Ünite 8: Web Yayıncılığında Yenilikler

Giriş

21. yy’da McLuhan’ın da ifade ettiği gibi, dünya küresel bir köy hâline gelmiştir. Özellikle internet ve web teknolojilerine dayalı ağların hem niceliksel hem de niteliksel olarak dünyamızı değiştirdiğini ve sınırları ortadan kaldırdığını görebilmekteyiz. Artık günümüzde bilgi insanlığın ortak malı hâline gelmiştir. İnsanlar günlük yaşamlarında ağlar üzerine kurulmuş ilişki ve etkileşim sistemini yaygın bir şekilde kullanır hâle gelmiştir. Bu bağlamda kullanıcıların internet üzerinde veri depolama ve aynı zamanda ortak bilgi paylaşımına izin veren bulut bilişim hizmetleri gündeme gelmiştir.

Web Yayıncılığında Bulut Bilişim Hizmetleri

Bireysel ve kurumsal kullanıcılara bilgilerine her yerden ulaşım ve yedekleme fırsatı sağlayan sistemlere bulut bilişim adı verilmektedir. “Bulut Teknolojisi”, ortak kullanılan kaynaklar üzerinde, ihtiyaca göre ölçeklenebilen, anında kullanıma hazır, kaynak ataması ve yönetimi kolay yapılabilen bilgi ve iletişim servisleri olarak tanımlanmaktadır. Bulut bilişim, hard disk, yazılım, donanım gibi gereksinimlerin uzaktan kullanılarak çözülmesidir. Örneğin bulut bilişim uygulamaları ile resim, belge, müzik, video gibi ortamlar başka bilgisayarlardan çalıştırılabilir. Böylece internet bağlantısının olduğu her yerden bu ortamlar verimli bir şekilde kullanılabilmektedir. Bulut bilişim ile iş uygulamaları firmaların kendi kurdukları bilgi işlem merkezlerinde değil, onun yerine ortak bir bilgi işlem merkezinde çalıştırılır. Örneğin Gmail’i kullanmak için sunucu ve depolamaya ihtiyaç duyulmaz, teknik ekibe gereksinim olmaz, güncelleme yapmanıza gerek duyulmaz. Web tarayıcı üzerinden giriş yapılır ve firmalar kendilerine göre uygulamaları ayarlar ve kullanmaya başlar. bulut bilişimin en önemli yararları; daha az maliyet, daha az nitelikli bilişim personeli, daha esnek ve daha az karmaşık bir yapıda olmasıdır. Bulut bilişim multi-tenancy adı verilen bir yapı üzerinde kurulmuştur. Bu yapıda uygulamaların her kullanıcı için ayrı bir kopyası yoktur. Herkesin ortak kullandığı bir uygulama vardır. Bu uygulama, şirketlerin kendilerine göre düzenleyebilecekleri bir esnekliğe sahiptir. Bu durum, şirketin güvenlik gibi ortak servisleri ve altyapıyı paylaştığı ve herkesin kendi ofisinde dilediği gibi düzenleyebildiği dev bir ofis binasına benzetilebilir. Bulut bilişim sağlayıcıları; Servis olarak yazılım (SaaS), Servis olarak platform (PaaS), Servis olarak altyapı (IaaS) olmak üzere üç temel modele göre hizmet sunmaktadır. Bulut bilişim çözümleri;

• Genel bulut; şirketinizin tüm bilgi işlem faaliyetini üçüncü parti şirketlerin kurduğu altyapı üzerinde kiralayacağınız kaynaklar üzerinde yürütmenize yönelik bir çözümdür.
• Özel bulut; daha çok büyük şirketler ve veri güvenliğini önemseyen şirketler için kendi bulut ortamını kurmasını sağlar.
• Hibrid bulut; özel bulut ile genel bulutun birlikte kullanımı denilebilir.
• Topluluk bulut; ortak ilgi ve endişelere sahip birkaç kurumun ortak bir alanda hizmetlerini paylaşmasıdır.

