Ünite 1: Haber Kameramanlığı

Haber Kameramanı

Haber kameramanı takip edilen olayı veya oluşturulmaya çalışılan haber öyküsünü sürekli düşünen; kameranın konuyla ilgili görüntü almasını sağlayacak en uygun yeri bulan ve parçaları görselleştirme açısından saptamaya çalışan kişidir. Kendisinin olaya veya sunulmak istenen içerik yaklaşımına göre konumlandırır. Kullandığı kamerayı ve malzemeyi vurgulamanın en etkin şekilde yapılabilmesi için en üst seviyede değerlendirebilen kişi olarak görev yapar. Kameramanın görev öncesi, sırası ve sonrasında dikkat etmesi gereken birçok husus bulunaktadır. Kameraman, öncelikle çekim yaptığı yerlerde insanları, olayları ve durumları tespit edebilen kişidir. Özellikle, muhabir ile birlikte anlatıma uygun görüntüleme açılarını, ölçeklerini ve farklı odak uzunluklarına sahip objektifleri belirler. Başta kamerası ve aküler olmak üzere tüm malzemelerini her an için hazır konumda bulundurmaya çalışır. Haberin yayın kalitesinde olabilmesini sağlayan tüm şartları çekim sürecinin içinde kontrol altında tutmaya çalışır. Çalışma koşullarının zorluklarının yanında uzun çalışma süreleri ve olumlu olumsuz sürprizlerle dolu koşullara dayanıklılık göstermeye, bu koşullara rağmen işini yapmaya çalışır tamamlanacak haber için kurguda sağlıklı bir sesin kaydedilebilmesi için ses operatörü ile sürekli paylaşım içerisinde olmalıdır.

Kameraman haberin izleyicilerini düşünerek haberde yer alacak konu ile ilgili görselleştirme yöntemlerine dikkat etmelidir. Günlük hayat içinde insanları izlemelidir. Çevreyi ve insanları günlük hayat içindeki durumları içerisinde gözlemlemeli ve bu durumları görselleştirmek isterse ne tür yöntemleri takip edeceğini düşünmelidir. Bu tür yaklaşımların olayları takip etmede kendisine kolaylıklar saylayabileceğini unutmamalıdır.

Kameraman, kullandığı aracın özellikleri nedeniyle görüntülemede tekniği en iyi bilen kişi olarak düşünülebilir. Bu yüzden kullandığı teknolojinin içinde bulunduğu çalışmaya ne gibi etkilerinin ve katkılarının olacağını da iyi bilmelidir. Çekimleri içerisinde yer vereceği farklı çekim ölçeklerinin kullanımının nasıl katkılar sağlayabileceğini düşünebilmesi önemlidir çalışmasının farklı birçok çekimden oluştuğunu ve her bir çekimin görselleştirmeye katkı sağlayacağını unutmamalıdır.

Haber Kameramanı ve Görüntüleme

ekilmiş görüntüler ile belli bir olayı aktarmak veya bir haber öyküsünü görüntüler ile oluşturmaya çalışmak bilgi ve beceri gerektirir. Ortamın, kişilerin ruh hallerinin, genel havanın ve karakterlerin görüntüler ile aktarılabilmesi; en önemlisi, televizyon haber öyküsüne bağlı kalınarak aktarılabilmesi gerçekten bilgi ve beceri gerektirir.

Temelde, bir kameraman görüntüleme aracılığıyla tanıklık ettiği olaya ilişkin olarak üç temel yaklaşımda bulunabilir. Bunlar;

• Görüntüleme ile olaya bakılabilir. Takip ettiği olayı mümkün olan en açık şekilde kamera ile anlatmaya çalışır.
• Görüntüleme ile olayın içine girebilir. Takip ettiği olayın belirli bir parçasını kamera ile anlatmaya çalışır. Bu, olaya normal bir gözle görülemeyen bir açıdan yaklaşmak anlamına gelir. Görüntüleme ile olayın sahip olduğu durumun dışında yeni bir şey eklenmez ve kamera ile görüntüleme, kameramanın olayı kendi görüş açısı ile ekrana taşıması anlamına gelir.
• Görüntüleme ile olayı yeniden yaratabilir. Olayın kendisi bir ham malzeme olarak düşünüldüğünde görüntüleme ile olayın içinden yeni bir olayın yaratılması sağlanabilir. Özellikle yakın çekimlerin kullanılması ile ayrıntılardan yararlanılarak yeni bir olayın ifade edilmeye çalışılması örneklenebilir.

