Ünite 1: Web Grafik Tasarımının Gelişimi

Giriş

İnternet, günlük yaşamımızın hemen her alanında başvurduğumuz sanal bir platformdur. Bu platformu bizler için önemli kılan ise web sitelerinin varlığıdır. Web siteleri kişi, kurum ve kuruluşlar için farklı amaçlarla ve farklı hedef kitleler için kullanılmaktadır. Aradığımız bilgiler; düz yazı, resim, fotoğraf, grafik, video ya da bunların kombinasyonundan meydana gelen içerikler olarak, web siteleri aracılığıyla ekranlarımıza yansır. Bu yansımada bizler için önemli olan kullanıcı dostu tasarımlardır. Profesyonelce hazırlanmış grafik tasarımlar, bir web sitesinin ilgi çekmesinde etkin rol oynamaktadır. İyi bir web tasarımcısı, grafik tasarımı bilgi ve deneyimlerini yaratıcılığıyla harmanlayarak, internette ve iş dünyasında kendi adına markalaşma yolunarahatlıkla gidebilir.

Temel Kavramlar

World Wide Web, Türkçe karşılığıyla dünyayı saran ağ anlamında kullanılan, kısaca www ya da web olarak ifade edilmektedir. Web; internette bulunan, birbiri arasında link adı verilen bağlantılarla geçiş yapılabilen, içinde yazı, resim, fotoğraf, grafik ve video gibi farklı türden içeriklerin yer aldığı sayfalardan oluşan devasa bir sanal ortamdır. Kullanıcıların aktif olamadığı, içerik-kullanıcı etkileşiminin bulunmadığı bu ilk web örnekleri, Web 1.0 teknolojisi olarak bilinir. Web 1.0 ile, web sitelerinde yayınlanan bilgileri okumakla yetinmek durumunda kalan kullanıcıların kendilerine ait kişisel web siteleri de, bilgi ve teknik yetersizliklerden dolayı, grafik tasarım açısından oldukça kötüydü. Web 2.0 teknolojisi, kullanıcıların kendi web alanlarını oluşturmalarına ve bu alanlara içerik ekleme ve düzenleme işlemlerini yapmalarınaolanak sağlayan özellikleri de beraberinde getirmiştir.

Sosyal ağ siteleri, wikiler, bloglar ve RSS araçları, Web 2.0 teknolojisine verilebilecek en bilinen örneklerden bazılarıdır. Web 3.0’da, bilgisayarlar kendi aralarında iletişim kurmaktadır. Kullanıcının bulmak istediği bilginin, bilgisayarlar tarafından anlamlandırılarak veri tabanlarında aranması, analiz edilmesi ve kullanıcının ihtiyacına göre şekillendirilip sunulması prensibi hakimdir. Bir başka ifadeyle, bizim için internette öğrenen akıllı robotların varlığından söz edebiliriz. Yapay zeka, bulut bilişim ve artırılmış gerçeklik araçlarının bir araya getirildiği teknoloji ise Web 4.0’dır. İnternete bağlanılan cihazın sahip olduğu depolama birimleri yerine bulut teknolojisinin ve çevrimiçi veritabanlarının kullanıldığı, yapay zekaya sahip işletim sistemlerinden ve sanalı gerçeğe dönüştürerek işleyecebileceğimiz uygulamalardan söz edilen Web 4.0’ın yaşamımıza katacakları, şüphesiz ki mevcut durumumuzu çok daha ileriye taşıyacaktır.

Sözlük anlamıyla grafik; biçim, desen ya da çizgilerle gösterme, betimleme demektir. Vikipedia’ya göre ise grafik; görüntünün bir yüzey üzerinde temsil edilmesidir. Fotoğraf, resim, diyagram, harita ve çizimler, birer grafik örneğidir. Grafik kelimesinin öz Türkçesi Çizge’dir.

Tasarım; bir ürünün tamamının veya bir parçasının çizgi, şekil, renk, biçim, doku, malzemenin esnekliği veya süslemesi gibi insan duyuları ile algılanabilen çeşitli unsur ve özelliklerin oluşturduğu görünümdür.

