Ünite 8: Kent Bilgi Sistemleri Uygulamaları

Kent Bilgi Sistemleri

Kentlerdeki hizmet kalitesini arttırmak için, daha hızlı ve doğru veriye erişmek gerekmektedir. Bu veriler yerel yönetimlerin mevcut sistemleri içerisinde farklı formatlarda ve ortamlarda bulunmaktadır. Klasik yöntemlerle verilerin kullanılması ve hizmet kalitesini artıracak bir analiz yapısına dönüştürülmesi mümkün olmamaktadır. Ayrıca ihtiyaç duyulan verilerin çeşitliliği de tüm verilerin aynı sistem içerisinde kullanılmasını engellemektedir.

Kent Bilgi Sistemleri (KBS);kentsel faaliyetlerin yerine getirilmesinde ihtiyaç duyulan planlama, altyapı, mühendislik, temel hizmetler ve yönetimsel bilgileri hızlı ve sağlıklı bir şekilde irdelemek amacıyla oluşturulan coğrafi bilgi sistemlerinin kent bazındaki bir uygulamasıdır. KBS’nin birinci temel ögesi; belediye sınırları içinde yaşayan kentlilerin nüfus, mülkiyet, uğraş ve vergi bilgilerinin toplandığı kentli kütüğüdür. İkinci temel öge ise; kentin topoğrafik özelliklerini yansıtan hâlihazır haritalar, mülkiyet durumunu yansıtan kadastro haritaları ve şehir planlamasını temsil eden imar planları ile kentin altyapı bilgilerinin bilgisayar ortamında yer aldığı grafik kütüktür. Bu öğelerin tümleşik bir biçimde kullanılması ile imar hizmetleri, altyapı hizmetleri, şehir planlama hizmetleri ve vergi yükümlülükleri ile ilgili çalışmalar daha etkin, daha hızlı ve çağdaş bir biçimde yerine getirilebilir. Coğrafi sistemlerin alt dalı olarak görünen Kent Bilgi Sistemleri git gide gelişerek bir alt dal olmaktan çıkmış, yönetim bilgi sistemlerini de içine alarak artık daha çok Kent Otomasyon Sistemleri (KEOS)’ne dönüşmüştür.

Kent Otomasyon Sistemleri, ortak kurum hafızasını oluşturmak için önemli araçları bir araya getirmiştir. Özü itibarıyla KEOS, her birimin rutin işlerini yerine getirirken kullanıcının ürettiği kıymetli veriyi depolar, yedekler ve tekrar kullanıma sunar. Hiçbir veri tekrar üretilmek zorunda kalmaz. KEOS içerisinde tüm bilgiler adres-harita ilişkili olarak üretilirler ve veri tabanına aktarılırlar. KEOS bu özelliği sayesinde adres bilgilerinden haritaya, harita bilgilerinden adres bilgilerine ulaşabilmeyi mümkün kılmaktadır.

Günümüzde GIS verisi toplama ve güncel tutabilme, yoğun kentleşme, alanların büyümesi, trafik, hava muhalefeti gibi nedenlerle giderek maliyetli hâle gelmektedir. Daha fazla veriyi daha kısa zamanda toplamak, sistemlerin yaşaması için kaçınılmazdır. Uydu görüntüleri GIS için hızlı ve ucuz altlık veriyi sağlar. Kent içinde dikey yapılaşma bilgileri için yeterli olmayan uydu görüntülerini tamamlamak için fotoğraf makinaları, ölçüm cihazları ile insan gücü kullanılarak bu veriler elde edilmeye devam edilir. 360 derece görüntü alım teknolojisi yeni veri toplama metodu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sunucu uygulamalarının başlıcaları netigma ve NETGIS Server’dır. Netigma, Netigma, Netcad tarafından tasarlanmış ve geliştirilmiş, geliştirme ve bakım süreçlerini hızlandıran kodlama bilgisi gerektirmeden yazılım geliştirmeyi sağlayan web tabanlı bir yazılım platformudur. NETGIS Server ise Netcad coğrafi veri sunucusudur. NETGIS Server OGC belgeli olup OGC WMS, OGC WFS, OGC WFC, OGC WMTS ve dinamik KML (Google Earth) standartlarında veri sunar.

KEOS E-İmar Uygulaması, belediyelerde vatandaşların kullanımına sunulmuş olan imar durumu sorgulama uygulamasıdır. Uygulama özellikle İmar Müdürlüğünü yoğun olarak meşgul eden bilgilendirme amaçlı taleplere, vatandaşın belediyeye gelmesine gerek kalmadan web üzerinden ulaşmasını sağlayarak müdürlüğün iş yükünü azaltmaktadır.