Yukarıda değinilen dikkat edilmesi gereken kurallar ve çabalara rağmen koşullar istenildiği gibi olmayabilir. Haberin görüntülenmesi sırasında yaşanabilecek zorlukların yanında kimi zaman yeterince görüntülenecek malzeme olmayabilir. Kimi durumlarda olayın kendisi görüntü kaynağını oluştururken, kimi durumlarda ise olaya ait görsel malzeme üretmek neredeyse imkânsız hale gelir. Doğal görsel malzeme söz konusu olmayabilir. Böyle durumlarda kameraman görüntü üretme ve görüntüleme adına kendisi çözümler üretmeyi deneyebilir. Belirtilen bu tür farklı durumlarda şu yaklaşımlar yararlı olabilir.

Dolaylı görselleştirme: Olaydan geri kalanlar veya diğer görselliğe uygun parçaların görüntülenmesi.

Grafik görselleştirme: Harita, çizim ve fotoğraf gibi malzemeleri görüntüleyerek görsel malzemeler üretmek.

Ortamı görselleştirme: Heyecanı yansıtan, yani titreyen elleri, gergin ayak sallamaları, gergin ifadeleri vurgulamak. Yüzlerin yakın çekimlerini, gölgeleri, bulutları, sesleri vb. kullanmak.

Kamera başkaları adına anlam üretim aracı olarak kullanılmaktadır. Bir tür kalem görevi görmektedir. Kamera bir gözdür. Kameraman bu gözün kimin gözü olduğu konusunda dikkatli olmalıdır. Kameramanın bir olayı dışarıdan mümkün olan en iyi noktadan görüntülemeye çalışması onun nesnel rolünü vurgular. Bir başka yaklaşımda ise kamera görüntüleme yöntemi olarak öznel yaklaşım sergileyebilir. Habere konu olan olayın geçtiği yerde izleyici olarak gezinebilir, sanki kendi gözlerimizle bakıyormuşuz hissini uyandırabilir. Kalabalığın içine girip kamera ile ilerlediğiniz ve yavaşça kalabalığın size ilerledikçe açıldığını düşünün. Kameranın içinden kişilerin aniden kameraya konuşmaya başladığını düşünün. Bu şekilde bir görüntüleme oldukça duygusal etkiler uyandırabilecektir.

Görüntüler belli bir bakış açısını yansıtır. İzleyiciler genelde haberde kullanılan kameranın bakış açısının doğru olduğunu düşünürler. Bu da kameramanın sorumluluğunun daha da artmasına yol açar. Kameramanın görüntüleme sırasında sürekli tarafsızlık ile görüntülemedeki bakış açısını aklında tutması ve içine tartışması gerekir.Görüntüleme ile bir görüntü dili oluşturduğunu hatırlaması gerekir.

Görüntü Teknikleri

İzleyicilerin hislerini etkilemek ve onlara bu doğrultuda bir yön kazandırmak için farklı görüntülerden yararlanılır. Haberin öyküsü ile bir arada yer alabilecek temel mekân, olay ve karakterlere ilişkin görüntülerin yanında görüntülerin anlatımı, yani görsel dilin kullanımı ile vurgulamalar artırılabilir. Vurgulanan etkinin sağlanabilmesi için de görüntüleme teknikleri içerisinde yer alan ve görüntü düzenlemesinin temel öğelerini oluşturan çekim ölçekleri, kamera hareketleri ve kamera açıları gibi noktalar uygulamada yer alır. Öncelikle, görüntüleme ile görüntü düzenleme ilkeleri bir araya getirilmeye çalışılır. Görsel kompozisyon içerisinde nelerin görüneceğine, nelerin görünmeyeceğine, hatta nelerin daha net görüneceğine karar vermiş oluruz.

