Ünite 8: Açık Kaynak Kodlu Web Grafik Tasarım Araçları

Giriş

Bilgisayarlarımızda ve programlayabildiğimiz cihazlarda kullandığımız tüm programlar, bir kişi ya da grup tarafından, bir programlama dili kullanılarak yazılır. Her programın kendine özgü komutları ve bu komutların yazım kuralları vardır. Programlama konusunda uzman kişi(ler), bu kurallar çerçevesinde programları kodlarlar. Hatalarını düzeltip sorunsuz çalıştığından emin olduktan sonra da bizlerin kullanımına sunarlar.

Bizlerin kullanımına sunulan ve ihtiyacımız olan programları farklı şekillerde ediniriz. Eğer program, ticari amaç güdülerek hazırlandıysa, bir başka ifadeyle kullanıcılara satılmak üzere yazıldıysa, yüksek ihtimalle kodları kapalıdır. Bunun anlamı, programı oluşturan kod satırlarını ve komutları göremeyiz. Bu komutlar üzerinde herhangi bir değişiklik yapamayız. Bu tür kodları kapalı yazılımlar için yapabileceğimiz, sorun yaşadığımızda ya da başka fonksiyonlara ihtiyaç duyduğumuzda, lisans sahibi kişi ya da kuruluşa bunları aktarmaktır. Kullanıcılardan gelen istekler doğrultusunda kodların sahibi kişi ya da kuruluş gerekli güncellemeleri yapar. Programı kullanıcıların istediği şekilde yeniden kodlar.

GNU Projesi, Richard Matthew Stallman’ın  1980’lerde başlattığı, özgür bir işletim sistemi ve bunun çevresindeki özgür yazılımları içeren bir projedir.“GNU’s not Unix” gibi tekrarlanan bir isme sahip olan GNU, Unix benzeri bir işletim sistemidir ancak Unix’ten hiçbir kod barındırmayan, tamamen açık kaynak kodlu ve özgür bir yazılımdır. Bu işletim sisteminin desteklediği açık kaynak kodlu ve ücretsiz yazılımların geliştirilmesine devam edilmektedir.

Gimp

GIMP’in orijinal adı G eneral I mage M anipulation P rogram’dır. İlk sürümü, 1995 yılında Peter Mattis ve Spencer Kimball tarafından, California Üniversitesi’nde proje ödevi olarak geliştirilmiştir. Mattis ve Kimball 1997’de mezun olduktan ve GNU projesinin resmi bir parçası olduktan sonra, programın adı G NU I mage M anipulation P rogram olarak değiştirilmiştir. Adından da anlaşılacağı gibi, açık kaynak kodlu ve ücretsiz bir resim işleme programıdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar arasında, Photoshop programına alternatif olarak gösterilen yazılımlardan biri olarak bilinir. Kullanıcılar ve yazılımcılar sonraki sürümler için çokça destek vermiş, programın gelişimine önemli katkılarda bulunmuşlardır.

Linux dünyasının iki önemli grafiksel arayüz geliştirme kütüphanelerinden biri olan GTK+, ilk olarak GIMP’in geliştirilmesi için yazılmıştır. GIMP; Linux, Windows ve Mac OS işletim sistemleri altında çalışabilmektedir. Programın dosya uzantısı .XCF’dir. Görüntü içindeki katmanları, seçimlik alanları, renk kanalları, şeffaflık, yolları ve kılavuzları saklama özelliklerine sahiptir. Ancak, PSD uzantılı dosya formatları gibi, dosya içinde geriye dönük halleri saklamamaktadır. .XCF uzantılı dosyaları destekleyen birçok yazılım mevcuttur. Bunlar:

CinePaint, DigiKam, Gwenview, Imagine, Inkscape ve Krita’dır.

