CEVAP:

Baltacıoğlu, din ve millet ayrımına şiddetle karşı çıkar. Ona göre din ile millet etle tırnak gibidir ve bu nedenle birbirinden ayrılamaz, ayrı ayrı düşünülemez. Ona göre, Türk millî kimliği yeniden oluşturulurken, toplum şekillenirken din, dil, sanat ayrı ayrı ele alınamaz. Millî kişiliğin birinci özü milliyetçilik, ikinci özü dindir. İslâmiyet’te millet yoktur düşüncesi yanlıştır. Millî kişiliğin üçüncü özü ise sanattır. Her milletin aynı zamanda kendine göre bir sanat anlayışı vardır.

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, milleti, toplumsal evrimin ulaştığı son aşama olarak ele alır. Toplumların evrimini kabile, aşiret, derebeylik, site ve millet şeklinde sıralar. Bir toprak ve bir tarihle beliren millî gerçeği unutup, henüz bir hayalden, bir dilekten ibaret olan insanlık kavramını benimsemek ise bir toplumun kendi kendinden vazgeçmesi anlamına gelmektedir.