Karakterlerin ilgi merkezlerini ve bakış yönlerini vurgularken bakış boşluğundan yararlanırız. Bakış yönü boşluğu görüntülenen kişinin bakış yönüne doğru çerçeve içerisinde bırakılan boşluktur. Ekranın yatayda 16/9 veya 4/3 oranında olduğunu düşünürsek, kişinin bakış yönüne doğru neredeyse dörtte biri oranında boşluk bırakılır. Aynı şekilde baş boşluğu da karakterleri görüntülerken dikkat edilen bir başka noktadır. Görüntülenen kişinin başının görüntü çerçevesinin süt sınırına yapışmasına özen gösterilir. Baş boşluğu sabit bir orana sahip değildir. Çekimlerde kullanılan ölçeklere göre belli oranlarda değişiklik gösterir.

Çekim Ölçekleri

Ekranda izlediğimiz görüntünün büyüklüğü, çekimi yapılan nesnenin büyüklüğünün bütün ekran ile olan ilişkisine bağlıdır ve bu oran ekranda izlediğimiz görüntünün çekim ölçeğini belirler. Ekranda görülen nesnenin büyüklüğü ise o nesnenin kameraya olan uzaklığı ve çekimde kullanılan kameranın sahip olduğu objektifin odak uzaklığına bağlı olarak değişir.

Televizyon yapımlarında en temel görüntüleme malzemesi insandır. En kolay bilinen ve akılda tutulabilen ölçüler insana ait olduğu için çekim ölçekleri tanımlanmaya çalışılırken insan anatomisi göz önüne alınmıştır. Temelde çekim ölçekleri üç ana grupta ifade edilebilir.

• Gene çekim
• Orta çekim
• Yakın çekim

Genel Çekim, olayın veya nesnenin tümünün, içinde bulunduğu ortam ile birlikte görüldüğü çekim ölçeğidir.

Geniş bir alanda geçen olaylar için kullanılabilir. Genel çekimde, çekime konu olan kişi veya nesne olayın çerçevesi ile birlikte görüldüğünden ekrandaki görüntüde olayın geçtiği ortam, kişiden veya nesneden daha çok alan kaplar. Genel çekimde kamera görüntülenen olaya uzaktır ve geniş açılı objektif ile bakmaktadır.

Orta Çekim, olayın bütününü değil, sadece belli bir kısmının ekranda görüldüğü çekim ölçeğidir. Genel çekide görülen olayın belli bir bölümüne yaklaşılır. Genel çekimde olayın daha dar bir alanı çerçevelendirilir. Orta çekim izleyiciyi olaya yaklaştırır. Genel çekimdeki esas olay ile onun çerçevesindekiler arasındaki ilişki belirgin olarak görülür. Orta çekimlerde kamera konuya genel çekimdekine göre daha fazla yaklaşmıştır. Duruma göre de normal veya dar açılı objektif ile olaya bakmaktadır.

Yakın Çekim, genel çekimdeki olayın belli bir detayının ekranı neredeyse tamamen doldurduğu çekim ölçeğidir. Örneğin, yakın çekim belli bir kişinin yüzünü veya belli bir nesneyi tüm ekranı kaplar halde sunmaktadır. Yakın çekimde izleyicinin dikkati belli bir noktaya odaklandırılır. Yakın çekimler genellikle dar açılı objektiflerle uzak mesafelerden elde edilir.

Televizyon haberciliğinde kişilerin çekimi sırasında dikkati çeken ve kişiye ilişkin vurguyu artırmak için kullanılan en yaygın çekim ölçekleri de göğüs çekim ve yakın çekim dir.

