Ünite 1: Web Tasarımında Profesyonel Kalite ve Görünüm

Giriş

Web,İnternette var olan çeşitli araçları kullanarak, kullanıcıya çok çeşitli bilgiyi ulaştırmada basit, tutarlı bir arabirimdir.

Günümüzde işletmeler işletmelerin İnternette varlık gösterme faaliyetlerinden, tanıtım, reklam ve destek hizmetlerine ve hatta sipariş-satış işlemlerine kadar olan her aşamada yer alan webi ve doğrudan pazarlama sistemi bünyesinde potansiyel müşteriye ulaşma, bağımlılık ve tutundurma stratejilerini gerçekleştirebilme amaçlarıyla epostadan yararlanmaktadır.

Meslek Olarak Web Tasarımcılığı

İnternetin tüm sektörlerde hızla yayılmaya başlaması ile web sayfalarının ergonomikliği, kullanışlılığı, çekiciliği, estetiği ve nihayetinde de kalitesi önemli birer faktör hâline gelmesiyle web tasarımcılığı amatör bir işten, mimarlık gibi profesyonel bir mesleğe dönüşmüştür.

Web tasarımcısı profesyonel düzeyde hedef kitleye uygun grafikler kullanabileceği tecrübeye ve iyi alacağı eğitime; iyi bir yazılım bilgisine, sayfayı dinamik tutması, ziyaretçi sayısını artırması ve hedef kitlesini bağlaması açısından pazarlama odaklı stratejiler geliştirebilecek alt yapıya sahip olmalıdır.

Bir web tasarımı işinde işletmecilik, grafikerlik ve programcılık üç temel bilgisine ihtiyaç vardır. Sadece programlama bilgisine sahip kişilerin web sayfası tasarlaması sonucunda işletmelerin web sayfalarının büyük bir çoğunluğunun tasarım ve güncellik konusunda son derece zayıf ve kalite odaklılıktan uzak olduğu araştırmalar tarafından ortaya konulmuştur.

Web tasarımı alanında üniversitelerde ilgili bölümler açılmakta belli bir eğitim sistemi içinde gereksinimleri karşılayacak nitelikli eleman yetiştirilmeye çalışılmaktadır.

Web Teknolojisinin Evrimi

CERN’de bir yazılımcı olan Tim Berners-Lee’nin HTML (Hypertext Markup Language) adlı metin işaretleme dilini geliştirmesiyle ortaya çıkan World Wide Web ifadesinin kısaltması olarak kullanılan Web (veya WWW), İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hiper düzeyde metin transfer protokolüne (http) dayalı dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemdir.

Web teknolojilerindeki kronolojik değişim süreci Web 1.0, Web 2.0 ve Web 3.0 şeklinde ifade edilmektedir.

TTim Burners-Lee’nin ilk web sayfasını oluşturmasıyla ortaya çıkan Web 1.0 döneminde web tasarımcısının hazırladığı ve yayımladığı siteye erişen kullanıcılar, içeriği sadece okuyabilirdi.

Web 1.0 döneminde kullanıcılar ulaştıkları hiçbir içeriğe katkıda bulunamazken; web siteleri yalnızca 1.0 döneminde sayfalar, yalnızca HTML bilgisi olanlar tarafından oluşturulmuştur ve yayınlanmıştır.

Web’i ortam olarak kullanma, kullanıcıların katılımı ile orta zekadan faydalanma, hareketli ve karıştırılabilir veri kaynakları oluşturma, hafif programlama modellerini paket yazılım yerine tercih etme ve yüksek düzeyde kullanıcı deneyimi yaratma temel özellikleri sıralanan Web 2.0 terimi, 2004 yılında web hakkında potansiyel gelecek toplantısındaki bir ekip tartışmasında O’Reilly Media şirketinin başkan yardımcısı Dale Dougherty tarafından ortaya atılmıştır.

Web 2.0 ile kullanıcıların içerik oluşturmasına ya da karşı tarafla etkileşime girmesine imkân tanınarak daha dinamik bir yapı oluşturulmuştur. Web 2.0’ın en temel amacı kullanıcıların teknik eğitime sahip olmadan içerik üretebilmesi ve ürettikleri içeriği paylaşabilmesine olanak sağlamasıdır.

