SORU: Aynı şiiri tema yönünden çözümleyiniz.
CEVAP: “Sahâif-i Hayatımdan” adlı metnin teması, yukarıdaki birimlerin ortak paydasıdır. İlk birimde konu ortaya konulmuştu: “Ben hakikatten çekinirim”. Burada hakikat kelimesiyle ne ifade edilmek istenmiştir? Bu sorunun cevabı ikinci birimde verilmiştir. Hakikati bu şekilde görmenin sebebi konuşan kişinin mizacıdır. Üçüncü birim bu mizacın özelliklerini dile getirmekle görevlidir. Metinde söyleyici durumundaki ben, kendisini çöldeki bir gezgine benzetir. Bu iki mısra metnin daha önceki kısmı ile sonraki mısraları birbirine bağlar, böylece bir kısımdan diğerine geçişi sağlar. Burası da ayrı bir birim olarak ele alınmalıdır. Beşinci birim, çöldeki gezgini anlatmaya ayrılmıştır. Böylece yukarıda sözü edilen mizaçtaki bir insanın somut hâli gözler önüne serilmiştir. Bu gezgin, çaresizlik içinde ölümü bekler. Ancak o, serabı düşündüren bir ümit sevinciyle aldanır. Metnin sonunda yine söyleyici ben, bu kaderi yaşamaktan insanın kurtulamayacağını ifade eder. Bütün bunların birleştiği husus, insan gerçekliği kendi mizacına göre şekillendirir ve yaşar cümlesiyle veya benzeri ifadelerle dile getirilir. Bu, bireyin mizacı ile kişisel hayatı arasındaki ilişkiyi gözler önüne sermektedir. Artık dikkat, yaşayan, duyan, üzülen ve kendi kendini problem olarak ele alan insan üzerinde yoğunlaşmaya başlamıştır. Sürdürülen hayat karşısında kederleri, korkuları kısacası türlü ruh hâliyle insan, şiirin dünyasına girer. Kabuller dünyasından yaşayan insana ve duygularına yöneliş, Yenileşme Dönemi şiirinde dikkati çekmeye başlar. Bütün bunlar şiirin ve sanatın, Tanzimat’tan, XIX. yüzyıl sonlarına kadar nasıl değişip yenileştiğini ifade eder.
