Yanıt Açıklaması:

Sağlık sistemlerinde sürdürülebilirlik, bir sağlık sisteminin en az girdi ile uzun sürede etkili bir şekilde fonksiyon icra edebilme kapasitesidir. Bir sağlık sisteminin; bireysel veya toplumsal sağlık ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gerçekleştireceği faaliyetler için uzun vadede yeterli kaynakları harekete geçirebilen ve tahsis edebilen bir örgütsel sistem tarafından işletildiği zaman sürdürülebilir olabileceği belirtilebilir. Doğru cevap C'dir. 

Yanıt Açıklaması: Bir finansman mekanizması olarak sosyal sağlık sigortası (Bismarck modeli) genellikle herkesin katılımını zorunlu kılan sosyal primlere dayalı bir sistemdir. Sosyal sigorta finansmanı mekanizması; düzenli ve istikrarlı bir finansman biçimi olması, özerk yönetim ve denetime izin vermesi, maliyetlerin düşük tutulması gibi avantajlara sahip olmasına karşılık, sigorta katkılarının (hem işçi hem de işveren) bordrolara yansıtılması, idari karmaşıklığın ve maliyetlerin yüksekliği (prim toplama, düzenleme, hizmet sunucuları ile sözleşme yapıma gibi) ve maliyet kontrolü problemleri gibi konularda da dezavantajlara sahiptir.