İlk Web 2.0 konferansında Tim O’Reilly ve John Battelle, Web 2.0 prensiplerini aşağıdaki gibi sıralamıştır:

• Bir platform (ortam) olarak İnternet
• Verilerin üstün gücü
• Katılım yapısı ile ağ etkileri
• Açık kaynak gelişimi
• İçeriğin ve servis sağlayıcılarının hafif yük getiren işletme modelleri
• Programların benimsenme döneminin sonları
• Tek bir aletin üstündeki yazılımlar
• İlk benimsenenler tarafından kolayca alınabilmesi

Web 2.0 ile ortaya çıkan dünyanın en popüler servisleri Wikipedia, Youtube, Myspace ve Twitter’dır.

2006’dan sonraki dönemi içeren Web 3.0’ın temel fikir yapısı verileri tanımlayarak daha etkili keşif yapmak, otomasyon ve entegrasyon içinde olan verileri bağlantılı yapmaktır.

Web 3.0 döneminin başlangıcı olarak kabul edilen ve kullanıcı tıklama davranışlarına göre hareket eden uygulamalar olarak tanımlanan semantik web, özel olarak geliştirilmiş bilgi yönetim sistemlerine aşağıda sıralanan işlemler için izin verir:

• Toplanan veriler kavramsal olarak organize edilecek ve yararlı bilgiye dönüşecektir.
• Elde edilen yeni bilgiler kontrol ve süzgeçten geçirilecek, tutarsızlıklar temizlenecektir.
• Anahtar kelime tabanlı arama kullanıcı odaklı olacaktır.
• Veri tabanı sorgu cevapları üzerinden çeşitli belgeler desteklenecektir.
• Tıklama ve görüntüleme verilerini tanımlamak mümkün olabilecektir.

Web 3.0’ın en büyük özelliği kişiselleştirme ya da bireyselleştirmedir.

İnternette Ürün

İnternet üzerindeki ürün, dijital ürünler ve hizmetler şeklinde iki genel gruptan meydana gelmektedir. Bu iki genelleme dışında, diğer geleneksel ürün grupları, İnternetteki yan ürün sınıfında kabul edilebilir.

Dijital ürünler; multimedya, e-metin, yazılım ve sanal değerler olmak üzere grupta incelenmektedir.

İnternette hizmetler, geleneksel ve online hizmetler olmak üzere iki başlık altında incelenebilir. Bankacılık hizmetleri gibi hizmetini web uygulamalarına uyarlamış olan geleneksel hizmetler İnternetteki geleneksel hizmetleri oluştururken; gelişmiş web uygulamaları ile birlikte ortaya çıkan hizmetlerin geneli online hizmetler olarak karşımıza çıkmaktadır. Akıllı arama motorları, sosyal medyalar, tartışma forumları, alan kaydı ve barındırma hizmetleri gibi alanlar, online hizmetlere verilebilecek yaygın örneklerdendir.

Bir Ürün Olarak Web Sitesi ve Tasarımı

İşletme hangi boyutta olursa olsun, İnternette pazarlamanın ilk aşaması web üzerinde yer alma ve görünme aşamasıdır.

Kullanıcıya metin, video, resim gibi görsel araçlarla bilgi sunabilen web siteleri mal veya hizmetler hakkında kullanıcılara bilgi verebilir.

İşletmelerin Web sayfalarındaki faaliyetlerinin değerlendirilmesinde takip edilecek konular aşağıdaki sekiz grupta toplanabilir:

• İşletmelerin web üzerinde sunduğu her türlü bilgi tamamen gerçekleri yansıtmalıdır.
• Oluşturulan sayfa sürekli güncel kalmalı ve bağımlılık sağlanmalıdır.
• Sayfada işletmenin politikaları, ticaret hacimleri, faaliyetleri, mal ve hizmet yapıları vb. bilgilere yer verilmelidir.
• İşletmenin kendine ait web sitesinden diğer ilgili web sayfalarına ve diğer web sayfalarından da işletmenin sayfasına bağlantı köprüleri (linkler) kurulmalıdır.
• Web sayfası içerisinde e-mail bağlantıları olmalıdır.
• İşletmeye ait web sayfasının kullanımı kolay ve ulaşımı da optimum sürede gerçekleşmelidir.
• İşletmelerin web merkezi yalnızca bir gazete reklâm ya da bildiri sayfasından çıkarılarak etkileşimli, gerçek zamanlı ve çift yönlü bir araç hâline getirilmelidir. Web merkezlerinde sunulan bir pazarlama dokümanın her noktası etkileşimli olmalıdır.
• Sayfanın sürekli ziyaret edilmesi için bağımlılık oluşturacak tutundurma stratejileri belirlenmelidir.

