ANAYASA HUKUKU Dersi Yasama Organı soru detayı:
SORU:
1961 Anayasası döneminde Cumhuriyet Senatosu'nun Türk anayasa sistemindeki yeri ile ilgili yaygın değerlendirme nedir?
CEVAP: 1961 Anayasası döneminde Cumhuriyet Senatosu’nun Türk anayasa sistemin- deki yeri ile ilgili yaygın değerlendirme, bu meclisin uygulamada kendisinden beklenen yararları sağlayamamış olduğudur.
Bu sebeple, 1982 Anayasası’nda tek meclisli sisteme dönülmüş olması, kamu- oyunda kayda değer bir tepki veya eleştiri doğurmamıştır. 1982 Anayasası’nın ilk şekline göre (m. 75) “Türkiye Büyük Millet Meclisi, milletçe genel oyla seçilen dört yüz milletvekilinden kuruludur”. Milletvekili sayısı, Anayasa’da 17.5.1987 tarihinde 3361 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle dört yüz elliye; 23.7.1995 tarihli Anayasa değişikliğiyle beş yüz elliye yükseltilmiştir. 1961 Anayasası’na göre Millet Mecli- si’nin seçim döneminin dört yıl olmasına karşılık 1982 Anayasası, TBMM’nin seçim dönemini beş yıl olarak tespit etmiştir. Beş yıllık süre 31.05.2007 tarihinde 5678 sa- yılı Kanun’la yapılan değişiklikle dört yıla indirilmiştir. 2017 Anayasa değişikliği ile yeniden beş yıla çıkarılmış ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı günde yapılma- sı hükme bağlanmıştır (m.77). Aynı değişikliğe göre (m.116) bu süre dolmadan Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verebileceği gibi TBMM de üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Her iki durumda Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimleri birlikte yapılır. Süresi biten mil- letvekilleri yeniden seçilebilirler. Yenilenmesine karar verilen meclisin yetkileri, yeni meclisin seçilmesine kadar sürer (m. 77). Bu sonuncu hüküm, ülkenin geçici bir süre için de olsa, meclissiz kalmaması amacına yöneliktir. Savaş sebebiyle ye- ni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, TBMM, seçimlerin bir yıl geriye bıra- kılmasına karar verebilir. Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme ka- rarındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir (m. 78).
1961 Anayasası döneminde Cumhuriyet Senatosu’nun Türk anayasa sistemin- deki yeri ile ilgili yaygın değerlendirme, bu meclisin uygulamada kendisinden beklenen yararları sağlayamamış olduğudur.
Bu sebeple, 1982 Anayasası’nda tek meclisli sisteme dönülmüş olması, kamu- oyunda kayda değer bir tepki veya eleştiri doğurmamıştır. 1982 Anayasası’nın ilk şekline göre (m. 75) “Türkiye Büyük Millet Meclisi, milletçe genel oyla seçilen dört yüz milletvekilinden kuruludur”. Milletvekili sayısı, Anayasa’da 17.5.1987 tarihinde 3361 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle dört yüz elliye; 23.7.1995 tarihli Anayasa değişikliğiyle beş yüz elliye yükseltilmiştir. 1961 Anayasası’na göre Millet Mecli- si’nin seçim döneminin dört yıl olmasına karşılık 1982 Anayasası, TBMM’nin seçim dönemini beş yıl olarak tespit etmiştir. Beş yıllık süre 31.05.2007 tarihinde 5678 sa- yılı Kanun’la yapılan değişiklikle dört yıla indirilmiştir. 2017 Anayasa değişikliği ile yeniden beş yıla çıkarılmış ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı günde yapılma- sı hükme bağlanmıştır (m.77). Aynı değişikliğe göre (m.116) bu süre dolmadan Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verebileceği gibi TBMM de üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Her iki durumda Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimleri birlikte yapılır. Süresi biten mil- letvekilleri yeniden seçilebilirler. Yenilenmesine karar verilen meclisin yetkileri, yeni meclisin seçilmesine kadar sürer (m. 77). Bu sonuncu hüküm, ülkenin geçici bir süre için de olsa, meclissiz kalmaması amacına yöneliktir. Savaş sebebiyle ye- ni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, TBMM, seçimlerin bir yıl geriye bıra- kılmasına karar verebilir. Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme ka- rarındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir (m. 78).