Yanıt Açıklaması: Tam rekabet piyasasında alıcılar ve satıcılar; alınıp satılacak mal ve hizmetlerin özellikleri, fiyatı ve kalitesi hakkında birbirlerinin etkisinde kalmadan faydalarını maksimize edecek gerekli bilgi düzeyine sahiptirler. Bu bilgi düzeyi alternatif mal ve hizmetlerin özellikleri, maliyetleri ve kalitesi konularını da kapsayacak nitelik ve boyuttadır. Ancak, piyasa tarafları (alıcılar ve satıcılar) değişime konu olan mal ve hizmetler ile ilgili aynı bilgiye sahip olmadıklarında veya bir kısmı diğerlerine nazaran bilgi avantajlarına sahip olduklarında, yani bilgi asimetrisi2 söz konusu olduğunda, piyasalar verimli ve hakkaniyetli çıktılar/sonuçlar üretmede başarısız olabilir. Bu gibi piyasaların başında da sağlık hizmetleri ve sağlık sigortacılığı piyasaları gelmektedir. Bilgi asimetrisi çok genel olarak, bir işlemde taraflardan birinin diğerine göre daha fazla bilgiye sahip olması durumudur. Asimetrik bilgi, ekonomik bir ilişkide taraflardan birinin diğeri hakkında yeterli bilgiye sahip olamaması anlamına gelen durumdur. Başka bir ifade ile asimetrik bilgi, bir işlemle ilgili olarak taraflardan birisi belli bir bilgiye sahipken, diğer tarafın bu bilgiye sahip olmadığı durumu ifade etmektedir. Örneğin, bir satıcı bir ürünün kalitesini bilirken, alıcı ürünün kalitesini bilemeyebilir. Bir tarafın fazla, diğerinin daha az bilgiye sahip olduğu bir durumda, fazla bilgiye sahip olan taraf, az bilgiye sahip olan tarafın bu durumundan yararlanmak isteyebilir. Böyle fırsatçı davranışlar sonucunda, piyasalar dengeden uzaklaşabilir veya rekabetçi piyasanın çekici özellikleri ortadan kalkabilir. Ekonomi teorisi bireylerin satın aldıkları mal ve hizmetlerin tüm niteliklerini bildiğini veya kimi işleri için temsilci kullandıklarında, o temsilcinin faaliyetini tam olarak denetleyebildiklerini ifade eder. Fakat günlük hayatta, bu çok mümkün olamamaktadır. Bireylerin satın aldığı mal ve hizmetlerin kalitesini belirlemesinin imkânsız olduğu veya temsilcinin faaliyetlerinin kontrol edilmesinin maliyetli olduğu piyasa durumlarına oldukça sık rastlanmaktadır. Örneğin, birey ikinci el araba satın aldığında veya risk düzeyleri farklı bireylere sigorta hizmeti sunulduğunda bir asimetrik bilgi sorunu ortaya çıkar. Asimetrik bilgi sorununun ortaya çıktığı durumlarda, piyasa dengesi Pareto-optimal değerinden sapma göstermektedir. Sağlık hizmetleri piyasası söz konusu olduğunda arz (hekim) ile talep (hasta) tarafı arasında talep kanadı aleyhine bir bilgi açığı söz konusudur. Sağlık hizmetlerini diğer mal ve hizmetlerden ayıran temel özellik, hizmet sunucu (hekim) ile tüketici (hasta) arasında var olan bu bilgi asimetrisi olmaktadır. Sağlık hizmetlerinde işlemlerin çok karmaşık olması ve sağlık hizmetleri hakkında tüketicilerin sınırlı bilgiye sahip olmaları sağlık hizmetlerini diğer hizmetlerden oldukça farklılaştırmaktadır. Sağlık hizmetlerinde girdiler, faaliyetler ve çıktılar hakkında yeterli bilgiye sahip olunamadığı gibi bu değişkenler arasındaki ilişkiler konusunda da yeterli bir bilgiye sahip olunamamaktadır. Diğer taraftan faaliyet ve çıktı verileri de çoğu sağlık sisteminde tam değildir. Birçok mal ve hizmet için tüketicinin kalite ve hizmetin uygunluğu konusunda bir fikri vardır. Fakat sağlık hizmetlerinde tüketicinin hastalığı (sağlık ihtiyacı) ve kendisine uygulanacak/uygulanan işlemlerin (teşhis, tetkik, tedavi gibi) uygunluğu ve kalitesi konusunda çok az bilgisi vardır. Bu bağlamda tüketici neredeyse hekime tam anlamı ile bağımlıdır. Bu bağımlılık hasta ile doktor arasında yazılı olmayan ancak sağlam bir vekil-müvekkil ilişkisi yaratmaktadır. Başka bir ifade ile tüketicilerin sağlık hizmetleri ihtiyacının belirlenmesi veya ne tür sağlık hizmetlerinin ne miktarda ve kalitede tüketileceği noktasında bilgi eksikliklerinin olması nedeniyle doktor bir vekil olarak devreye girmekte, hasta (müvekkil) için danışmanlık yapmakta ve hastanın tüketimini şekillendirebilmektedir. Bu vekil-müvekkillik ilişkisine literatürde vekâlet ilişkisi de denilmektedir. Yani hekim hasta adına bir vekil gibi hareket etmektedir. Bu durum doktoru, hem bir hizmet sunucusu hem de hizmeti talep eden kişi olarak iki rollü bir pozisyona sokmaktadır. Asimetrik bilgiye dayalı bu pozisyon hekime hizmetinin karşılığını ödeme biçimine (hizmet başı ödeme) ve hizmeti talep edenin sağlık güvencesinin (sigortasının) varlığına bağlı olarak literatürde arzın talep yaratması problemi olarak da bilinen bir soruna yol açabilmektedir. Sağlık hizmetlerinde arzın talep yaratması, hizmet sunucu olarak hekimin hastası adına karar verirken parasal çıkarını düşünerek gereksiz olan işlemleri hasta adına talep etmesi olarak tanımlanabilir.