Her bir işletmenin web stratejisi farklı olabileceği gibi, sektörlerin de web stratejileri farklılıklar gösterebilir.

Bir web sayfasının tasarımında dikkat edilmesi gereken temel faktörler aşağıdaki on başlık altında toplanabilir:

• Düşük risk algısı
• Estetik
• Güncellik
• Tutundurma
• Bağımlılık
• Hız
• Kullanıcı odaklılık
• Etkileşim
• Semantik web uyumluluk
• Yaygın tanıtım

Başarılı Bir Web Sitesi Geliştirme Süreci

İşletme, grafik ve programlama bilgisi temellerinde eğitim alan kişiler başarılı ve profesyonel görünümlü bir web sitesi geliştirebilir.

Öncellikle web sitesi tasarımı bir plana dökülmeli ve bir yol haritası çıkarılmalı; geleneksel ve online pazarlama stratejileri bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Web sitesi hazırlarken hedef kitle belirlenmeli, amaç açıkça ifade edilmeli, ana başlıklar ve içerikler gerekli bilgileri içermelidir.

Web siteleri açılacağı tarayıcı özellikleri ve mobil araçlar ile uyumlu olmalıdır.

Web sitesinin geliştirme adımları sırasıyla domain kaydının yapılması, taslağın hazırlanması ve sitenin geliştirilmesidir.

Web sitesinin İnternet ortamındaki yeri ve tabelası olarak adlandırılan domain adresi, işletmelerin İnternet ortamında da özellikle müşteri ve iş ortakları ile iletişimlerini sağlayabilmeleri için gereklidir.

Domain adresleri isimlerin yanında ‘.com’, ‘.edu” ve “.gov” gibi kuruluş türü ve ülke kodlarını barındırırlar.

Taslağın temel aşaması olan amaçların belirlenmesi ile hedef kitlenin özellikleri, sitenin amacı ve işletmenin vizyonu-misyonu sitenin taslağının oluşturulmasında tasarımcıya yol gösterir.

Tasarımcı taslağı hazırlarken, kullanıcının siteyi ziyaret ettiğinde en çok önemsediği kriterler olan ekrana geliş (scroll) hızı ve giriş sayfasının stratejik özelliğe sahip olmasına dikkat etmelidir.

Web sitesi taslağı tamamlandıktan sonra, belirlenen hedeflere göre görsel yapı üzerine fonksiyonel özellikler eklenmek için web geliştirme ve kodlama üzerinde çalışacak olan ekip tasarım ekibinden aldığı doneler ile kodlanma işlemini sistematik ve modüler bir şekilde hayata geçirir.

Web Sayfalarının Değerlendirilmesi ve Başarı Göstergeleri

Kalitenin ölçümü sistem kalitesi, bilgi kalitesi ve servis kalitesi olmak üzere üç grupta toplanabilir. Sistem kalitesi tasarımsal ve yazılımsal bileşenlerle ilgiliyken, bilgi kalitesi üretilen içeriğin özgünlüğüne ve yetkinliğine bağlıdır. Servis kalitesi ürün ve hizmet satan web sitelerinin sunduğu imkânlara, kargolama süresine ve satılan mal ve hizmetlerin kalitesine göre değerlendirilmektedir.

Kullanım kolaylığı, cevap verebilme yeteneği, yerine getirme, güvenlik/gizlilik, kişiselleştirme, estetik görünüm, bilgi kalitesi, güven, etkileşim, tanıtım/ilan/inandırma, eğlenebilirlik ve bütünleşik teknoloji değerlendirme sürecinde en çok kullanılan temel kriterlerdendir.

Elektronik bankacılık, turizm, sağlık, hükümet, alışveriş, elektronik ticaret ve kurumsal işletmeler gibi birçok farklı alanda B2C ticaret modeline yönelik web sayfalarının değerlendirmesine yönelik çalışmalar son yıllarda hızla artmıştır.

Web sitelerinin yayınlanmasındaki temel amaç, istenilen hedef kitleye amaçlara uygun olarak ulaşmaktır.

