatsal (estetiğe yönelik hareket edenler) olmak üzere iki aşamada incelenmektedir.

Kameranın sehpa veya pedestal üzerinde; yatay, düşey ve verev (diagonal) yönde yaptığı tüm hareketlere çevrinme adı verilmektedir. Kameranın optik kaydırma (zoom) hareketi ve gövdesiyle birlikte yer değiştirdiği tüm hareketlere kaydırma hareketi denir.

Çekim Aşamaları

Televizyon stüdyolarıdna çekim süreci yapımın karmaşıklığına bağlı olarak farklı aşamalar içermektedir. Çekim sırasında karşılaşılabilecek olası sorunları en aza indirmek amacıyla toplantılar düzenlenmektedir.

Yapım Toplantısı

Çok kameralı stüdyo çekimleri öncesinde yönetmen, tüm ekiple bir yapım toplantısı yapması süreç için önem taşımaktadır. Çekimin özelliğine göre yönetmenin istekleri ve eldeki olanaklar kaşılıkı olarak görüşülür.

Ön Hazırlıklar ve Prova

Dekor tamamlaması, ışık ekibinin çlaışmalarını bitirmesi, teknik ayarların yapılması, kameramanlara kamera teslimi ön hazırlık ve prova olarak bilinmektedir. Ön hazırlıklarda kameramana bazı sorumluluklar düşmektedir. Bu sorumluluklardan bazıları şu şekilde sıralanabilir;

• Şef kameraman, yönetmenden alacağı direktifleri kameramanlara aktarır.
• Kamera kafasının çevrinme kilitlerini açarak, çevrinme sürtünme-yumuşaklık ayarlarını belirlemek.
• Kapalı kamerayı teknik yönetmenle iletişime geçerek açtırmak.
• Görüntüde leke, yansıma, toz gibi nesnelerin olup olmadığına bakmak ve gerekliyse temizlemek.
• Zoom ve netlik değiştirmeleri yaparak her iki düzeneğin de normal çalıştıklarını denetlemek.
• Kulaklığı takarak iç iletişimin sağlandığını denetlemek.
• Yönetmen veya yardımcısıyla birlikte, çekimde kullanılabilecek kamera ölçeklerini ve kamera hareketlerini gözden geçirmek.
• Çekim öncesinde kameranın başından ayrılacaksanız tüm kilitlerini kapatın ve kameraya bir başkasının ellemesine izin vermemek.

Çekim Sırasında

Çekim sırasında çekimlerin aksamaması için stüdyoda genellikle çok kişi bulunmamaktadır. Stüdyo içerisinde kameramanlar, stüdyo yönetmeni, gerekirse ses operatörü, oyuncular ve sunucular gibi kişiler bulunmaktadır. Çekim sırasında ise kameramanlar açısından yapılabilecekler şunlar olabilir;

• Dikkatinizi gelişen sahne olaylarına veya başka bir yere kaydırmamak.
• Kameranın hiçbir ayarını kilitlemeden, her an hazır olmak.
• Olanaklı ise zaman zaman bakacınızdan diğer kameramanların görüntülerine bakmak.
• Sunucu veya oyunculara arada bir bakaç dışından bakarak, olası hareket yönlerini görüntülemek.
• Kamera asistanı ile temasta olmak.
• Hareket alanını aşmamaya ve diğer kameraların hareket alanına girmemeye özen göstermek.
• Önceden planlanmamış bir eylemi gerçekleştirmemek.

Çekim Sonrasında

Bazı stüdyolar tek program için kullanılmamaktadır. Bu sebeple stüdyonun düzenli olarak sonraki çalışanlara devredilmesi önemlidir. Bu süreçte yönetmenden veya teknik yönetmenden kamera kapatma bilgisi alarak kamera kapatılmalıdır. Kamera kapatıldıktan sonra objektif kapağı kapatılmalıdır. Çevrinme kilitleri kilitlenmelidir. Pedestali en alçak düzeye indirip kilitlenmelidir.