E-imar uygulaması sayfasında Ada/Parsel veya adres bilgilerinden (mahalle, sokak ve kapı no) arama yapılarak ilgili imar durumu bilgilerine ulaşılır. İmar durumu öğrenilecek adres veya ada/parsel bilgisi girildiğinde İmar Durumubutonu aktifleşecektir. İmar durumu butonu yardımıyla ilgili belge hazırlanır.

Arama sonrası hazırlanan imar durum belgesi Yazdır seçeneği ile doğrudan çıktı alınabildiği gibi *.pdf, *.doc, *.xls, *.rpt gibi birçok formatta da saklanabilir. Plan Notu seçeneği ile plan notları hakkında bilgilendirici raporlar hazırlanabilir. Ana sayfa seçeneği ile imar durum sorgulama sayfasına dönülmesi sağlanır.

KEOS Kent Rehberi, belediye bünyesinde oluşturulan coğrafi bilgi sistemleri altyapısı üzerinden adres, yapı, uydu görüntüsü, 360 derece panoramik görüntüler, yapı fotografları, POI noktaları(eczane, sağlık eğitim tesisleri, dinî tesisler, tarihî mekânlar ve gezi mekânları, marketler vb.) interaktif bir şekilde vatandaşa açık yayınlanır.

Kategoriler; haritanın oluştuğu tüm veri katmanlarının görüntülenip yönetildiği, görünürlüklerinin ayarlanabildiği bölümdür. Harita üzerinde bir bölgeye yaklaşıldığında haritada görüntülenen veri katmanları detaylanmaya başlar ve sol tarafa kategori sayısı artar.

Kategorik arama; bölümünde mahalle, sokak, kapı seçimi ile harita üzerinde adres verisi görüntülenmektedir. Herhangi bir seçim yapıldıktan sonra Git seçeneği ile harita üzerinde bilgi balonu ve sol bölümde ilgili açıklama bilgisi görüntülenmektedir.

Kent Rehberi; bölümünde kentteki önemli mekânların üst kategorilerine erişilmektedir. Havayolu Taşımacılığı, Bankacılık/Finans, Fuar, Sergi ve Konferans Merkezi, Okullar vb. ana ketagoriler için kısayollar bulunmaktadır.

E-Devlet Entegrasyonları ve Diğer Uygulamalar

Coğrafi Bilgi Sistemleri uygulamalarında entegrasyon dendiğinde akla hemen Yerel Yönetimlerdeki YBS ile CBS çalışmalarının entegrasyonu gelmektedir. Bu entegrasyon çok önemlidir ve bu entegrasyonun önemi gün gittikçe artmaktadır. Ancak CBS uygulamalarında entegrasyon sadece YBS-CBS entegrasyonu değildir.

Gelişen teknolojinin kurumlara sağladığı imkânlar pek çok farklı bilgi sistemlerinin oluşturulmasına sebep olmaktadır.

Sistem belediyelerde bulunan YBS (MIS) sistemleri ile Netcad/GIS çözümleri tarafından sunulan Ulusal Adres Veritabanına dayalı Coğrafi Bilgi Sistemi verilerinin entegrasyonunu sağlamaktadır (Şekil 8.18). YBS (MIS) ve GIS sistemleri üzerlerinde farklı tiplerde veriler barındırırlar. GIS sistemleri; harita ve düzenli olarak kodlanmış adres verisini tutmasına karşın, YBS (MIS) sistemleri ise vatandaşların sicil numarası, adı, soyadı, vergi numarası, mahalle, sokak, yapı numarası, kapı numarası gibi farklı sözel verileri içerir.

YBS (MIS) sisteminin kaydetmek amacıyla çekeceği adres verisi ne kadar düzenli ise YBS (MIS) sisteminin oluşturabileceği raporlar da o kadar sağlıklı olur. YBS (MIS) uygulamaları, KEOS üzerinde anlık olarak güncellenen, UAVT ile eşlenik adres ve parsel bilgilerini aşağıdaki teknolojik imkânlar ile eş zamanlı olarak kullanabilir. İşyeri Ruhsatı, Yapı Ruhsatı, Yapı Kullanım İzin Belgesi, Emlak Beyanı, ÇTV Beyanı, İlan Reklam gibi belediye hizmetlerini içeren belgeler ile her türlü başvuru, şikâyet, sosyal yardımlar vb. tüm belediye iş ve işlemleri “güncel ve yasal” numarataj bilgisine dayandırılarak yapılabilir. Özetle tek noktadan güncellenen KEOS verileri, diğer tüm sistemler tarafından kullanılarak, belediye hizmetleri için kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemi belediye geneline yayılmış olur.

