CEVAP:

2017 Anayasa değişikliği ile 146’ncı maddede yapılan değişiklik, marjinal nitelikte- dir. Değişiklikle Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek ‹dare Mahkemesinin kaldırılmış olmasının zorunlu sonucu olarak, bu iki mahkemeden seçilen üyelerin üyelikleri- ne son verilmiş, dolayısıyle Anayasa Mahkemesinin üye sayısı, 17’den 15’e inmiş- tir. Ancak, 6771 sayılı Anayasa değişikliği Kanununun 17’nci maddesine (D bendi) göre, “Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek ‹dare Mahkemesinden Anayasa Mahke- mesi üyeliğine seçilmiş bulunan kişilerin herhangi bir sebeple görevleri sona ere- ne kadar üyelikleri devam eder.”

Anayasa Mahkemesi’nin temel görevi, şüphesiz, kanunların ve anayasada belir- tilen diğer normların anayasaya uygunluğunu denetlemektir. Ancak, Anayasa, Anayasa Mahkemesi’ne norm denetimi ile ilgili olmayan başka birtakım görevler de vermiştir. Bu görevler şöyle sıralanabilir:

1. (a)  Cumhurbaşkanı’nı, TBMM Başkanı’nı Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mah- kemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, AY‹M Başkan ve üyelerini, Başsav- cılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, HSYK ve Sayıştay Başkan ve üyelerini, Ge- nelkurmay Başkanı’nı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile Jandarma Genel Komutanı’nı görevleri ile ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargı- lamak (m. 148/3). 2010 değişikliği ile bu listeye TBMM Başkanı, Genelkurmay Başkanı; Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile Jandarma Genel Komu- tanı eklenmiş; 2017 değişikliği ile de Bakanlar Kurulu üyeleri, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek ‹dare Mahkemesi ve Jandarma Genel Komutanı çıkarılmış, Cum- hurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar eklenmiştir.

2. (b)  Siyasi partilerin kapatılması hakkındaki davalara bakmak (m. 69/4).

3. (c)  Siyasi partilerin malî denetimini yapmak (m. 69/3).

4. (d)  Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına veya üyelikle-

   rinin düştüğüne TBMM’ce karar verilmesi hâllerinde, ilgililerin iptal istemle-

   rini karara bağlamak (m. 85).

5. (e)  Uyuşmazlık Mahkemesi’ne başkanlık edecek üyeyi kendi üyeleri arasından

   görevlendirmek (m. 158/2).

2010 Anayasa değişikliği ile Anayasa Mahkemesi görevlerine, bireysel başvuru-

ları karara bağlamak görevi eklenmiştir. Almanya, Macaristan, ‹spanya gibi birçok Avrupa ülkesinde kabul edilmiş olan bireysel başvuru ya da “anayasa şikâyeti” mü- essesesi, bir kamu gücü tarafından anayasal bir hakkı ihlal edilmiş olan her bireye, Anayasa Mahkemesi’ne başvurma hakkını vermektedir. Bireysel başvuru, 148. maddeye eklenen fıkralarla şöyle düzenlenmiştir:

“Herkes, Anayasada güvence altına alınmış hak ve özgürlüklerinden, Avrupa ‹nsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ih- lal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.

Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.

Bireysel başvuruya ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.”

5982 sayılı Anayasa değişikliği hakkındaki Kanunun geçici 18’inci maddesi ge- reğince, “bireysel başvuruya ilişkin gerekli düzenlemeler iki yıl içinde tamamlanır. Uygulama kanununun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bireysel başvurular kabul edilir.” Bu kanunî düzenleme, 30 Mart 2011 tarihli ve 6216 sayılı “Anayasa Mahke- mesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun”la (m.45-51) yapılmıştır. Buna göre,

(a) Maddede zikredilen “kamu gücü” deyiminin, hem idari makamları, hem yar- gı organlarını kapsadığı açıktır.

(b)Bu yola başvurabilmek için, olağan kanun yollarının (istinaf, temyiz) tüke- tilmiş olması şarttır.

(c) Bireysel başvurularda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda ince- leme yapılamayacağı anayasada belirtilmiştir. Bunun anlamı, incelemenin, anayasaya aykırılık sorununa inhisar edecek olmasıdır. Dolayısıyla inceleme bir yargı kararının hükümsüz kılınması sonucunu doğursa dahi bu, Anayasa Mahkemesi’nin diğer yüksek mahkemelerin üzerinde bir süper temyiz mah- kemesi hâline geldiği şeklinde yorumlanamaz

(ç) Bireysel başvuru hakkı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’ndaki bütün temel hak ve hürriyetleri değil, bunlardan sadece A‹HS kapsamındakileri içine al- maktadır. Bunlarla birlikte, bu Sözleşme kapsamındaki hürriyetler deyimin- den sadece Sözleşme metninin değil, onları yorumlayan A‹HM kararlarının da anlaşılması gerektiğinde kuşku yoktur.