Göğüs Çekim: Kişi göğüs seviyesinin bir parça üzerinden çerçeveye alınarak görüntülenir. Özellikle, belli bir kişinin röportaj içerisinde görüntülenmesinde sıkça kullanılır.

Yakın Çekim: Duyguyu yansıtmada etkili olur. Kişinin özellikle yüzünün ekranda kapladığı alan fazla olduğu için duygusal ifadelerin aktarımı da o kadar güçlü olacaktır.

Genel, orta ve yakın çekim ölçekleri içerisinde yer alan kişilerin görüntülenmesinde yaygın kullanılan göğüs ve yakın çekimlerin dışında yer alan farklı çekim ölçekleri de bulunmaktadır. Örneğin, omuz çekim, çok yakın çekim veya ayrıntılı çekim gibi farklı uygulamalardan söz edilebilir. Aynı şekilde, birden fazla kişinin olduğu çekimlerde genellikle üç kişiye kadar kişi sayısı belirtilerek ölçekler ifade edilir. Örneğin, ikili boy çekim gibi. Bu ifadeden görüntülenen iki kişinin boy çekimde görüntülenmesinin beklendiğini anlarız. Benzer şekilde üçlü bel çekim de bir örnek olarak verilebilir.

Kamera Hareketleri

Çevrinme hareketleri temelde üç başlık altında incelenebilir.

Sola ve Sağa çevrinme: Kameranın üçayak üzerinde olduğunu düşünelim. Üçayak üzerindeki kamerayı yatay düzlemde sola ve sağa çevirmek ortam içerisindeki nesneler, insanlar, durumlar hakkındaki bağı ortaya koymaya yardımcı olabilir. Ortamın tanıtımı bu şekilde yapılabilir. İzleyicinin ilgi merkezinin bir noktadan bir başka noktaya taşınmasında da etkili bir kamera hareketidir. Sola ve sağa çevirme hareketinin en sık kullanıldığı yer belli bir kişinin yürüyüşünün ve hareketlerinin takip edildiği çekimlerdir.

Yukarı-aşağı çevrinme: Kameranın başı ile üçayak üzerinde yapılan yatay harekete benzer olarak kameranın bir defa dikey düzlemde yukarı aşağı yaptığı çevrinme hareketidir. Sağa- sola çevrinme hareketinde olduğu gibi bir takip veya izleme için kullanılabilir bir kamera hareketidir.

Köşegen (diyagonal) çevrinme: Kameranın hem sola sağa, hem de yukarı aşağı çevrinme hareketlerinin bir arada olabildiği çekimlerdir. Böyle bir hareket sırasında kamera soldan sağa ve hafifçe de yukarıdan aşağıya doğru çevrinmeyi içeren bir diyagonal takip hareketi gerçekleştirir.

Kameranın üçayak üzerindeyken aha farklı uygulamalar bulunmaktadır. Habercilikte çok fazla kullanılmadıkları için burada yer verilmeyecektir. Bu noktada, üzerinde durulması gereken ve zaman zaman kullanılan bir uygulama daha bulunmaktadır. Bu uygulamanın adı optik kaydırmadır. Bir nesnenin detayından yavaş yavaş optik kaydırma ile daha büyük bir ölçeğe açılırken merakı doyuran bir etki yaratmış oluruz. Bu uygulama her azman uygun olmayabilir. Habercilikte hazırlanan haberlerin sürelerinin önemli olması nedeniyle optik kaydırma hareketleri ile yapılan çekimler kimi durumlarda tercih edilmez. Çekilen görüntülerin kurgulanması sırasında optik kaydırma hareketinin belli bir noktasından bir başka görüntüye bağlantı yapmak çok kolay olmamaktadır. O yüzden, çekimlerin mümkün olduğunca sabit çekimler veya çevrinme hareketlerini içeren çekimler ile sağlandığını görmekteyiz.

