Ünite 7: Lisanslama ve Sözleşmeler

Giriş

Fransızca “licence” kelimesinin okunuş şekliyle dilimize lisans olarak geçmiştir. Tescilli bir markanın kullanım hakkı, tescil edildiği mal veya hizmetlerin bir kısmı veya tamamı için lisans sözleşmesine konu olabilir. Aynı şekilde bir diğer fikri mülkiyet konusu olan patent üzerinden de lisans verilebilmektedir. FSEK bağlamında andığımız yazılımlar, tasarımlar, yazılı eserler, müzik eserleri, sinema eserleri, programlar vb üzerinden de çeşitli mali haklara dair lisans verilebilmektedir.

Lisans, inhisari lisans veya inhisari olmayan lisans şeklinde verilebilir. İnhisari lisans söz konusu olduğu zaman, lisans veren başkasına lisans veremez ve hakkını açıkça saklı tutmadıkça, kendisi de üzerinde lisans verdiği hakkı kullanamaz. Lisans verilirken bir lisans sözleşmesi yapılır, öyle ki FSEK anlamında mali haklara dair lisans sözleşmesi yazılı yapılmadıkça ve gerekli unsurları içermedikçe geçerli sayılmayacaktır.

Fikri Mülkiyetle İlgili Lisanslama Stratejileri

FSEK çerçevesinde mali hak devrine dair Muvafakatname aşağıdaki gibi olmalıdır.

XXXXXX Derneği (XXXXXX) tarafından yayınlanacak olan YYYYYY isimli çevrimiçi derginin ______ numaralı ve ___ tarihli sayısında bulunan “________” başlıklı makalemin işleme, derleme, çoğaltma, dijital çoğaltma, umuma iletim, dijital çoğaltmaları çoğaltma, dijital olarak umuma iletme, yayma, temsil haklarını ve bu hakların 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) hükümlerine uygun şeklide kullandırılması haklarını __ (___) yıl süre ile ve hiçbir isim altında ödeme ve ücret talep etmeden XXXXXX’in kullanımına münhasır olmaksızın bıraktığımı kabul ve beyan ederim. XXXXXX tarafından oluşturulan çoğaltmaların, işbu belgenin imza tarihinde kullanımda bulunan internet başta olmak üzere tüm umuma arz ve dağıtım sistemlerine ilişkin işlemlere ve eserimin bu anlamda tüm ülkelerde, tarafımı maddi ve manevi zarara uğratmayacak şekilde ticari amaç da dâhil her türlü amaçla kullanılmasına muvafakat ederim.

Muvafakat Veren :

Tarih :

İmza :

Belirmekte yarar vardır ki 5846 Sayılı Fikir Ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile yasal koruma altında olan bir metnin eser sahibi konumunda bulunan kişinin yazılı izni olmaksızın herhangi bir şekilde kullanılması, çoğaltılması, yayılması, işlenmesi, uyarlanması, sahnelenmesi ya da kaynak göstermeksizin alıntılanması yasaktır. Sayılan şekillerde, metnin kullanılmasında hukuka aykırı hareket edilmesi, ilgili yasaya göre suç kabul edilmekte ve hapis cezası gerektirmektedir. Bu türden haksız kullanımlar neticesinde; hapis cezası yanı sıra yine aynı kanuna göre metnin telif ücretinin üç katına kadar da tazminat bedelinin ödenmesi söz konusu olacaktır.

Kullanıcı Verilerinin Korunması

Kullanıcı verisinin pek çok görünümü mevcuttur, internetteki dolaşımlar da bunun içeriğine girebileceği gibi internetteki ortamlara kullanıcı tarafından koyulan içerikler de bu neviden sayılabilirler.

Aşağıda sitelerde genellikle kullanılan bir Gizlilik Politikası metni sizlerle konuyu hareketlere göre madde madde inceleyip daha iyi anlayabilmeniz açısından ilk planda paylaşılmıştır.

XXXXX GİZLİLİK POLİTİKASI

XXXXX’in web sitesinin ziyaret edilmesi veya web sitesi ya da e-posta yolu ile tarafımızla iletişime geçilmesi aşağıda yer alan şartlara tabidir:

