OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I Dersi Yazım soru detayı:
SORU:
Arapça ve Farsça kelimelerde kelimelerin ana harflerinin değiştirilmesi ile yapılan değişiklikler nelerdir?
CEVAP:
Arapça Kelimelerde:
a. Yazıda benimsenmiş olanlar sayıca azdır ve başlıcaları şunlardır:
???? yerine ???? ,sokak ????? / ???? yerine ???? ,zıkırmı ?????? yerine ????? ,sofra ???? yerine ???? bayat, ????? yerine ???? kalfa, ????? yerine ???? astar, ????? ,küre ???? yerine ??? ,usul ????? yerine ???? gırbâl yerine ????? kalbur.
b. Belli metinlerde kalmış olanlar ya Evliya Çelebi’nin yaptığı gibi bir amaç uğruna bilerek yapılmış değiştirmelerdir, ya da birçok yazarın söyleyişi yazılışa yansıtabilmek arayışının sonuçlarıdır. Bu gibi örnekleri veren metin yazarlarının doğru yazılışı bilmemeleri çoğu kez söz konusu değildir: ??? yerine ??? havl (can havliyle), ??? yerine ??? zırh, ???? yerine ???? helâl, ???? yerine ???? hilâl “diş temizlemeye yarayan fildişi çubuk”, ????? yerine ????? hikâye, ??? yerine ??? lehim (lehim), ??? yerine ??? hiddet, ???? yerine ???? sahil, ??? yerine ??? cüsse, ????? yerine ????? ispat, ??? yerine ??? eser, ??? yerine ??? saka, ???? yerine ????? somat, ,tastîr ????? yerine ????? ,ustura ?????? yerine ????? ,maşad ???? yerine ???? ,muzaffer ???? yerine ???? ???? yerine ???? hazır, ????? yerine ????? nezahat, ???? yerine ?????? zambak, ????? yerine ????? zahire, ??? yerine ??? garez, ????? yerine ????? abdal, ??? ,ablak ????? yerine ???? ,Kâbe ???? yerine ???? yerine ???? taraf, ????? yerine ?????? ifade, ??? yerine ????? yerine ???? ,valide ?????? yerine ????? ,devir ???? ????? ,zemin ??? yerine ???? ,ayin ??? yerine ???? ,kürsü yerine ???? tayin, ???? yerine ??? temiz, ????? yerine yerine ???? ,haram ???? yerine ???? ,tufan ???? ??? yerine ??? ,ahır ??? yerine ???? ,hizmet ???? ??????? yerine ????? ,sarnıç ?????? yerine ????? ,zarb maşraba, ????? yerine ????? mağara.
Farsça Kelimelerde:
Dilde geniş kullanım alanı bulmuş kimi Farsça kelimelerin yazılışlarında da değişiklikler yapılmış, bunlardan da yazımda benimsenenler olmuştur: ?????? ,çadır ????? yerine ???? ,put ??? yerine ?? ?????? ,imrahor ??????? yerine ???? ???? ,beygir ????? neyeri ?????? ,gürz ???? yerine ??? ,çardak ?????? yerine ?????? ,perdah ????? yerine ?????? ,dezgâh ????? yerine yerine ????? kâgir (hattâ: ???? kağır), ????? yerine yerine ????? ,reçel ??? yerine ????? ,çirkef ???? rineye ????? ,çapraz ?????? yerine ?? ????? ,çeyrek ????
???? seymen, ???????? yerine ????? seysene, ????? yerine ???? keriz, ????? yerine ????? hergele, ???? yerine ????? tortu, ???? yerine ????? zurna, ??????? yerine .gibi parekanda ???? ?????
Çoğu bugün de kullanılmakta olan yukarıdaki
Arapça ve Farsça asıllı kelimelerin hepsi söylenişlerindeki bir ya da birden çok değişikliği aksettirmek amacıyla öyle yazılmışlardır. Söylenişteki bu
halklılaşmanın tarihi çok eskidir ve konuşma diline
indiği ölçüde hemen hemen bütün alıntı kelimelere bu Türkçe seslendirme uygulanmıştır. Mesele,
süreç içinde bu değişmelerin ortak yazıma yansıtılamamasıdır.