GIMP programının genel özelliklerini maddeler halinde sıralamak gerekirse;

• Piksel tabanlı çalışan bir görüntü işleme programıdır.
• Hazır logo, desen, site tuşları ve reklam alanları oluşturabilmeye imkân tanır.
• Gelişmiş seçim, çizim, kesme, döndürme ve fırça araçları mevcuttur.
• XCF, SVG, TIFF, PDF, JPEG, PNG, GIF PostScript belgeleri (PS, EPS ya da sıkıştırılmış .ps, .gz), BMP, Paintshop Pro dosyaları (PSP ya da TUB), Adobe Photoshop dosyaları (PSD) gibi çok sayıda dosya formatı desteği vardır.
• Çok sayıda efekt aracı ile çalışabilme olanağı sunar.
• Katmanlar, kanallar ve yollarla çalışabilmektedir.
• EXIF bilgilerini düzenleyebilir.
• Grafik tablet desteği mevcuttur.

GIMP’in önemli özelliklerinden biri de eklentileriyle zenginleştirilebilir olmasıdır. İçeriğe duyarlı ölçekleme, siyah beyaz fotoğrafları renklendirme, CMYK desteği, katman efektleri, internet için kaydetme, droste efekti gibi çok sayıda eklentisi mevcuttur. Örneğin Enviromap eklentisi, özellikle oyunlarda yansıma özelliği bulunan objelere sahte yansıma etkisi kazandırabilmek için farklı renk tonlarını karıştırarak bir yansıma haritası oluşturur. Bu yansıma haritası üç ve iki boyutlu sahnelerin arka planında da kullanılabilir.

GIMP’in önemli özelliklerinden biri de eklentileriyle zenginleştirilebilir olmasıdır. Aşağıdakiler GIMP’nin eklentilerini açıklar:

• Resynthesize eklentisi, GIMP’in çok kullanılan eklentilerinden biridir. Bir resimden veya dokudan belli bir bölge çıkarmak istendiğinde bu bölge seçilir ve arka plan çok fazla ayrıntı içermiyorsa bu işlem birkaç rötuşla tamamlanabilmektedir.
• GIMP’in etkileyici ve kolaylaştırıcı eklentilerinden bir diğeri de G’MIC’ dir. Bu eklenti yardımıyla resimler değişik biçimlerde tekrarlattırılabilir, renkleriyle oynanabilir, çerçeve eklenebilir, renklere göre resimlerin belli bölgeleri kesilebilir.
• Bir başka GIMP eklentisi ise GAP (Gimp Animasyon Paketi)’tır. Bu eklenti sayesinde, GIMP ile hareketli görüntüler ve animasyonlar oluşturulabilir.
• UFRaw, sayısal kameralardan alınan ham verileri okumak ve işlemek için kullanılan GIMP eklentisidir.

Yukarıda birkaçından bahsettiğimiz çok sayıda eklenti ile GIMP programı, web tasarımı, grafik tasarımı yapanlar ve programcılar için hayal güçlerini zorlayacak özellikleri kapsamakta ve hayalleri gerçekleştirme fırsatı sunmaktadır.

WEB Grafik Tasarım İçin GEGL Kullanımı

GEGL (Generic Graphics Library), görüntü işleme uygulamaları için geliştirilen, XML tabanlı bir programlama kütüphanesidir. Asıl olarak GIMP için geliştirilmiş olup, yüksek bit derinliğine sahip görüntülerin desteklenmesini ve çok sayıda düzenlemenin yapılması amaçlanmıştır. GIMP 2.6 ‘da kısmen tamamlanmış olan GEGL, GIMP 2.10 versiyonunda bütünüyle kullanılabilir hale getirilmiştir. Bu haliyle GEGL, başka yazılımlar tarafından da kullanılır durumdadır. GEGL ile, bir grafikte node (düğüm) olarak temsil edilen görüntü işleme işlemlerini birbirine ekleyebilirsiniz. Ayrıca GEGL, görüntülerin yüklenmesi ve saklanması, renklerin ayarlanması, farklı şekillerde filtreleme, görüntülerin dönüştürülmesi ve birleştirilmesi gibi işlemleri rahatlıkla yapabilmenizi sağlar. GEGL aynı zamanda yüksek bit derinliği olan görüntülerin, ICC profillerinin ve görüntü parçalarının paralel olarak işlenmesine de olanak tanır. Geleneksel görüntü işlemelerde iş akışı bitiminde nihai sonuç kaydedilirken, GEGL’de bütün iş akışı (bütün orijinal görüntüler, gerçekleştirilen işlemler, son çıktı vb.) kaydedilir. Bu sayede baştan sona tüm işlem adımları ve görseller için geriye dönük bilgiler alınabilir. Çok uzak olmayan bir gelecekte, GIMP’deki bir çok görüntü işleme görevlerinin yerine kullanılması beklenmektedir.