1. Bu web sitesi, mesleki faaliyetleri internet üzerinden sürdürmek ve bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde reklâm, iş sağlama veya başka bir ticari amaç gütmemektedir. Bu web sitesinin içeriği …..’nin Kurallarına ve ….. Yönetmeliği’ne uygun olarak tasarlanmaya çalışılmıştır.
2. Bu web sitesindeki bütün bilgi ve materyallerin kullanım hakkı XXXXX’e aittir. Bu internet sitesinde bulunan bilgi, yazı, makale, yorum, resim, şablon ve materyaller ile site tasarımı ve içeriği XXXXX’in yazılı izni olmadan hiçbir surette kopyalanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
3. Bu web sitesinin ziyaret edilmesi, web sitesi veya e posta yoluyla XXXXX ile iletişim kurulması ziyaretçi ile web sitesi sahibi arasında bir hukuki ya da ticari ilişki oluşturmayacaktır.
4. Gizlilik politikamız gereği iletişim kurmak amacıyla bizimle paylaşacağınız isim, telefon, eposta ve adres bilgileri kesinlikle üçüncü kişilerle paylaşılmayacak ve başka amaçlarla kullanılmayacaktır.
5. Bizimle paylaşacağınız soru ve sorunlarla ilgili tüm özel bilgiler İlgili mevzuat gereği kişisel verİ ve/veya ticari sır kapsamında korunacaktır.
6. XXXXX’in açık izni olmadan, bu web sitesine, başka bir web sitesinden link verilemez.
7. XXXXX, bu web sitesindeki bilgilerin tam ve güncel olduğunu garanti etmez.
8. Bu web sitesini ziyaret edenler, yukarıdaki Gizlilik Politikası ile Ziyaret ve Kullanım Şartlarını kabul etmiş sayılırlar.

Kişisel Verilerin Önemi ve Korunması/Saklanması

Teknoloji temelli yenilikler ve dijitalleşme insan hayatını başta günlük yaşam olmak üzere, birçok alanda büyük ölçüde olumlu yönde etkilemektedir. Özellikle internet sayesinde yaşam her geçen gün daha kolay sürdürülebilir hale gelmektedir. Bireyler istedikleri bilgilere arada mesafe olmaksızın ulaşabilmekte ve bunları paylaşabilmektedir. Böylece başta siyasal, sosyal ve ekonomik alanı kapsamak üzere hayatın birçok alanında hızlı bir değişim süreci yaşanmaktadır. Ancak bu hızlı dijitalleşmenin toplumu tehdit eden yan etkileri olduğunu da kabul etmek gerekir. Teknolojik gelişmelerden yararlanırken, kişisel verilerimiz birer dijital iz haline gelmektedir. Özellikle sosyal medyada hayatlarımıza dair her türlü detayı paylaşmak oldukça sıradan günlük işlerimizden biri haline gelmiştir. Doğrudan kişisel verilerin korunması ile ilgili olarak düzenlenmiş uluslararası metinler de bulunmaktadır.

TCK’da Durum

Türk Ceza Kanunu’nda kişisel verilerin korunması ile ilgili özel maddelere yer verilmiştir. 135. maddeye göre; kişisel verileri hukuka aykırı olarak kaydeden kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir. Kişisel verinin, kişilerin siyasi, felsefi veya dini görüşlerine, ırki kökenlerine; hukuka aykırı olarak ahlaki eğilimlerine, cinsel yaşamlarına, sağlık durumlarına veya sendikal bağlantılarına ilişkin olması durumunda birinci fıkra uyarınca verilecek ceza yarı oranında artırılır. 136. Maddeye göreyse; kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Verilerin Silinmemesi Suçu

TCK’nın 138. Maddesine göre; kanunların belirlediği sürelerin geçmiş olmasına karşın verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olanlara görevlerini yerine getirmediklerinde altı aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.

Web’de Kullanıcı Hakları

İnternette Kullanıcı Hakları Neler Olabilir?

İnternet erişimi ve kullanımı hakkı, bilgi edinme hakkı, nefret söylemine maruz kalmama hakkı, din ve inanç özgürlüğü, sanal toplantı (toplanma) ve örgütlenme özgürlüğü, özel hayatın gizliliğinin korunması hakkı, sanal kişiliğin korunması hakkı, anonimlik ve şifreleme kullanıma hakkı, gözetlenmeme/izlenmeme hakkı ve hakarete maruz kalmama hakkı ilk akla gelen klasik hakların internetteki görünümü şeklindeki haklardandır. Unutulma Hakkı Dijital hafızada yer alan, bireye ait fotoğraf, kimlik bilgisi, adres ve diğer kişisel içeriğin, yine bireyin kendi talebi üzerine bir daha geri getirilemeyecek biçimde ortadan kaldırılması olarak anlaşılmaktadır. Unutulma hakkı; dijital hafızada yer alan, bireye ait fotoğraf, kimlik bilgisi, adres ve diğer kişisel içeriğin, yine bireyin kendi talebi üzerine bir daha geri getirilemeyecek biçimde ortadan kaldırılması olarak özetlenebilir.

