OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I Dersi Alfabe İşaretlerinin Ses Değerleri I: Ünlüler soru detayı:
SORU:
Arapça ortalama i sesinin özellikleri ve yazımını açıklayınız.
CEVAP:
Yazıda bir harfle varlığı belirtilmez, bir ünsüz harf ?? esre (kesre) denilen harekeyle okunduğunda duyulmuş olur:
,ziyâret ????? ,diyâr ???? ,ticâret ????? ,bilâl ???? ???? kibâr, ???? lisân, ???? misâl, ???? visâl gibi.
• Kelime başında i, esreli okunan bir ? elif’tir. Kimi zaman bu elifin altına ? hemze de konur; o zaman ses değeri taşımaz, yalnızca bir ünsüz harfi olan hemzenin bulunduğu yeri gösteren bir çizgiden başka bir şey değildir. Altında hemze bulunmadığında ise, kelime başında bir ünlü (hareke) bulunduğunu göstermek üzere yazılmış olur ve esre’nin ses değerini yüklenir: .gibi ikrâm ????? - ?????
• Kelime içinde harfle gösterilmez, sesin değerini taşıyan hareke esredir ve kelimenin ünsüz harfi bu esrenin kürsüsü yerindedir:
??? fikr (fikir), ??? kibr (kibir), ??? kiber “büyüklük”, ???? gâlib (galip), ????? ma‘rifet
(marifet) gibi. Kalın ünsüz harflerinden birinin yer aldığı hecede esre, Türklerce ı okunur: ????? hıyânet, ???? sırât (sırat) “yol, geçit”, ??? muzırr “zarar verici”, ???? Kâzım, ?? tıbb (tıp), ??
zıll “gölge”, ???? kıt‘a (kıta) gibi. Bununla birlikte bu ünsüz harflerinin değerlerinde Türkçe söyleyişte meydana gelen değişmeler,
birlikte bulundukları ünlüleri de etkilemiştir.