TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ Dersi ÖZALLI YILLAR (1980-1991) soru detayı:
SORU:
1982 Anayasasını 1961 Anayasasından farklı kılan unsurlar nelerdir?
CEVAP:
1982 ve 1961 anayasaları arasında bazı önemli farklılıklar da bulunmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
• Birincisi, 1982 Anayasası 1961 Anayasası’na göre daha az katılımcı bir demokrasi modelini ön görmüştür. 1961 Anayasası’nın hazırlanmasında katılımcılık daha yüksekti. Ayrıca hak ve özgürlükler konusunda önceliği kurumlara ve devlete değil, bireye vermekteydi. Özgürlüklerin tanınması konusunda daha yasakçı bir metin olan 1982 Anayasası’nda ise kamu yararının kişilerin yararından önce geldiği anlayışı ve siyasi istikrarsızlık kaygısı sebebiyle temel haklarda ve özgürlüklerde sınırlamalara gidilmiş ve özgürlük alanı daraltılmıştır.
• İkincisi, 1982 Anayasası ülkedeki kurumsal vesayeti daha da ağırlaştırmıştır. 1961 Anayasası ile kurulan Anayasa Mahkemesi ve DPT gibi kurumların varlığını devam ettirmenin yanında 1982 Anayasası, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) gibi yeni vesayetçi kurumları da bunlara ilave etmiştir.
• Üçüncüsü, 1961 Anayasası’nda, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olmak üzere iki kanatlı bir yasama organı öngörülmüştü. 1982 Anayasası bunu kaldırmış, yeniden tek kanatlı bir meclis oluşturulmuştur.
• Dördüncüsü, 1982 Anayasası yürütmeyi, özellikle de cumhurbaşkanlığı makamını güçlendirmiştir. Örneğin, anayasada değişiklik yapmak için cumhurbaşkanlığı makamının onayı şartı getirilmiştir.
• Beşincisi, 1961 Anayasası’nın yapım aşamasında ve halkoyuna sunulması sırasında bazı siyasi partiler ve muhalefet grupları etkili roller oynamışlardı. Ancak katı ve sert olan 1982 Anayasası ile birlikte keskin bir siyasi kırılma yaşanmış, ülkedeki tüm siyasi partiler kapatılmış ve hiçbir muhalif grubun veya hareketin anayasa yapımı konusunda fikir beyan etmesine müsaade edilmemiştir.
• Son olarak 1982 Anayasası bir geçiş dönemi öngörmüştür. Sivil hayata geçiş ayrıca düzenlenmişti ancak halkoylamasından sonra bile darbeciler siyasi hayatı kontrol etmeye devam ettiler. Bu hususu tahkim etmek için de MGK’nin yaptığı yasaların anayasaya aykırılığının iddia edilemeyeceği düzenlenmiştir.