Yanıt Açıklaması:

İlk kamu sosyal koruma sistemi, Bismark’ın önderliğinde Almanya’da 1883 yılında sosyal sigorta programının uygulanmaya başlaması ile olmuştur. Bu kamu sağlık sigortası sistemi, kurucusunun ismine atfen literatürde Bismarck sistemi olarak adlandırılmaktadır. Bu bağlamda sosyal sigorta yoluyla sosyal risklere karşılık koruma sistemi organize edilmiştir. Bismarck’ın temel yeniliği veya buluşu, zorunlu sosyal sigortayı kurumsallaştırmış olmasıdır. Beveridge sağlık sistemi modelinde ağırlıklı finansman yöntemi olarak genel vergi gelirleri kullanılırken, Bismarck sağlık sistemi modelinde ise ağırlıklı finansman yöntemi olarak sosyal sigorta primleri kullanılmaktadır. Semashko modeli ise eski SSCB’de geliştirilen bir sistem olup sistemin tümü kamusal olup genel bütçeden finanse edilmiştir.

Yanıt Açıklaması:

Sigorta kuruluşuna prim ödeme taahhüdünde bulunan tarafa sigorta ettiren denilmektedir. Sigorta ettiren ile sigortalı aynı kişi olabileceği gibi farklı kişi de olabilmektedir.

Yanıt Açıklaması:

Sağlığın belirleyicileri ağırlıklı olarak; genetik faktörler, sağlık hizmetleri, çevresel faktörler ve yaşam tarzı olmak üzere dört ana grupta ele alınmaktadır.

Yanıt Açıklaması:

Hakkaniyet; bireylerin sağlık hizmetleri finansmanına ödeme gücüne göre katkı yapması ve ödeme gücüne bakılmaksızın herkesin ihtiyacı ile ilişkili olarak sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesidir. Sağlık söz konusu olduğunda hakkaniyetin iki boyutu üzerinde durulmaktadır: Dikey hakkaniyet (vertical equity) ve yatay hakkaniyet (horizontal equity). Dikey hakkaniyet, eşit olmayanlara eşit olmayan muamele edilmesini gerektirir. Bu tanıma göre ödeme gücü farklı olan kişilerin hizmetlerin finansmanına yaptıkları katkı da farklı olmalıdır. İkinci tür hakkaniyet (yatay hakkaniyet) kavramında ise eşitlere eşit şekilde muamele edilmelidir; örneğin, aynı sağlık hizmetine ihtiyacı olanlar hizmetten eşit olarak yararlanmalıdır.

Yanıt Açıklaması:

Bu denklem, gelirin [toplam vergi (TV), sosyal sigorta katkıları (SSK), doğrudan cepten yapılan ödemeler ve kullanıcı katkıları (KK) ve özel sigorta primleri (ÖSP)] harcamaya [mal ve hizmetlerin miktarı (M) ile fiyatının (F) çarpımı sonucu] eşit olduğunu varsayar. Bu da sağlık hizmetlerini sunanların gelirlerine eşit olmalıdır [girdilerin miktarı ve karması (GM) ile bu girdilerin fiyatının (GF) çarpımı].

Yanıt Açıklaması:

Sosyal sigorta uygulamaları açısından dikkat çekici ilk örnek olarak Almanya’dan bahsedilebilir. Giderek artan işçi hareketleri sonucunda, Alman İmparatoru Otto von Bismarck, işçilere teminat sağlamak üzere devlet eliyle bir sigorta mekanizması kurulması için talimat vermiştir. Böylelikle sağlık sigortası, kaza sigortası ve emeklilik planı olmak üzere üç ayağı olan bir sistem geliştirilmiş ve modern anlamdaki ilk sosyal sigorta uygulaması 19. yüzyılın sonlarına doğru hayat bulmuştur.

Yanıt Açıklaması:

İnsan hayatının sigortalanmasına ilişkin sigorta ürünleri hayat branşının altında toplanırken; bunun dışında kalan diğer tüm sigorta ürünleri (yangın, nakliyat, kaza, trafik, kredi, hukuksal koruma, mühendislik, tarım ve sağlık), yani mallara ve sorumluluklara ilişkin olan branşlar hayat dışı altında gruplandırılmaktadır.