GEGL aynı zamanda yüksek bit derinliği olan görüntülerin, ICC profillerinin ve görüntü parçalarının paralel olarak işlenmesine de olanak tanır. ICC profili, dijital kamera ve tarayıcı gibi girdi aygıtları ve ekran, yazıcı gibi çıktı aygıtları arasında renk uyumu sağlamak için ayrı ayrı aygıtların renk yeniden üretme özelliklerini tanımlayan bir veri dosyasıdır.

1. GEGL, kullanıcıların çeşitli şekillerde görüntü üretmesine olanak sağlar. Bunun için gerekli adımlar aşağıda sıralanmıştır:
2. Önce GIMP açılır.
3. Ardından, herhangi bir görüntü dosyası açılır.
4. Şimdi, GEGL aracına ulaşmak için iki yöntemden biri kullanılır. Birinci yöntemde Tools (Araçlar) menüsü altında yer alan GEGL Operation komutu tıklanır. İkinci yöntemde ise Colors (Renkler) menüsü altındaki Use GEGL (GEGL kullan) satırı aktif hale getirilir.
5. GEGL aracının içinde 25 civarında işlem seçeneği yer almaktadır.
6. Bu seçeneklerden bir tanesi listeden seçilir. Örneğin, görüntü üzerinde uygulamak için boxblur seçeneğini işaretleyelim.
7. Daha sonra etki alanı seçilir. Gerekirse önizleme de yapılır.
8. Son olarak OK butonuna tıklanır.
9. Artık, belirlediğimiz seçenek resim üzerinde uygulanmıştır.

Inkspace

Vektör tabanlı çizimler yapılabilen açık kaynak kodlu yazılımlar içinde en çok tercih edilenlerden biri de Inkscape’dir. Adobe Illustrator, Corel Draw, Freehand, Xara X gibi yazılımların birçok özelliğine sahiptir. Basitten karmaşığa farklı formatlarda şekiller ve grafikler üzerinde çalışmaya izin vermektedir. Bitmap resimler, fotoğraflar, vektörel grafikler, logo tasarımı, metin içeren resimler, web grafikleri, teknik çizimler gibi uygulamaları Inkscape ile rahatlıkla gerçekleştirmek mümkündür.

Inkscape kısaca, vektör tabanlı çizim ve tasarım için kullanılabilen, açık kaynak kodlu ve ücretsiz bir grafik tasarım programıdır. Piyasada ticari amaçlı üretilen bir çok vektör tabanlı çizim programının sahip olduğu özelliklerin çoğuna sahiptir.

Inkscape programı, W3C standardında ölçeklenebilir. .SVG (Scalable Vector Graphics /Ölçeklenebilir Vektörel Grafikler) dosya biçimini kullanmaktadır. Bu grafik türü, XML tabanlı web grafikleri için WWW konsorsiyumunun hazırladığı yeni bir dildir. Günümüzde bir çok vektör editörü SVG’yi dışa aktarabilmekte, kayıt edebilmekte ve herhangi bir eklentiye gerek duymaksızın doğrudan bir internet gözgezdiricide görüntüleyebilmektedir.

Ölçeklenebilir grafik formatı ile çizilen grafik ve resimler, sonsuz büyüklüğe ölçeklenseler bile kalitelerini kaybetmezler ve bozulmazlar. Ayrıca, Inkscape içerisine herhangi bir bitmap resim eklenebildiği gibi, eklenen bu resimler üzerinde, Inkscape içerisindeki diğer nesnelere uygulanabilen hareket ettirme, döndürme, kırpma, filtre uygulama gibi işlemler yapılabilmektedir.