Bulut bilişimin özellikle firmalar için önemli yararları genel olarak şu şekilde özetlenebilir:

• Maliyetlerden tasarruf
• Geliştirilmiş verimlilik ve ölçeklenebilirlik
• Profesyonel ataklık
• Ana yetkinliklere yönelme
• Bilgi teknolojileri otomasyonu
• Evrensel kaynak erişimi
• Standartlaşma ve kontrol

Bulut bilişimde dikkat edilmesi gereken unsurlar aşağıda listelenmiştir:

• Veri taşıma
• Gizlilik
• Hizmet seviyesi
• Birlikte çalışabilirlik
• Diğer riskler

Web Yayıncılığında Büyük Verilerle Çalışma

Bulut bilişim teknolojisinin gelişmesiyle büyük verilerin internet üzerinde depolanması ve bu verilerin erişimi olanaklı hâle gelmiştir. Büyük veri, zamanla elde edilen yapılandırılmış ya da yapılandırılmamış (resim, video, e-posta, işlem verileri ve sosyal medya etkileşimleri vb.), yani henüz geleneksel yöntem veya araçlarla işlenerek kullanılabilir hâle getirilmemiş veriler olarak tanımlanmaktadır. 2000 yılında tüm dünyada 800.000 petabyte büyüklüğünde veri saklanmıştır. 2020 yılında bu verinin 35 zetabyte olacağı tahmin edilmektedir. Örneğin Twitter her gün 7TB, Facebook 10TB ve bazı kurumlar her saat TB’lerce veri saklamaktadır. Büyük verinin bileşenleri şu şekildedir;

• Volume (Veri Büyüklüğü): Veri işleme ve depolama teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte sadece birkaç yıl içinde üretilen veri, bu zamana kadar üretilen tüm analog ve sayısal verinin birkaç katına ulaşmaktadır.
• Velocity (Hız): Verinin ortaya çıkışı ve gerçek zamanlı işlenmesinin analizinin hızlı olmasıdır.
• Verification (Doğrulama): Verinin analiz edilmek üzere düzenlenerek işe yarar bir veri setinin elde edilmesidir.
• Variety (Çeşitlilik): Telefonlardan, tabletlerden, bütünleşik devrelerden gelen türlü çeşitlilikte ve daha çok yapılandırılmamış verileri ifade eder.
• Value (Değer): Büyük verinin en önemli özelliği değer yaratmasıdır. Bunun için karar veriş süreçlerine anlık olarak etki etmesi, doğru karar vermek için hemen başvurulması gereklidir.
• Variablity (Değişkenlik): Verideki değişimdir.
• Visualisation (Görselleştirme): İşleme konduktan sonra verileri okunabilir ve erişebilir bir şekilde sunmanın bir yolu olarak görselleştirmeden yararlanılır.

Büyük verinin şirketlere sağladığı avantajlar ise şekildedir:

• Verimlilik
• Yaratıcılık
• Üretkenlik
• Karar verme mekanizmasının değişimi
• Talep tahminleri

Büyük veri kapsamında sıklıkla kullanılan bazı önemli kavramlar ise şu şekildedir:

• Nesnelerin İnterneti: Fiziksel nesnelerin birbiriyle ve daha büyük sistemlerle bağlantılı olduğu iletişim ağıdır.
• Veri madenciliği: Büyük veriden bilgi keşfi olarak da tanımlanabilir. Veri madenciliği, veriden modeller geliştirmek, ilgi çekici yapılar ve yinelenen temalar bulmak vb. için istatistik, yapay zeka, bilgisayar bilimi gibi çeşitli bilim dallarından algoritmalar kullanmaktadır.
• Metin madenciliği: Metin madenciliği geniş hacimdeki metin içeriklerinin ana eğilimlerini çıkarmak ve farklı konulardaki uğraşıları istatiksel değerlemek için süreçleri otomatikleştirmeyi mümkün kılan bir tekniktir.