Röportaj Çekimleri

Haberciliğin en önemli bölümlerinden birini de görüşmeler oluşturmaktadır. Haberin oluşmasında olaya ilişkin görüntülerin toplanmasının yanı sıra ele alınan konuya ilişkin kişiler ile görüşmelerin yapılması ve bunların kaydedilmesi de son derece önemlidir. Görüntüleme açısından karşımıza üç temel röportaj türü çıkmaktadır. Bunlar;

• Muhabirin veya görüşmecinin konuyla ilgili kişiyle röportajı sırasında kameranın hareket ederek yaptığı çekimler,
• Görüşülen kişi ile hareket halindeyken kameranın takibi ile yapılan görüntülemeler,
• Hem röportajın hem de görüntülemenin sabit bir şekilde yapıldığı çekimlerdir.

Röportajların görüntülenip kaydedilmesinde akılda tutulması gereken birkaç temel noktayı sıralamakta fayda vardır. Örneğin, farklı soruların yer aldığı röportajlarda belli bölümlerin farklı çekim ölçekleri içerisinde görüntülenmesi düşünülebilir. Çekim ölçekleri içerisinde değinilmemiş olsa da omuz üstü çekimlerden yararlanılabilir. Anı zamanda görüşülen kişinin görüntülenmesinin ardından muhabir tek başına, soruları yeniden sorarken görüntülenebilir. Dinlerken sahip olduğu dinleme ifadesi ve baş sallamaları da bu şekilde görüntülenebilir. Bu görüntülerin alınması haberin kurgulanması sırasında kolaylık sağlayacaktır.

Yaygın Hatalar ve Dikkat Edilecek Noktalar

Haber kameramanlarının son derece önemli bir görevi yerine getirdiğini bir kez daha vurgulamak gerekir. Toplumda yer alan birçok olay kameranın gözü sayesinde izleyicilerin karşısına gelmektedir. Birçok olayın da tekrarı bulunmamaktadır. Olayların görüntüleniş biçimi, kameranın belli bir bakış açısını aktarması ve benzer birçok nokta haber kameramanlığını zorlu ama bir o kadar da önemli bir rol içerisine yerleştirir. Belirtilen noktalar ve bu sorumlulukların yerine getirilmesi sırasında bazı yaygın hatalar ve dikkat edilmesi gereken noktalar belirginleşmektedir. Başlıca olanlarını sıralayacak olursak;

• Kameranın ve yardımcı malzemelerin her zaman bakımlı olduğundan emin olun.
• Olayların ve röportajların görüntülenmesinde kayda girdiğinize emin olun.
• Olayların ve röportajların görüntülenmesinde kayıt malzemesinde ve akülerde kalan süreyi sürekli aklınızda tutarak planlama yapın.
• Çekim yapılacak ortama ilişkin önceden bilgi toplamaya çalışın.
• Olabildiğince üçayak üzerinde çekim yapmaya çalışın.
• Kameranın üçayak üzerinde sağlam oturup yerleştiğine emin olun.
• Çekim yaparken ortamdaki doğal seslerin çekime girdiğine emin olun.
• Çekim ölçeklerini sürekli aklınızda tutun.
• Çekilen esas bölümlerin sonu ve başında pay bırakın.
• Sabit çekimlerden yararlanmaya çalışın.
• Görüntüleme sırasında odaklandığınız yerin arkasında var olan veya oluşabilecek arka plan görüntülerine dikkat edin.
• Asıl çekimlerin yanında bol miktarda ayrıntı görüntülemeyi unutmayın.
• Çekimleri gerçekleştirirken başlangıç ve bitiş noktalarının kamera hareketi olmaksızın sabit bir biçimde tamamlanmasına özen gösterin.
• Elinizde biriken kayıt malzemesinin bilgilerini zamanında girin.
• Çekim öncesinde olduğu gibi sonunda da malzemelerin bakım ve kontrolünü yapın.