CEVAP:

Osmanlı İmparatorluğu’nda, 20. yüzyıl başlarında,sanayileşme ve buna bağlı olarak bir işçi kitlesinin ortayaçıkışıyla ilgili en önemli ve sağlıklı bilgi kaynağı, 1913-1915 Sanayi Sayımı’dır. Bu sayım, Osmanlıİmparatorluğu’ndaki her sanayi kuruluşunu değil, sadece1913 yılında çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanun-uMuvakkatı’ndan yararlanan sınai kuruluşları kapsamınaalmaktaydı. Sayım, coğrafi bir sınırlamaya da sahip olup,sadece İstanbul, İzmir, Bursa şehirleri ile Bandırma,Manisa, Uşak ve İzmit kasabalarında yapılmıştı. Sayımın,kullanılan çevirici makina gücü ve çalıştırılan işçi sayısıitibariyle de sınırlamaları bulunmaktadır. Bu nedenleSayım, İmparatorluk’taki sanayi kuruluşlarının küçük birbölümünü içeriyorsa da, önemli kuruluşlarının tümükapsama girmekteydi ve ülkenin sınai profilinin büyükbölümünü içerdiğinde şüphe olmayan bu kuruluşlar, 1908yılında çağdaş anlamıyla bir Osmanlı sanayiinin varolmadığını açık-seçik ortaya koymaktadır.