Piksel, “Picture Element” kelimelerinin kısaltmasından oluşmaktadır. Resmin Parçası anlamına gelmektedir. Piksel ya da Bitmap de denilen grafik tasarım türünde, renk noktaları küçük kareler şeklinde birleştirilerek görseller oluşturulur. RGB modunda renkler; kırmızı, yeşil ve mavi renklerin karışımıyla, CMYK modunda ise; camgöbeği mavisi, magenta pembe, sarı ve siyah renklerin karışımıyla meydana gelmektedir. Bu durumda piksel, RGB modu için bu 3 rengin hangi oranda karışacağının bilgisinin tutulduğu alandır. Piksel tabanlı grafik programları en çok fotoğraf işlemek için tercih edilmektedir.

RGB (Red, Green, Blue) Kırmızı, yeşil ve mavi renklerin değişik yoğunluklarda kullanılarak renk gamından istenilen rengin elde edilmesine dayanan bir renk modudur. Bu üç rengin en yüksek yoğunlukta karışımından beyaz renk elde edilir. RGB renk modlu resimlerin ve RGB ile üretilen renklerin matbaada baskısı imkânsızdır. Bu nedenle RGB modu yalnızca ekran sunumu, web tasarımı, interaktif CD tasarımı gibi elektronik grafik ürünler için kullanılmalıdır.

CMYK (Cyan, Magenda, Yellow, Key) Camgöbeği, galibarda, sarı ve siyah olan bu renkler ile renkli baskılama işlemleri yapılır. Kısaltmadaki K harfi key anlamında kullanılır. Anahtar renktir. Bu nedenle iyi bir tasarımcı CMYK’yı çok iyi bilmeli, 3 ana renkten yardım alarak ara renkleri elde edebilmelidir.

Vektör grafikler ise, piksel grafiklerin aksine çözünürlükten bağımsızdır. Bir başka ifadeyle, piksel grafikler gibi noktalardan oluşmaz. Bu grafik türünde her nesne matematiksel ifadelerle oluşturulur. Vektör tabanlı grafik programları, matematiksel birtakım hesaplamalar yaparak nesneleri görünür hale getirirler.

Piksel tabanlı grafikler fotoğraf işlemek için daha uygunken, vektör tabanlı grafikler ise çizim ve tasarım için daha uygundur. Piksel grafikler büyültüldüğünde görüntü kalitesi bozulur, vektör grafiklerde bozulmaz. Vektörel grafikleri web üzerinde doğrudan kullanamıyoruz. Buna karşılık piksel grafikler web üzerinde doğrudan kullanılabilir. Vektörel grafiklerin dosya boyutu, piksel grafiklere göre daha düşüktür.

Grafik Tasarımı

Bir mesajı iletmek, bir görseli geliştirmek veya bir düşünceyi görselleştirmek için metnin ve görsellerin algılanabilir ve görülebilir bir düzlemde, iki boyutlu veya üç boyutlu olarak organize edilmesini içeren yaratıcı süreç, Grafik Tasarım olarak adlandırılır. Bazı kaynaklara göre ise grafik tasarım, bir sanattır. Problemleri görsel olarak çözebilme, mesajları görsel olarak aktarabilme sanatıdır. Birçok kaynak, iyi bir grafik tasarımının sahip olması gereken özellikleri aşağıdaki gibi açıklamaktadır:

Amaca Uygunluk: Çalışmanın başında sorulması gereken sorulardan “Bu çalışmayı ne için yapıyorum?” sorusuna birebir yanıt niteliği taşımalıdır.

Hedef Kitleye Ulaşabilirlik: Yapılan grafik tasarım, hedef kitlenin beğeni düzeyi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapısına uygun olmalı, ilgisini çekmelidir.

Yaratıcılık: Grafik tasarımcısı, yaratıcı ürünler ortaya koyabilmek için öncelikle iyi bir araştırmacı ve gözlemci olmak durumundadır.

Mütevazilik: Grafik tasarımlar, belli bir amaç için hazırlanmış araçlardır. Bu araçları kullanacak kişinin, tasarımlara kendi kendine anlam yükleyebilmesi ve karar verebilmesi, grafik tasarımının abartısız şekilde yapılmasına bağlıdır.

Çevre Dostu Olmak: İyi bir grafik tasarım, kullanıldığı süre boyunca fiziksel ve görsel kirliliği en aza indirmek, bu bağlamda tasarımın kullanıldığı çevreyi korumak durumundadır.

