CEVAP:

Adam çalıştıranın sorumluluğu için aranan şartlar şunlardır:
• Çalıştırma ilişkisi bulunmalıdır; bir kimse kendi emri ve kontrolü altında
adam çalıştırmalıdır. Bu ilişki esas itibarıyla hizmet sözleşmesine dayanır;
ancak hizmet sözleşmesi bulunmasa ya da geçersiz olsa bile, bağlı olarak
çalışma koşulunun gerçekleşmiş olması, TBK 66 açısından yeterlidir. Bağlı
çalışma ilişkisinin bulunmaması nedeniyle eser ve vekâlet sözleşmelerinde,
TBK 66 hükmü kural olarak uygulama alanı bulmaz.
• Adam çalıştıran bir gerçek veya tüzel kişi olabilir. Devletin ve diğer kamu
tüzel kişilerinin kamu hukukuna tabi olarak çalıştırdıkları kişilerin (kamu
görevlilerinin) işlerini görürken üçüncü kişilere verdikleri zararlardan sorumluluğu kamu hukuku esaslarına tabidir.
• Çalıştırılan kişi, kendisini çalıştıranın işini görürken üçüncü kişiye bir zarar vermiş olmalıdır. Zarar çalıştırılanın hukuka aykırı fiilinden doğmuş
olmalı ve zarar ile çalıştırılanın fiili arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır. Ayrıca çalıştırılan, kendisini çalıştıranın işini görürken bu zararı vermiş olmalıdır; yani zarar verici fiil ile adam çalıştıranın görülen işi arasında işlevsel bağlılık bulunmalıdır. Örnek olarak, iş makinesini kullanan
işçinin yoldan geçen bir şahsın yaralanmasına sebep olması hâlinde, TBK
66’nın şartları gerçekleşmiş olur. Ancak işçi, yoldan geçen hasmını gördüğü
için makineyi onun üzerine sürerek zarara sebebiyet vermişse, zarar verici
fiil ile adam çalıştıranın görülen işi arasında işlevsel bağlılık yoktur. TBK
66’nın aradığı işlevsel bağlılığın bulunup bulunmadığı, her somut olayda
yapılacak değerlendirmeyle tespit edilecektir.
• Çalıştırılan, kendisini çalıştıranın üçüncü kişiye (alacaklıya) olan borcunun ifasına yardımcı olarak katılmışsa ve bu esnada çalıştırılan borca aykırı davranışla alacaklıya zarar vermişse çalıştıranın, yardımcı kişinin borca
aykırılık oluşturan eyleminden sorumluluğu TBK 66’ya değil, TBK 116’ya
tabi olur. Örnek olarak, musluk tamiratı için çağrıldığı eve giden çırağın,
tamirat sırasında lavaboyu kırması gibi. TBK 116, borcun ifasına katılan
yardımcı kişilerin borca aykırı davranışlarından dolayı borçlunun kusursuz sorumluluğunu düzenlemektedir. Borcun ifasına katılan çalışanın zarar
verici fiili hem borca aykırılık hem de genel davranış kurallarına aykırılık
oluşturuyorsa, çalıştıran kişinin sorumluluğu bakımından TBK 66 ile 116
hükümleri yarışır. Bu ihtimalde, zarar gören dilediği sorumluluk hükmüne dayanabilir ancak zarar görenin TBK 116 hükmüne dayanması, kendisi
açısından daha lehte olacaktır. Örnek olarak, (A)’nın eşyalarını taşımayı
üstlenen (B), taşımayı şoförü (C) aracılığıyla yerine getirirken (C)’nin yaptığı kaza sonucunda eşyalar zarar görmüşse (A) uğradığı zarar nedeniyle
(B)’nin sorumluluğuna giderken TBK 66 veya 116 hükmüne başvurabilir.
• Adam çalıştıran kurtuluş kanıtı getirmemiş olmamalıdır; TBK 66’da öngörülen şartların gerçekleşmesi, adam çalıştıran için bir sorumluluk karinesinin oluşmasına yol açar. Adam çalıştıranın objektif özen gösterme yükümlülüğünü yerine getirmediği ve zararın bu nedenle meydana geldiği
karine olarak kabul edilir. Adam çalıştıranın sorumluluktan kurtulabilmesi
için, çalışanını seçerken, talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken tüm dikkat ve özeni gösterdiğini ispat etmesi gerekir. Adam çalıştıranın göstereceği özen, somut olayın özelliklerine göre objektif nitelikte olup,
onun kişisel özellikleri dikkate alınmaz.

Zarar, bir işletmenin faaliyeti dolayısıyla meydana gelmişse, adam çalıştıranın sorumluluktan kurtulabilmesi için, işletmenin çalışma düzeninin
zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmesi gerekir. Adam
çalıştıran bu ispat yükümlülüğünü yerine getirmediği sürece, işletmenin
faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür.
• TBK 66 kusursuz sorumluluğu düzenlediğinden, adam çalıştıranın sorumlu tutulabilmesi için, kendisinin veya çalıştırılanın kusurlu olmasına gerek
yoktur. Şayet çalıştırılan kusurlu ise, vermiş olduğu zarardan ötürü onun da
TBK 49/I uyarınca sorumluluğu söz konusu olur. Bu ihtimalde, adam çalıştıran TBK 66, çalıştırılan ise TBK 49/I uyarınca zarar görene karşı birlikte
sorumlu olurlar (TBK 61).
• Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde
çalıştırılana rücu hakkına sahiptir.