Yanıt Açıklaması:

Sosyal risklerle mücadele mekanizmaları olarak temelde iki ana yöntemden söz edilebilir:
-Bireysel yöntemler (şahsi, serbest) ve
-Sosyal güvenlik yöntemleri (kolektif, kanuni, kamusal). Bireysel yöntemler kapsamında risk endeksli primlerle finanse edilen tasarruflar ve özel sigortalar yer alırken, sosyal güvenlik yöntemleri kapsamında gelir endeksli primlerle finanse edilen sosyal sigortalar sistemi, vergi gelirleri ile finanse edilen devletçe bakılma, sosyal hizmetler ve sosyal yardımlar yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tarihsel olarak bakıldığında, sosyal sigortaların, özel sigortalara kıyasla daha yeni bir uygulama alanı olduğu belirtilebilir. Sosyal sigorta uygulamaları açısından dikkat çekici ilk örnek olarak Almanya’dan bahsedilebilir. Giderek artan işçi hareketleri sonucunda, Alman İmparatoru Otto von Bismarck, işçilere teminat sağlamak üzere devlet eliyle bir sigorta mekanizması kurulması için talimat vermiştir. Böylelikle sağlık sigortası, kaza sigortası ve emeklilik planı olmak üzere üç ayağı olan bir sistem geliştirilmiş ve modern anlamdaki ilk sosyal sigorta uygulaması 19. yüzyılın sonlarına doğru hayat bulmuştur. Almanya’nın sosyal sigorta tecrübesi daha sonra Avrupa ülkelerine hızla yayılmıştır.

Yanıt Açıklaması:

Sigorta toplumda huzur ve güven tesis eder ve dayanışmayı sağlar. Sigorta, risklerin gerçekleşmesi ve hasarın ortaya çıkması durumunda ortaya çıkan ekonomik kayıpları telafi ederek, bireyin veya işletmenin büyük zarar görmesini engellemektedir. Bu da bireyler ve işletmeler için güvence ve istikrar sağlamaktadır. Sigorta, tasarruf bilincini geliştirir ve ekonomide yatırım kararları üzerine olumlu etki sağlar. Sigorta muhtemel risklere karşı atıl tutulan sermaye miktarını en aza indirir ve finansal sistemin etkinliğini artırır. Oysa Sigorta bireylerin yaşamlarındaki riskleri tamamen ortadan kaldıramaz. Çünkü riskler tamamen ortadan kaldırılabilir değildir.

Yanıt Açıklaması:

Ancak, piyasa tarafları (alıcılar ve satıcılar) değişime konu olan mal ve hizmetler ile ilgili aynı bilgiye sahip olmadıklarında veya bir kısmı diğerlerine nazaran bilgi avantajlarına sahip olduklarında, yani bilgi asimetrisi söz konusu olduğunda, piyasalar verimli ve hakkaniyetli çıktılar/sonuçlar üretmede başarısız olabilir.

Yanıt Açıklaması:

Çoğu sağlık hizmetlerinin tüketiminin ani ve/veya beklenmedik ve çok pahalı olması gibi nedenlerden dolayı sağlık hizmetleri ihtiyacı, talebi ve tüketilmesi noktasında belirsizlikler söz konusudur.

Yanıt Açıklaması:

Dışlanabilirlik, bir mal veya hizmetin faydalarından üçüncü bir kişi tarafından yararlanabilmesinin önlenmesidir.
Rakiplik, bir mal veya hizmetin birisi tarafından tüketimi faaliyetinin diğerlerinin tüketim davranışlarını etkilemesi olarak tanımlanabilir.
Dışsallıklar, belirli bir birey veya birey grubunun aralarında herhangi bir anlaşma ya da ticari ilişki olmaksızın gayri iradi olarak, bir başka birey ya da bireyler grubunun herhangi bir eyleminden dolayı bir fayda (dışsal fayda/dışsal ekonomiler) ya da maliyetle (dışsal maliyet/dışsal zarar) karşılaşmalarıdır.
Kesinlik varsayımı; tüketicilerin tam anlamı ile ne istediklerini, ne zaman isteyeceklerini ve bu isteklerini nereden karşılayabileceklerini bilmeleridir.