CEVAP:

1982 Anayasası’nın yarattığı en güçlü vesayet makamı Cumhurbaşkanlığı’dır. Bu anayasanın Cumhurbaşkanı’nın yetkilerini düzenleyen 104. maddesinin ilk fıkrasında yer alan ifadeler, anayasa koyucunun, Cumhurbaşkanlığı’nı parlamenter demokrasinin gerektirdiğinin ötesinde devletin en güçlü aktörü hâline getirdiğini göstermektedir. Bu hükme göre: “Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.” Öte yandan 104. madde, Cumhurbaşkanı’na yasama, yürütme ve yargı organları üzerinde parlamentarizmin doğasıyla bağdaşmayacak aşırı yetkiler tanımıştır. Bundan başka Anayasa, 108. maddesiyle Cumhurbaşkanı’na bağlı olarak çalışan DDK’yi düzenlemek suretiyle, bu makamın konumunu daha da güçlendirmiştir. Nihayet Anayasa, Cumhurbaşkanı’na tanıdığı Yüksek Öğretim Kurulu’na üye seçme yetkisi dolayısıyla, bu makamı üniversiteleri de denetleyen bir güce kavuşturmuştur. Bu hüküm, aynı zamanda üniversitelerin özerkliğini de büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır.

1982 Anayasası’nın yarattığı bir başka vesayet kurumu ise Anayasa Mahkemesi’dir. Anayasa’nın 148. maddesine göre, 11 asıl 4 yedek üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi’nin tüm üyeleri, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Bu, bir yandan Anayasa Mahkemesi’nin demokratik meşruiyetini zayıflatmakta, diğer yandan ise Yüksek Mahkeme’nin üye kompozisyonunu belirleme yetkisini Cumhurbaşkanlığı’na sunmaktadır. Üstelik Anayasa, Yüksek Mahkeme’ye üye seçilme koşulları arasında 40 yaşını doldurmuş olma kuralına yer vermekte ve bir kişinin emeklilik yaşı olan 65 yaşı tamamlayana kadar mahkeme üyeliğine devam edebileceğini düzenlemektedir. Böylece 40 yaşında üyeliğe atanan bir kişi, 25 yıl süreyle mahkeme üyeliği statüsünü muhafaza etmektedir. Bu ise Yüksek Mahkeme’nin üye kompozisyonunun toplumsal değişmelere uyum sağlayamaması sonucunu yaratmaktadır.

1982 Anayasası’nın Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nu (HSYK) düzenleyen 159. maddesi de bu Kurul’un bir tür vesayet makamı olmasına yol açmıştır. 159. maddenin ilk metnine göre, HSYK’nin 5 asıl 5 yedek üyesi, Yargıtay ve Danıştay’ın kendi üyeleri içinden gösterecekleri adaylar arasından cumhurbaşkanı tarafından belirlenmektedir. Kurul kararlarına karşı yargı denetimi kapalıdır. Bu kararların etkin bir itiraz denetimi de mevcut değildir.

1982 Anayasası’nın siyasi partilerin kapatılması esaslarını düzenleyen 68 ve 69. maddeleri de bir tür vesayet kontrolü sağlamaktadır. Siyasi partilerin Anayasa Mahkemesi kararıyla yasaklanması, ilk defa 1949 tarihli Alman Anayasası ile kabul edilmiştir