Bir Ürünü Kullanışlı Kılmak: Grafik tasarım, bir ürünü kullanmak üzere satın almayı ya da tercih etmeyi hedefler.

Özgünlük: Grafik tasarımcıdan dolayısıyla ürettiği tasarımlardan beklenen en önemli özelliklerden biridir.

Sadelik ve Anlaşılır Olmak: Algılanması hedef kitleye ek bir bilgi ve çaba gerektirmeyen, ürüne/mesaja/düşünceye konsantre olmayı kolaylaştırıcı, olabildiğince sade tasarımlar, her zaman en beğenilenler arasında yerini almaktadır.

Estetik: Göze hoş görünen ve keyif alınan her grafik tasarım, uzun süre bıkmadan rahatlıkla kullanılabilmektedir.

Uzun Ömürlü Olmak

Kapsam

İyi bir grafik tasarımı yapabilmek için, yukarıdaki özellikleri göz önünde bulundurmanın yanı sıra, temel grafik tasarım ilkelerine uymak da gerekir. Bu ilkeler 2 ana başlık altında toplanır:

1. Yapısal/ Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri
2. Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri.

Yapısal/biçimsel elemanların kullanım ilkeleri:

• Boşluk
• Çizgi
• Doku
• Şekil ve form
• Renk
• Yerleşim elemanlarının kullanım ilkeleri
• Orantı ve Görsel Hiyerarşi
• Denge
• Bütünlük
• Ritim
• Vurgu
• Ahenk

Grafik Tasarımcısı

Bir mesajı ya da düşünceyi kitap, dergi, broşür, afiş, logo, poster, web sitesi gibi araçlar aracılığıyla iletmek için, resim, fotoğraf, grafik, video gibi görselleri, belirli tasarım kuralları çerçevesinde, sanatsal boyutta işleyen kişiler, Grafik Tasarımcısı olarak adlandırılır. grafik tasarımcısı, temelde aşağıdaki işleri yapar:

• Üzerinde çalışacağı konuyu, her tür kaynaktan, en güncel haliyle ve en ince ayrıntısına kadar araştırır. Bulduğu verileri analiz eder, sınıflandırır ve tasarım için kullanıma hazır hale getirir.
• Üzerinde çalışacağı konuyla ilgili olarak resim, fotoğraf, grafik, çizim, video gibi görselleri geliştirir ya da mevcutları konuya adapte ederek kullanılır duruma getirir.
• Gerektiğinde bireysel, gerektiğinde ekip çalışması yapar.
• Web sitesi için bir film ya da video çekimi yapılacaksa, başından sonuna kadar her aşamasında estetik ve sanatsal becerilerini kullanarak danışmanlık ve yol göstericilik yapar.
• Hazırlanan görsellerin yayınlanmasından önce denemeler yapar, eksik ve hatalı durumları düzeltir. Son kullanıcının beğenisine sunar.
• Kullanıcılardan gelen öneri ve eleştiriler ışığında geliştirdiği tasarımı iyileştirmeye çalışır.
• İyi bir grafik tasarımcısının yukarıdaki görevleri yerine getirebilmesi için, bazı özellikler taşıması beklenir:
• Grafik tasarım için kullandığı programları ve versiyonları takip etmeli, bu programlardan en az birine profesyonel düzeyde hakim olmalıdır.
• Araştırmayı sevmelidir.
• İyi bir gözlemci olmalıdır.
• Hayal gücü ve yaratıcı yönü zengin olmalıdır.
• Biçim ve mekân ilişkisini görebilmelidir.

Web ve Grafik Tasarım İlişkisi

Web teknolojileri ve grafik tasarımı birbirini tamamlayan iki önemli unsurdur. Dikkat çeken, kullanıcı sayısını artırabilen, gündemin üst sıralarında yer alan web siteleri için, profesyonel ve kullanıcı dostu tasarımlar oluşturmak bir zorunluluktur. Web teknolojileri gelişirken, bir taraftan da web grafik tasarım programları üretilmeye ve ihtiyaçlar doğrultusunda yenilenmeye devam etmektedir. Zaman içinde bu programlar ve web grafik tasarımcılığı büyük bir pazara dönüşmüş, bugün, güçlü ve önemli rekabetlerin yaşandığı bir arena haline gelmiştir.