Programın desteklediği dosya formatları arasında; .SVGZ, .PNG, .PDF, .PS, .EMF, .TEX, .POV, .ODG, . DXF ve .GPL sıralanabilir.

Inkscape, kullanıcıların işlerini kolaylaştırıcı bazı özelliklere sahiptir. Bu özellikler aşağıdaki gibidir:

• Nesne Oluşturma: Düz çizgiler, eğriler, kaligrafik çizimler yapılabilir. Dikdörtgen, köşeleri ovalleştirilmiş dikdörtgen, 3D kutular, elips, yıldız, çokgenler, daireler ve yaylar oluşturulabilir. Gömülü bitmapler kullanılabilir.
• Nesne İşleme: Hareketlendirme, döndürme, ölçeklendirme gibi dönüşümler etkileşimli olarak ve sayısal değerleri belirtilerek gerçekleştirilebilir. Ayrıca nesneler gruplandırılabilir. Katmanlar kilitlenebilir, gizlenebilir ya da tekrar düzenlenebilir. Bu sayede katmanlar hiyerarşik bir ağaç yapısı oluşturabilir. Hizalama ve dağıtım komutları kullanılabilir. Nesneler üzerinde kes, kopyala ve yapıştır komutları uygulanabilir.
• Nesneleri Biçimlendirme: Renk seçici (RGB, HSL, CMYK renk çarkı, CMS gibi), renk toplayıcı aracı, kopyala/yapıştır stili, bitmap ya da vektörel desen doldurma, donuk görünüm oluşturulabilir. Ayrıca dış hat çizgi stilleri, önceden tanımlanmış fırça desenleri ile fırça dokunuşları yapılabilir.
• Yol İşlemleri: Düğümleri hareketlendirme, hizalama, dağıtma, metin nesneleri ve şekiller için dönüştürme ve sadeleştirme, bu işlemlerden bazılarıdır.
• Metin Aracı: Çok satırlı metinler oluşturma, önceden yüklenmiş anahat yazı tiplerini kullanma, karakter/harf/satır aralığı ayarlamalarını yapma, yazı tipi boyutu ayarlama, şekil içinde metin kullanımı, metin desteği anlamında karşımıza çıkan özelliklerden en dikkat çekici olanlardır.

Dağıtım, Linux çekirdeği temeli üzerine çeşitli yazılımlar eklenerek tam bir işletim sistemi olarak çalışır hale gelmiş bir özgür yazılım projeleri topluluğudur. Dağıtım kavramı, özgür yazılım felsefesinin çok alternatifli dünyasının bir sonucu olarak ortaya çıkmış, Linux’a özgü bir terimdir. Kullanım yaygınlıkları ve GNU/Linux dünyasına katkılarıyla öne çıkan bazı dağıtımlar vardır: Debian, Red Hat, Fedora, Ubuntu, Slackware, SUSE bunlardan bazılarıdır.

Inkscape arayüz penceresinde, standart pencerelerde gördüğümüz başlık çubuğu, menü çubuğu ve araç çubuklarının yanı sıra, sol tarafta bazı işlem kısayol butonlarının yer aldığı ayrı bir araç çubuğu görülebilir.

• Seçim butonu; işlem yapmak üzere kullanmak istediğiniz herhangi bir araç için seçme işlemi yapmanıza yardımcı olur.
• Düğüm butonu; bir nesne vektör tabanlı olarak çizildikten sonra, çizimin düğümleri üzerinde her türlü işlemin yapılarak, nesneye istenilen şeklin verilmesini sağlar.
• Şekil çizme butonları ise; dikdörtgen, daire, çokgen, yıldız ve sarmal şekillerinde çizimlere olanak verir.
• Çizgi butonları; Bezier çizimi, serbest çizim ve yazı çizimi yapmaya olanak sağlayan üç buton olarak karşımıza çıkmaktadır.