Türkiye’de Unutulma Hakkı

Anayasanın 20. maddesi, herkesin kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip olduğunu, bu hakkın kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsadığı belirtilmektedir. Esasında unutulma hakkı, özellikle sosyal medyada her gün paylaştığımız kendimize ait bilgilerin, talebimiz halinde yüklediğimiz mecralardan silinmesinden ibaret. Paylaştığımız bilgiler ilgisiz üçüncü kişilerin eline geçebilir, başkaları tarafından değerlendirilebilir ve hatta aleyhimize dahi kullanılabilir. Bunu engellemenin yolu tabi ki de en başından kişisel bilgilerimizi internet ortamında olabildiğince az paylaşmak; fakat önce paylaşıp sonra pişman olma ihtimali için hukuk sistemimizde bir supabın bulunması gerekiyor. Aksi takdirde, örnekse bir anlık hatayla paylaştığımız çok önemli bir bilginin sonsuza dek herkes tarafından görülebilir olmasının önüne geçmek mümkün olmayacaktır ki bu takdir edersiniz ki, bir anlık hata için oldukça büyük bir yaptırım olabilecektir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu; unutulma hakkının sadece dijital kişisel veriler için değil, kamunun kolayca ulaşabileceği yerde tutulan kişisel verilere yönelik olarak da kabul edilmesi gerektiğine hükmetmiştir.

Anonim Kalma Hakkı

İnternetin bir kitle iletişim aracı olarak kullanılıp genel olarak her konuda, ancak özellikle muhalefet niteliği içeren paylaşımlarda ve bilhassa baskıcı ve/veya faşist rejimlerde eleştirilerin paylaşılması noktasında anonimite oldukça büyük bir önem taşımaktadır. İnternet üzerinde iletişim deklarasyonuna göre; Bilgi ve düşüncelerin özgür ifadesini çoğaltmak için kişilerin kimliklerini ifşa etmeme hakkına saygı gösterilmelidir. Anonim kalmayı istemek bir haktır ve özellikle baskıcı rejimlerin şemsiyesi altında yaşayan muhalif kimliklerin seslerini duyurması için elzemdir. İnternet üzerinde çeşitli kanunlardan doğan veya kaynağını doğrudan Anayasa’dan alan kişisel hakların ihlal edilmesi oldukça kolay olduğundan bu alanda çekeceğimiz çizgilere dikkat etmemiz gerekiyor. Gerçekten de, bir yandan kişilerin içerikten zarar görmesini engellemeye çalışmak, diğer yandan anonim kalma hakkına saygı göstermeye çalışmak oldukça hassas bir denge gerektiriyor. Bu hassas ayarın bozulması halinde, dengelerin egemen olanın lehine işleyeceği ve böyle bir durumda ise fikirlerin özgürce paylaşılamayacağının farkında olmak oldukça büyük bir önem taşıyor.

Bilişim Sistemlerindeki Suçlar ve Suçlular

Bilişim ortamlarına ya da sistemlere karşı işlenen suçlarda birinci derecede etkilenenler sistemlerdeki çoğu zaman telif hakkına tabi içerikler ve/veya verilerken, bilişim ortamları ve/veya sistemleri kullanılarak işlenen suçlarda ise gerçek ya da tüzel kişiler olaydan birinci derece etkilenmektedir. Örneğin bir web sitesine yönelik hizmet aksatma saldırısı veya bilgisayar korsanları tarafından bilişim sistemine sızma ortama karşı işlenen bir suçtur; ancak sahte web sayfası ile bankacılık şifrelerini öğrenerek kişilerin banka hesaplarına erişmek ise bilişim ortamını kullanan başka bir suçtur. Bu tür olaylarla ilgili olarak bilinen teknikleri uygulayarak suçun oluşumu ve suçluların tespiti için yine bilişim sistemlerinin ve bilimsel ve teknik yöntemlerin etkin biçimde kullanılması zorunludur. Ciddi derece fikri mülkiyet konusu olan ortamların, veri tabanlarının, sistemlerin ya da bunlar üzerindeki genellikle ekonomik, sosyal ve ticari sır değeri yüksek her türden içeriğin izinsiz erişimden korunması, izinsiz erişimlerin tespit edilmesi ve de hukuka aykırı durumların mahkemede geçerli şekilde kullanılabilecek usullerle delillendirilebilmesi için ve böylelikle hem teknik hem hukuki açıdan kabul edilir standartlara sahip dijital delil toplaması açısından adli bilişim önem arz etmektedir.

Dijital Delil

Dijital delil konusu ile ilgili olarak öncelikle delilin ne olduğunun ve neyin delil olmadığının tanımının ayrımının yapılmasına ihtiyaç vardır. Türk Dil Kurumu sözlüğünde kanıt sözcüğünün tanımı olarak: “Bir şeyin doğruluğu, gerçekliği konusunda kanaat verici belge, delil, iz, argüman” olarak ifade edilmektedir. Dijital deliller, başka bir deyişle elektronik kanıtlar, elektronik ve bilgisayar sistemlerinden (benzer deyişle: verileri otomatik işleme tabi tutma yetisine sahip sistemler) elde edilen ve hukuki açıdan suç ile ilgili kanıt olarak kabul edilebilecek veri, bilgi ve bulguları ifade eder.