Veri madenciliği teknikleri beraberinde büyük veri ile ilgili bazı yapıları da gündeme getirmiştir;

• Doğal dil işleme (NLP): Kurum ve kuruluşlar çok büyük metin verilerine sahip olmalarından dolayı bu metinlerin analizinde yapay zeka (bilgi gösterimi, planlama, akıl yürütme vb.) biçimsel diller kuramı (dil çözümleme), kuramsal dilbilim ve bilgisayar destekli dilbilim, psikoloji gibi pek çok farklı alanda geliştirilmiş kuram, yöntem ve teknolojileri bir araya getiren NLP kullanılabilir.
• NoSQL: Son yıllarda veri yönetim sistemlerine ilişkin ortaya çıkan yeni bir sınıftır. Yapısal sorgulama dili olan SQL’e göre önceden belirlenmiş bir kayıt yapısı gerektirmeden farklı tip ve büyüklüklerdeki veriyi başarı ile saklamakta ve bu veriler içinde arama yapılmasına olanak tanımaktadır.
• Google MapReduce: Büyük veri kümelerinin işlenmesi ve oluşturulması ile ilgili bir programlama modelidir.
• Hadoop: MapReduce ve HDFS mimarilerini kullanan Java ile geliştirilmiş açık kaynak kodlu bir kütüphanedir. HDF (Hadoop Distributed Files) sayesinde büyük veriyi daha küçük kümelere bölerek bu kümeleri başka makinelere paylaştırmaktadır.

Paylaşımlı ve Çok Kullanıcılı Web Yayıncılığı

Gittikçe daha çok sayıda şirket uzakta veya yakın yerlere yayılmış proje takımlarıyla çalışmayı tercih etmektedir. Projeleri yönetmek, belgeler ve sunumlar üzerinde iş birliği yapmak, kurum içindeki kişiler hakkında bilgileri ve iş takvimlerini güncellemek gibi paylaşımlı ortamları bulut bilişim platformları sağlar. Ekip üyeleri arasında sosyal ağ gruplarını oluşturmak, iş birliği yapmak, rolleri ve izin düzeylerini yönetmek için çeşitli web hizmetleri mevcuttur. Bu araçlar sayesinde iş verimliliğini artırıp aynı zamanda çalışanlarınızla veya iş arkadaşlarınızla iletişim kurmanız mümkündür. Paylaşımlı web hizmetlerinin diğer avantajları ise şunlardır:

• Tüm ekibin görev, dosya ve fikirlerini paylaşımlı platformda paylaşabilmesi
• Görev ve belgeler üzerinde gerçek zamanlı iş birliğinin yapılması
• Takım koordinasyonu için zamandan tasarruf sağlanması
• Uzun görüşme ve toplantılara gerek kalmadan çalışma durumuyla ilgili süreçlerin takibi
• IOS ve Android mobil uygulamalar üzerinden de erişim sağlanabilmesi.

Günümüzde popüler olarak kullanılan bazı bulut bilişim uygulamaları şunlardır:

• Google Suite: Google Cloud tarafından desteklenen iş amaçlı akıllı uygulama paketi olan G Suite, e-posta, takvim, sohbet, site oluşturma, sürücü olarak kullanma gibi pek çok uygulamayı içerir.
• iCloud: Sadece Mac ve iOS yani Apple kullanıcıları için olsa bile, dosya saklama ve cihazlar arasında senkronizasyonu her Apple ürünü gibi en basit hâline indiren bir web uygulaması ve bir veri saklama yeridir
• Evernote: Bu web uygulaması kullanıcıların kendi anlık notlarını, sesli iletilerini, resimlerini ve el yazılarıyla aldıkları notları kayıt edebilmektedir.
• Office 365: Microsoft’un ofis yazılımları içinde markalaşmış olan MS Office’i bulut üzerinde çalıştıran bir altyapıdır
• Dropbox: Google Drive’a benzer olarak dosyalarınızı bulut ortamında saklamanızı sağlayan bir paylaşım ağı uygulamasıdır
• Microsoft Azure: Veri merkezlerinde barındırılacak ve çalıştırılacak uygulamalara olanak sağlayan bir bulut platformudur. Platformdaki tümleşik araçlar; önceden oluşturulmuş şablonlar ve yönetilen hizmetler, kurumsal uygulamalar, mobil uygulamalar, web uygulamaları, Nesnelerin İnterneti (IoT) uygulamaları oluşturmayı ve bunları yönetmeyi kolaylaştırır.