Ünite 6: Yük Kontrolü ve Haberleşme

Giriş

Havaalanında uçak yük kontrolü ve haberleşme konusunda gerekli bilgiler bu ünite altında anlatılmaktadır. Bu ünitenin hazırlanmasında Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü yayınlarından olan Yük Kontrolü ve Haberleşme kitabı referans alınmıştır.

Yer Hizmetleri Yük Kontrolü

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün Havacılık Talimatı, SHY-YHT Havalimanları Yer Hizmet Türler ve Detayları talimatında yük kontrolü aşağıdaki gibi açıklanmıştır:

• Hava aracı ve ilgili havaalanı binaları arasında uçuş evraklarını taşımak ve dağıtımını sağlamak.
• Yükleme talimatlarını, yükleme formlarını, balans kartlarını, kaptan pilota verilen yük bilgilerini ve manifestoları gibi ve bunlarla sınırlı kalmamak üzere belgeleri, yerel ve uluslararası kurallar veya taşıyıcının makul istekleri doğrultusunda;
  • Hazırlamak,
  • İmzalamak,
  • Dağıtımını yapmak,
  • İşlemini yapmak,
  • Dosyalamak,
• Karşılıklı anlaşmaya varıldığı gibi istatistikleri, cevapları ve raporları;
  • Toplamak,
  • Göndermektir.

Kuru Yük

Hava yolu işletmeler, uçaklarında, temelde paralı yük (payload) ve faydalı yük olarak iki çeşit yük taşımaktadır. Ticari sebeple uçakla taşınan bütün yüklere paralı yük denir.

Yolcu, kargo ve posta paralı yüktür. Paralı yük gibi kabul edilmesine rağmen ticari değeri olmayan fakat uçuş için taşınması zorunlu olan yüklere ise faydalı yük denir. Kullanılacak yağ, yakıt, çalıştırma sıvıları varsa yedek lastik ve safra yakıt bu kavram içinde sayılabilir.

Konu yük kontrolü olduğunda uçakta taşınan yüklere trafik yükü denilmektedir. Trafik yükü¨, yolcu ve kuru yük (deadload) olarak tanımlanan kargo, posta, bagaj ve uçak teçhizatının (EIC, Equipment in Compartment) toplam ağırlığıdır.

Trafik Yükü¨ = Yolcu + Kuru Yük (Bagaj + Kargo + Posta + Uçak Teçhizatı)

Bagaj

Bagaj yolcunun beraberinde götürdüğü¨ özel eşyalarıdır. Kayıtlı bagajlar genel olarak üç bölüme ayrılır:

• İstasyon Bagajı: Bulunulan istasyonda etiketlenmiş, tüm iç ve dış hat bagajlardır.
• Transit Bagajı: Gümrüklü¨ veya gümrüksüz olarak iç hat veya dış hat seferiyle gelerek aynı sefer numarasıyla iç hat veya dış hat seferine devam eden bagajlardır.
• Transfer Bagajı: Gümrüklü¨ veya gümrüksüz olarak iç hat veya dış hat seferiyle gelerek farklı sefer numarasıyla ç hat veya dış hat seferine devam eden bagajlardır.

Kargo

Yüke ilişkin bilgilerin yer aldığı konşimento (Airwaybill/Hava Yolu Tasıma Senedi) düzenlenerek alt gövdede taşınan yüktür. Genel kargo ve özel kargo olarak iki kısımda incelenir. Özel bir hizmet veya depolama gerektirmeyen, tehlikeli madde, bozulabilir gıda veya canlı hayvan (özel kargo) sınıfına girmeyen kuru ve temiz kargoya genel kargo denir. Özel kargolar yapıları ve/veya içerdikleri maddeler nedeniyle Özel Yükler Ayrım Tablosuna göre yüklenen ve yük bilgileri NOTOC (Notificaton to Captan) formu ile uçuş ekibine bildirilen kargolardır.

Posta ve Uçak Teçhizatı

Haberleşme amacı ile kargo kompartımanında taşınan yükler postadır. Postalar üçe ayrılır:

• Devletin posta idaresinin (PTT gibi) postaları: Dünya Posta Birliğinin fiyat tarifesi üzerinden taşınırlar.
• Şirket postaları (Co-Mail): Şirketle ilgili tüm dokümanlardır.
• Diplomatik Postalar: İşlemleri gizlilik gerektiren resmi postalardır.