Grafik Tasarım Programlarının Önemi

Grafik tasarım, bir web sitesinin kullanıcıya aktarmak istediği mesajın ya da düşüncenin görsel halidir. Bu görselin renkleri, çözünürlüğü, hareketliliği, ritmi, oranı, dengesi, büyüklüğü ve konumuna ait özelliklerin seçimi, dolayısıyla tasarım ne kadar başarılı ise, mesaj ya da düşüncenin aktarımı o derece başarılı olacaktır. “Grafik tasarım programı kullanmayı bilmek, bir tasarımcıya neler kazandırır?” sorusuna aşağıdaki yanıtları verebiliriz:

• Kolaylık
• Kendini İfade Edebilme
• Dikkat Çekme ve Gündemde Kalabilme
• Daha Fazla Kişiye Ulaşma
• İş Bulmak ve Kariyer
• Güdülenme
• Markalaşma

Grafik Tasarım Programlarına Genel Bakış

Photoshop, piksel tabanlı grafik tasarım programlarından biridir. Adobe firmasının geliştirdiği bir programdır. Daha çok görüntü, resim ve fotoğraf işlemek amacıyla kullanımaktadır. Resimlerin boyutlarını küçültme, parlaklığı arttırma, istenmeyen bir cismi resmin içerisinden kaldırma, kontrastını arttırma, bulanıklığını giderme, resme perspektif kazandırma gibi birçok işlem, Photoshop programıyla çok kolay ve hızlı bir şekilde yapılabilir.

Fireworks, Web tasarımı yapmak, grafikler oluşturmak, animasyonlar ve mobil uygulamalar geliştirmek için kullanılan, hem vektörel hem de piksel tabanlı tasarımlar yapabileceğiniz ancak vektörel tasarımlarda daha iddialı bir programdır. Adobe firması tarafından geliştirilen Fireworks, kod yazmayı bilmeyenlerin bile kullanabileceği bir programdır. C++ programlama diliyle geliştirilmiş olan program, Windows ve MacOS işletim sistemlerini desteklemektedir.

Freehand, Vektör tabanlı tasarımlar yapılmasına destek veren bir programdır. Başlangıçta Aldus firması tarafından kullanıma sunulan FreeHand, daha sonra Macromedia firması tarafından satın alınmıştır. Son olarak Macromedia’nın Adobe tarafından satın alınmasıyla yeni sürümleri geliştirilmemiş, bunun yerine, yeni özelliklerin tümü Illustrator programında toplanmıştır. Programın en çok kullanılan ve bilinen sürümleri 8.0, MXA ve MX’dir. FreeHand programı, yeni bir resim oluşturmaktan çok, mevcut resimler üzerinde düzenlemeler yapılmasına olanak verir.

Coreldraw

Corel Corporation tarafından üretilen CorelDraw, vektör tabanlı bir grafik tasarım programıdır. Geniş bir kullanım alanı olmasına rağmen en çok masaüstü yayıncılık, dijital baskı, matbaacılık, tekstil firmaları, tabela yazımı, açık hava reklamcılığı ve reklam tanıtımları için kullanılmaktadır.

Indesign

Adobe firmasının, özellikle masaüstü yayıncılık için ürettiği vektör tabanlı çizimler yapılabilen programlarından biridir. Bu program yardımıyla; gazeteler, dergiler, kitaplar, e-kitaplar gibi çok sayfalı tasarımlar, web arayüzleri, video içerikli etkileşimli pdf dosyaları, iPad uygulamaları ve hareketli Flash dosyaları üzerinde çalışma yapılabilir.

Illustrator

Adobe firmasının piyasaya sürdüğü, vektör tabanlı tasarım yapmaya olanak tanıyan çizim programıdır. Illustrator programıyla; web sitesi arayüzleri, logo, kartvizit, zarf, cd yüzü, cd kutusu yüzü, antetli kağıt, firmaların kullandığı faturalar, dergi, kitap, gazete, reklam, afiş, poster gibi çalışmaların tümü hazırlanabilir. Vektör tabanlı olması nedeniyle, karakalem çizimlerini renklendirmede oldukça başarılı bir programdır.