Başarılı bir web sitesi için literatürde bulunan ölçeklerin temeli kullanıcı testleridir. Web sitesi ile gerçek kullanıcının arasındaki etkileşimin incelendiği kullanıcı testleri gerçek olan kullanıcılar ve gerçek işlemlerle yapılır ve alfa, beta gibi sürümlerle adlandırılır. Alexander’e (2003) göre kullanıcı testlerinde 5E olarak da bilinen aşağıdaki 5 faktör incelenmelidir:

• Effective (Etkililik): İhtiyaç duyulan bilgiye, sunulan içerikle ulaşılıp ulaşılamamasıdır.
• Efficiency (Etkinlik): Web sitelerinde işlem yapan kullanıcıların, yapmak istedikleri işlemi ne derece hızlı ve etkili olarak yerine getirdiğidir.
• Engaging (Caziplik): Web sitelerinde vakit geçiren kullanıcıların hangi derecede tatmin olduğudur.
• Error Tolerant (Hatalara karşı hoşgörü): Kullanıcıların olası bir hatasının geliştirilen sistem tarafından engellenmesidir.
• Easy to Learn (Kolay Öğrenebilirlik): Web sitesinin kolay anlaşılması ve kullanıcının rahatlıkla öğrenebilmesidir.

Web Tasarımı Satış ve Pazarlamada Yasal Etik ve Konular

Bu konuda veri gizliliği, güvenlik, fikri mülkiyet kavramları ile karşılaşılmaktadır.

İşletmeler, web sitelerinin kullanıcı paneli aracılığıyla kullanıcılara ait tıklama bilgileri ve veritabanları aracılığıyla vatandaşlık numarası, kredi kartı numarası, adres, telefon gibi şahsi bilgilerin üçüncü şahısların eline geçmemesi için gerekli güvenlik önlemlerini almakla yükümlüdürler.

Günümüzde bilinçli tüketiciler ziyaret ettikleri web sitelerinin sahip olduğu SSL (Secure Socket Layer) gibi sertifikaları inceleyerek veri gizliliği konusunda kendilerini güvende hissedebilirler.

ABD’de federal web site yöneticilerinin kişisel bilgilerin gizliliğine yönelik uymakla yükümlü oldukları ilkeler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Ziyaretçilerin kişisel bilgilerinin gizliliğine üst düzeyde önem verilmelidir.
• Gizliliği ihlal eden ve gelişen teknolojiler takip edilmeli ve gizliliğin korunması sürekli olmalıdır.
• Kişisel bilgilerin gizliliği ile ilgili olarak bilgilendirmeler yaygınlaştırılmalıdır.
• Kişisel bilgiler ancak gizlilik bildirgesine uyarak korunabileceğinden gerekli faaliyetler bu yönde olmalıdır.
• Multimedya ve metin gibi her türlü dijital belgelerde gizlilik prensibine uyulmalıdır.
• Sistem yöneticileri tarafından erişilen bilgilerde de gizlilik ilkelerine uyulmalıdır.
• İnternet ve web uygulamaları ile ilgili yapılan işlemlerde kurumların hukuk müşavirleri de kararlara katılmalıdır.

Web sitelerinde güvenliğin gerekli tedbirler alınarak sağlanması hem web sitesindeki içeriği ve sistemi korumak için hem de web sitesi ziyaretçilerinin kişisel bilgilerinin korunması için çok önemlidir.

Derleme eser olarak görülen web sayfaları, görüntü, ses, metin ve şekil gibi içeriklerden oluşur. Web sayfasında kullanıcılara sunulacak tasarım dışında görsel, yazı, ses gibi içerikler fikri mülkiyet kapsamında değerlendirilmek zorundadır.

Amerikan Patent ve Tescil Bürosu patent hakları konusunda aşağıdaki ilkeleri benimsemektedir:

• Elektronik ticarete ilişkin güvenli bir çerçeve yaratmak amacıyla patent sözleşmelerinin geliştirilmesi
• Patent sahiplerinin izni olmadan hükümetlerin müdahaleden kaçınması
• Ülkelerin patent haklarını korumalarının konusunda etkin ve adil koruma mekanizmalarının geliştirmeleri yönünde teşvik edilmeleri
• Patent hakkının korunması için uygun uluslararası standartların geliştirilmesi