Kurumlar, TSE tarafından yayınlanan “TS 13298 Elektronik Belge Yönetimi” kanunu kapsamında; gündelik işlerini yerine getirirken oluşturdukları her türlü dokümantasyonun içerisinden kurum faaliyetlerinin delili olabilecek belgelerin ayıklanarak bunların içerik, format ve ilişkisel özelliklerini korumak ve bu belgeleri üretimden nihai tasfiyeye kadar olan süreç içerisinde yönetmek amacıyla Elektronik Belge Yönetim Sistemi (EBYS)oluşturmaktadırlar.

EBYS sistemi kuran tüm kurumlarda bir Coğrafi Arşiv Sisteminin (CAS)oluşturulması gerekmektedir. Oluşturulacak CAS ile hem fiziki coğrafi doküman arşivi ortadan kalkacak hem sayısal coğrafi dokümanlara geniş sorgulama yetenekleri ile hızlı erişim sağlanabilecek hem de yazışmalarda adı geçen coğrafi dokümanlar arşiv ile ilişkilendirilebilecektir. Böylece elektronik ortamdaki tüm yazılarda adı geçen coğrafi dokümanlara otomatik olarak erişim mümkün olabilecektir.

Evrak akış sisteminde gelen evraklardan coğrafi nitelikli olanlar genelde bir kapak yazısı ekinde gelir. Bu kapak yazısı zaten gelen evrak kaydında kaydedilmektedir.

Ancak ekindeki coğrafi verinin de ilişkilendirileceği bir bilgi kartı tanımlanmalı ve evrak kaydedilirken bu bilgiler de kaydedilmelidir.

Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü (TKGM), tüm tapu kayıtlarını topladığı ve güncellediği Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBİS) uygulamasını, protokol şartlarını sağlayan resmi ve özel kurumların kullanımına sunmaktadır.

Mekânsal Gayrimenkul Sistemi (MEGSİS),sayısal olarak kadastro müdürlüklerinin yerel bilgisayarlarında yer alan CAD tabanlı verilerin merkezî bir sistem üzerinde toplanarak tapu bilgileri ile eşleştirilmesi ve bu bilgilere ihtiyaç duyan paydaş kurum, kuruluş ve belediyeler ile uluslararası standartlarda harita servisleri ile paylaşılması, e-devlet kapısı üzerinden vatandaşlara sunulması amacıyla Tapu ve Kadastro Müdürlüğü tarafından projelendirilerek hazırlanmış bir uygulamadır.

Mekânsal Adres Kayıt Sistemi (MAKS),Nüfus Vatandaşlık İşleri (NVİ) Genel Müdürlüğü’nce yürütülmektedir. Adres güncelleme (değişiklik, yenilerin eklenmesi) işlemleri belediyeler tarafından yapılmaktadır. NVİ tarafından açılan MAKS servisi ile Belediyeler KBS yazılımları ile oluşturdukları adres verisini MAKS’a gönderebilmektedirler. MAKS ile entegrasyonu henüz sağlamamış belediyeler sahip oldukları KBS yazılımı niteliğine bağlı olarak Adres Kayıt Sistemi (AKS) ile entegre olabilmektedirler. KBS yazılımı kullanmayan veya kullandığı yazılımlarda MAKS, AKS entegrasyon yeteneği olmayan belediyeler ise klasik yazış-ma ile güncel adres bilgilerini ve yapı ruhsat bilgilerini NVİ’ye göndermektedirler.

Adres Kayıt Sistemi (AKS),kişilerin yerleşim yeri (ikamet) ve diğer adres bilgilerinin, standartlara uygun şekilde tek merkezde tutulması ve bu bilgilerin belli ilkeler çerçevesinde kamu kurum ve kuruluşlarıyla paylaşılmasını sağlamak amacıyla uygulamaya konulduğu sistemdir. AKS’de mahalleler, yollar, yapılar, kapılar ve bağımsız bölümlerden oluşan Numarataj verileri Belediye masaüstü yazılımları ile grafik olarak düzenlenmektedir. Gerçek, doğru ve güncel veri belediyelerde oluşmaktadır. Burada oluşan veriler grafik tabanlı olarak tutulmaktadır. AKS entegrasyonu sağlamış masaüstü yazılımlarda bu verilerin, öznitelikleri de girilmekte ve ayrıca NVİ- UAVT’ye kaydedilmek üzere web servisi ile metinsel veri olarak NVİ’ye gönderilmektedir. AKS ile yapı ruhsatı, yanan, yıkılan yapı bilgi formları da yine masaüstü yazılımlar ile düzenlenmekte ve NVİ’ye otomatik olarak aktarılmaktadır.