Kargo Bölümü Limitleri

Uçak imalatçıları tarafından, ağırlık ve denge el kitaplarında belirtilen kargo bölümü¨ limitlerinin asılması zamanla uçaklarda eğilme, bükülme ve metal yorgunluğuna neden olabilmektedir. Bu limitler uçakların ağırlık ve denge el kitaplarında aşağıdaki sınıflarda gösterilir:

• Yapısal yük limitleri
• Boylam limiti
• Alan sınırlaması limiti
• Döşeme/panel limitleri
• Temas sahası limiti
• Nokta basınç limiti

Yük Planlama ve Kontrol

Yığma yükleme, konveyör adı verilen, yürüyen bant sistem kullanılarak yapılan yüklemedir. Konteyner kodlaması 9 karakterden (AKE 2522 TK gibi) oluşur. İlk karakter A konteyner olduğunu, K taban ölçüsü¨ kodunu, E kontur kodunu, 2522 ser_ numarasını ve TK ise hava yolunun ikili kodunu gösterir. ULD dara ağırlıkları,  Havayollarına göre değişiklik gösterebilir. Palet kodlaması da 9 karakterden (PLA 1721 TK gibi) oluşur. İlk karakter P palet olduğunu, L taban ölçüsü kodunu, A uygunluk kodunu, 1721 seri numarasını ve TK ise hava yolu ikili kodunu gösterir.

Haberleşme

SHT-YHT Talimatlarında, havaalanı yer hizmetlerinde haberleşme hizmetleri aşağıdaki gibi detaylandırılmıştır:

Taşıyıcının çıkış kodunu kullanarak veya çift imza yöntemiyle yer hizmetleri kuruluşunun gördüğü hizmetlerle ilgili tüm mesajları;

• Derlemek,
• Göndermek ve almak,
• Taşıyıcı temsilcisine bu tip mesajların içeriği konusunda bilgi vermek. Mesajların gönderim ücretleri taşıyıcıya yansıtılabilir.
• Yukarıda belirtilen tüm mesajları her uçuş için doksan gün korunacak şekilde bir mesaj dosyası tutmak.
• Yer istasyonu ile taşıyıcının hava aracı arasında uygun muhabere vasıtalarını;
• Sağlamak ve
• İşletmektir.

Havacılıkta haberleşmek için standart SITA (Uluslararası Havacılık Telekomünikasyon Birliği), AFTN (Sabit Haberleşme Ağı) ve ACARS (Uçak İletişim Adresleme ve Raporlama Sistemi) haberleşme sistemleri kullanılmaktadır.

SITA

Uluslararası Havacılık Telekomünikasyon Birliği (SITA, Socete Internationale de Telecominicatons Aeronautiques) tüm havacıların kullandığı ortak bir iletişim ağıdır ve operasyona ilişkin mesajlar bu ağ ile gönderilir. IATA standartları temel alınarak çekilen bu mesajlarda, havayollarına göre farklılıklar olabilmektedir. Bu mesajlar, ilgili oldukları departmanlar tarafından karşı istasyona uçuş hakkında bilgi vermek amacı ile kullanılmaktadır.

Mesajlar ve dokümanlar Internet, IP ağları ve çevirmeli bağlantılar üzerinden gönderilebilir. Bir satır uzunluğu maksimum 64 karakter, bir mesajın toplam uzunluğu ise 2000 karakter olmalıdır. Mesaj dili İngilizce kısaltma ve kodlamalardan oluşur. Mesajlardaki bütün zamanlar uluslararası saat dilimini gösterir.

AFTN

Havacılık Sabit Haberleşme Şebekesi (AFTN, Aeronautical Fixed Telecommunications Network) sistem uçuş emniyet mesajlarının dağıtımı, NOTAM bilgilerinin, hava durum raporlarının iletimi gibi yazılı bilgilerin hava trafik birimleri arasında eş zamanlı olarak değişim için teleks haberleşmesinin teknolojiye uyarlanıp bilgisayar altyapısıyla oluşturulmuş küresel bir haberleşme tekniğidir. Teknolojik gelişmelere paralel olarak bu sistemi destekleyen daha yüksek hız kapasitesine sahip CIDIN (Common ICAO Data Interchange Network/Ortak ICAO Veri Değişim Şebekesi) sistemi oluşturulmuştur. AFTN mesajlaşması ile teleksin getirdiği dezavantajlar (mesaj iletim hızının son derece yavaş olması, veri güvenliğinin kısıtlı olması gibi) ortadan kaldırılmış ve bilgisayar ağı tabanlı teleks protokolü ile çalışan bir iletişim kurulmuştur.

ACARS

Uçak iletişim adresleme ve raporlama sistemi (Aircraft Communications Addressing and Reporting System, kısaca ACARS), radyo ve uydu üzerinden uçak ve yer istasyonları arasında aktarılan basit mesajlar gibi kısa aktarımlar için, bir dijital ver bağlantısı sistemidir.

VHF (Very High Frequency) Haberleşmesi

Yer hizmetleri işletmelerinde, VHF cihazları, uçakların yaklaşma kontrolle yaptığı konuşmaları takip edebilmek amacıyla kullanılır. Bu sayede, hizmet verilen uçakların geliş saatlerine göre, operasyonel hazırlıkları yapılır. Uçak, ulaşmak istediği birimin (yer hizmet işletmesi, teknik, uçuş harekât, yer kontrol, yaklaşma) frekansını ayarlayarak, taleplerini aktarır.